DOI Artikel:
Zengelēs, Kōnstantinos D.: Paratērēseis peri tōn ek brounzou archaiōn antikeimenōn
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14363#0096
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΚ ΒΡΟΥΝΖΟΥ ΑΡΧΑΙΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ >
ΥΠΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΖΕΓΓΕΛΗ
I. ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΒΡΟΥΝΖΙΝΟΥ ΑΓΑΛΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΑΥΤΟΥ-
Κατά την παρελθόντα Ίούνιον έν τω κόλπω τοϋ Μάραθώνος παρά την Ραορίναν..
διακόσια περίπου μέτρα από της ακτής, άλιεΐς δι' ανεμότρατας αλιεύοντες άνείλκυσαν έκ-
του βυθοϋ αγαλμάτων βρούνζινον έκπάγλου ώραιότητος παρ ιστών μειράκιον παΐζον.
Την έπίβλεψιν τοϋ καθαρισμοί) και της συντηρήσεως αύτοΰ ιιοί ένεπιστεύθη τό
Ύπουργεΐον της Παιδείας από τοϋ παρελθόντος θέρους.
Έπι τοϋ αγαλματίου ευρέθησαν κατά τό πλείστον έπικεκολλημένα όστρακα και άλλα
αποθέματα έξ άμμου μετ' ανθρακικού ασβεστίου κυρίως αποτελούμενα.
Ταϋτα ήχο ευχερές ν' άποκολληθώσιν, εάν ή μηχανική εργασία συνεπεκουρεΐτο και.
1 Εις τήν παροΰσαν διατριβήν συχνή γίνεται χρήσις
δύο δρων, οΐτινες ξενίζουσι. Των λέξεων βρούνζου και πα-
τίνας. Μέχρι τοϋ υπό της Ακαδημίας οριστικού καθορι
ομού των δρων θέλομεν χρησιμοποιεί αυτούς καθόσον
άποκλείουσιν πασαν σ,ίγχυαιν ΰπενθυμίζοντες τούς διεθνώς
έν χρήσει βτοηζβ και ρυίϊηίΐ. Έκ τοϋ χαλκοΰ παράγονται
πλείστα δσα κράματα, δύο υμως έξ αύτών από α'κόνων
διαστέλλονται· τό κράμα τό συνιστάμενον κυρίως έκ χαλ-
κού και κασσιτέρου, δπερ και Γαλλιστί και Γερμανιστί
λέγεται Ιηόπζο και τό έκ χαλκού κυρίως και ψευδαργύ-
ρου, δπερ Γαλλιστί λέγεται ΙαίΙοη και γερμανιστί Μοκδπι^.
Εις τήν Έλληνικήν πάντες σχεδόν αποδίδουν τό δεύτερον
διά της λέξεως ορείχαλκος, τό πρώτον τινές ονομάζουν
κρατέρωμα και οι πλείστοι βροννζον.
Ή λέ;ΐ: ούχ ήττον κρατέρωμα άπαντώσα παρ' Ιίσυ-
χίω δέν έπεκράτησε. Συνηθέστερον διά τήν σαφήνειαν
κυρίως και τήν συμφωνίαν πρός τύν διεθνή δρόν βϊΟΗΖβ
τον ονομάζουν βροϋνζον. "Εχει άλλως τε και ή λέξις αυτί)
Έλληνικήν τήν καταγωγήν-Πότε ενεφανίσθη ή λέξις Ιιΐ'οηζο
δέν εΐνε έξηκριβωμένον. Ό ΗογΙΙιοΙοΙ θεωρεί αυτήν παρα-
γομένην έκ της Ελλην ικής Βοοντήαιο» (ΒβΓί1ΐ&1θί Ιηΐΐ'οιί.
α ΓβΙιιάο άο 1;ι Οΐιίιηϊο σελ- 277) δπερ σημαίνει κράμα
χαλκού και κασσιτέρου. ( Η δε ον/κέρασις του βροντησίον
εστίν ουτως' τον κνπρίον λίτρα α', κασσιτέρου καθαρον
γο§ αύτόυ·). Παράγει δέ τήν λέξιν έκ τοϋ Βπΐηάαβίνΐηΐ
(Βρινδήσιον) διότι ή παρασκευή τοϋ κράματος τούτου έν
τή Ιταλική ταύτη πόλει πούς κατασκευήν ιδία κατόπτρων
έφημίζετο εις τήν αρχαιότητα. \Τά ωραιότερα κάτοπτρα
τών αρχαίων ήσαν τά του Βρινδησίου, κατεσκευασμένα
έκ κράματος χαλκού κοί κασσιτέρου (ΡΙίιιίιΐΒ ΙΗ).XXXIII,
4δ). Ό ημέτερος κ. Μιχ. Στεφανίδης φρονεί μάλλον ότι
ή λέξις παράγεται έκ τοϋ βρονταν. καΟ' δσον τό κράμα
τοϋτο εϊνε ήχητικόν και έ; αύτοΰ παρήγοντο ώς κώδωνες,
κύμβαλα (Κβναβ άβδ Ειικίβδ ΟΤ. 1018 XXXI Ν" 142,
201). Οί Βυζαντινοί ήδη έχρησιμοποίουν τήν λέξιν. Ούτω
αναφέρονται αγάλματα πρόνντζινα και εικόνες προνπζι-
'£? (ΟοιιΙαί'βδ ΗίδΙ. Αΐΐιβη&ππη 1ίΙ>. 2 και Η1>. ϊ
σελ. 175). Τόν καλοϋν άλλου και μπροννχζον. Ώπωσ-
δήποτε ή Ελληνική καταγωγή της λέξεως εϊνε αναμ-
φισβήτητος.
Οί αρχαίοι έκάλουν τόν τε χαλκύν και τά κράματα
αύτοΰ γενικώς χαλκόν, οΐ τε "Ελληνες και οί Λατίνοι (:108),
έξ ου και οί αρχαιολόγοι και σήμερον πολλάκις χρησιμο-
ποιούν τήν λέξιν χαλκός άδιαφόρως διά τε τό μέταλλον
καί τά κράματα αύτοΰ.
"Οσον άφορα τήν λέξιν ορείχαλκος, αύτη εϊνε αρχαιό-
τατη. Τί μέταλλον άκριβώς δηλοΰται δι' αυτής, αν ό αυτο-
γενής έκ τών ορέων χαλκός ή μάλλον κράμά τι ωραίου-
χρώματος δέν έξακριβούται έκ τών πηγών. Ό Αριστοτέ-
λης μάλιστα φρονεί δτι εΐνε φανταστικόν τι μέταλλον (ίδέ
λεξικόν Κωνσταντινίδου) Ό κ. Μ. Στεφανίδης υποστηρί-
ζει δτι ήτο δντως κράμα χαλκοϋ και ψευδαργύρου (Μ.
Βίβρίιβηίάβδ, Κβνυο (1θ8 ΕΙιιάβδ ΟΓβοςιιοδ XXXI, 1918
142,20'-202,) τό αύτό μέ τόν υπό τού Ψευδαριστοτέλους,
άναφερόμενον Μοοοΰνοικον χαλκόν. "Οπως και άν εΐνε, ό*
δρος ορείχαλκος εχει ήδη άπό πολλοΰ καθιερωθή σήμερον
πρός δήλωσιν τοΰ τοιούτου κράματος (Ιηίΐοη, Μοδδϊημ·)
και κακώς έξ αγνοίας τινές τόν χρησιμοποιούν ενίοτε παρ'
ήμίν πρύς δήλωσιν τοϋ βροϋνζου.
Ώς πρός τόν δρον πάτινα (ραΐίηα), εΐνε ούτος βεβαίως ξε-
νικός, ουδόλως ομως έγκρίνομεν την άντ' αύτοϋ χρήσιντοϋ-
αρχαίου όρου 'ίωσις ή κατίωσις, πρώτον διύτιούτος περιε-
λάμβανε πασαν έμφανιζομένην επί της επιφανείας τών με-
τάλλων διά τοϋ χρόνου φθοράν, ώς και τήν ύξείδωσιν τοϋ-
σιδήρου, και δεύτερον διότι ό δρος έσήμαινε ούχί τό σχη-
ματιζόμενον έπΙ τών μετάλλων σώμα, άλλ' άσθένειαν τών
μετάλλων ήτις, ώς έφρόνουν οί αρχαίοι, έκ τών έσωθεν
αύτών έξεπήγαξε.'Επί πλέον Οεωροΰμεν αυτόν προτιμητέον
διά τήν σαφήνειαν και τήν συμφωνίαν πρός τύν διεθνή,
δρον ραίίιιη.
ΥΠΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΖΕΓΓΕΛΗ
I. ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΒΡΟΥΝΖΙΝΟΥ ΑΓΑΛΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΑΥΤΟΥ-
Κατά την παρελθόντα Ίούνιον έν τω κόλπω τοϋ Μάραθώνος παρά την Ραορίναν..
διακόσια περίπου μέτρα από της ακτής, άλιεΐς δι' ανεμότρατας αλιεύοντες άνείλκυσαν έκ-
του βυθοϋ αγαλμάτων βρούνζινον έκπάγλου ώραιότητος παρ ιστών μειράκιον παΐζον.
Την έπίβλεψιν τοϋ καθαρισμοί) και της συντηρήσεως αύτοΰ ιιοί ένεπιστεύθη τό
Ύπουργεΐον της Παιδείας από τοϋ παρελθόντος θέρους.
Έπι τοϋ αγαλματίου ευρέθησαν κατά τό πλείστον έπικεκολλημένα όστρακα και άλλα
αποθέματα έξ άμμου μετ' ανθρακικού ασβεστίου κυρίως αποτελούμενα.
Ταϋτα ήχο ευχερές ν' άποκολληθώσιν, εάν ή μηχανική εργασία συνεπεκουρεΐτο και.
1 Εις τήν παροΰσαν διατριβήν συχνή γίνεται χρήσις
δύο δρων, οΐτινες ξενίζουσι. Των λέξεων βρούνζου και πα-
τίνας. Μέχρι τοϋ υπό της Ακαδημίας οριστικού καθορι
ομού των δρων θέλομεν χρησιμοποιεί αυτούς καθόσον
άποκλείουσιν πασαν σ,ίγχυαιν ΰπενθυμίζοντες τούς διεθνώς
έν χρήσει βτοηζβ και ρυίϊηίΐ. Έκ τοϋ χαλκοΰ παράγονται
πλείστα δσα κράματα, δύο υμως έξ αύτών από α'κόνων
διαστέλλονται· τό κράμα τό συνιστάμενον κυρίως έκ χαλ-
κού και κασσιτέρου, δπερ και Γαλλιστί και Γερμανιστί
λέγεται Ιηόπζο και τό έκ χαλκού κυρίως και ψευδαργύ-
ρου, δπερ Γαλλιστί λέγεται ΙαίΙοη και γερμανιστί Μοκδπι^.
Εις τήν Έλληνικήν πάντες σχεδόν αποδίδουν τό δεύτερον
διά της λέξεως ορείχαλκος, τό πρώτον τινές ονομάζουν
κρατέρωμα και οι πλείστοι βροννζον.
Ή λέ;ΐ: ούχ ήττον κρατέρωμα άπαντώσα παρ' Ιίσυ-
χίω δέν έπεκράτησε. Συνηθέστερον διά τήν σαφήνειαν
κυρίως και τήν συμφωνίαν πρός τύν διεθνή δρόν βϊΟΗΖβ
τον ονομάζουν βροϋνζον. "Εχει άλλως τε και ή λέξις αυτί)
Έλληνικήν τήν καταγωγήν-Πότε ενεφανίσθη ή λέξις Ιιΐ'οηζο
δέν εΐνε έξηκριβωμένον. Ό ΗογΙΙιοΙοΙ θεωρεί αυτήν παρα-
γομένην έκ της Ελλην ικής Βοοντήαιο» (ΒβΓί1ΐ&1θί Ιηΐΐ'οιί.
α ΓβΙιιάο άο 1;ι Οΐιίιηϊο σελ- 277) δπερ σημαίνει κράμα
χαλκού και κασσιτέρου. ( Η δε ον/κέρασις του βροντησίον
εστίν ουτως' τον κνπρίον λίτρα α', κασσιτέρου καθαρον
γο§ αύτόυ·). Παράγει δέ τήν λέξιν έκ τοϋ Βπΐηάαβίνΐηΐ
(Βρινδήσιον) διότι ή παρασκευή τοϋ κράματος τούτου έν
τή Ιταλική ταύτη πόλει πούς κατασκευήν ιδία κατόπτρων
έφημίζετο εις τήν αρχαιότητα. \Τά ωραιότερα κάτοπτρα
τών αρχαίων ήσαν τά του Βρινδησίου, κατεσκευασμένα
έκ κράματος χαλκού κοί κασσιτέρου (ΡΙίιιίιΐΒ ΙΗ).XXXIII,
4δ). Ό ημέτερος κ. Μιχ. Στεφανίδης φρονεί μάλλον ότι
ή λέξις παράγεται έκ τοϋ βρονταν. καΟ' δσον τό κράμα
τοϋτο εϊνε ήχητικόν και έ; αύτοΰ παρήγοντο ώς κώδωνες,
κύμβαλα (Κβναβ άβδ Ειικίβδ ΟΤ. 1018 XXXI Ν" 142,
201). Οί Βυζαντινοί ήδη έχρησιμοποίουν τήν λέξιν. Ούτω
αναφέρονται αγάλματα πρόνντζινα και εικόνες προνπζι-
'£? (ΟοιιΙαί'βδ ΗίδΙ. Αΐΐιβη&ππη 1ίΙ>. 2 και Η1>. ϊ
σελ. 175). Τόν καλοϋν άλλου και μπροννχζον. Ώπωσ-
δήποτε ή Ελληνική καταγωγή της λέξεως εϊνε αναμ-
φισβήτητος.
Οί αρχαίοι έκάλουν τόν τε χαλκύν και τά κράματα
αύτοΰ γενικώς χαλκόν, οΐ τε "Ελληνες και οί Λατίνοι (:108),
έξ ου και οί αρχαιολόγοι και σήμερον πολλάκις χρησιμο-
ποιούν τήν λέξιν χαλκός άδιαφόρως διά τε τό μέταλλον
καί τά κράματα αύτοΰ.
"Οσον άφορα τήν λέξιν ορείχαλκος, αύτη εϊνε αρχαιό-
τατη. Τί μέταλλον άκριβώς δηλοΰται δι' αυτής, αν ό αυτο-
γενής έκ τών ορέων χαλκός ή μάλλον κράμά τι ωραίου-
χρώματος δέν έξακριβούται έκ τών πηγών. Ό Αριστοτέ-
λης μάλιστα φρονεί δτι εΐνε φανταστικόν τι μέταλλον (ίδέ
λεξικόν Κωνσταντινίδου) Ό κ. Μ. Στεφανίδης υποστηρί-
ζει δτι ήτο δντως κράμα χαλκοϋ και ψευδαργύρου (Μ.
Βίβρίιβηίάβδ, Κβνυο (1θ8 ΕΙιιάβδ ΟΓβοςιιοδ XXXI, 1918
142,20'-202,) τό αύτό μέ τόν υπό τού Ψευδαριστοτέλους,
άναφερόμενον Μοοοΰνοικον χαλκόν. "Οπως και άν εΐνε, ό*
δρος ορείχαλκος εχει ήδη άπό πολλοΰ καθιερωθή σήμερον
πρός δήλωσιν τοΰ τοιούτου κράματος (Ιηίΐοη, Μοδδϊημ·)
και κακώς έξ αγνοίας τινές τόν χρησιμοποιούν ενίοτε παρ'
ήμίν πρύς δήλωσιν τοϋ βροϋνζου.
Ώς πρός τόν δρον πάτινα (ραΐίηα), εΐνε ούτος βεβαίως ξε-
νικός, ουδόλως ομως έγκρίνομεν την άντ' αύτοϋ χρήσιντοϋ-
αρχαίου όρου 'ίωσις ή κατίωσις, πρώτον διύτιούτος περιε-
λάμβανε πασαν έμφανιζομένην επί της επιφανείας τών με-
τάλλων διά τοϋ χρόνου φθοράν, ώς και τήν ύξείδωσιν τοϋ-
σιδήρου, και δεύτερον διότι ό δρος έσήμαινε ούχί τό σχη-
ματιζόμενον έπΙ τών μετάλλων σώμα, άλλ' άσθένειαν τών
μετάλλων ήτις, ώς έφρόνουν οί αρχαίοι, έκ τών έσωθεν
αύτών έξεπήγαξε.'Επί πλέον Οεωροΰμεν αυτόν προτιμητέον
διά τήν σαφήνειαν και τήν συμφωνίαν πρός τύν διεθνή,
δρον ραίίιιη.