DOI Artikel:
Zengelēs, Kōnstantinos D.: Paratērēseis peri tōn ek brounzou archaiōn antikeimenōn
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14363#0109
99
δια θερμάνσεως ε'ις 120° επί είκοσι λεπτά της ώρας διαφόρων προσβεβλημένων νομι-
σμάτων κατέπαυεν ή περαιτέρω διαβρωτική ενέργεια.
Ή έξήγησις αΰτη δεν έφάνη ήμΐν αρκούντως πειστική τόσω μάλλον καθ' όσον
δ χαλκός έ'χει εντόνους αντισηπτικός ιδιότητας και εις μεταλλικήν έτι κατάστασιν.
Τοϋτυ μεν δια νά σταματήσω την περαιτέρω προσβολήν, τοΰτο δέ και δια να δοκι-
μάσω την μέΟοδον αυτήν έθέρμανα αμφότερα τά αγαλμάτια κατ' αρχάς μεν επί 4 ώρας
είς 120", εΐτα δέ επί άλλος ες" εις 140°. Μετά 24ωο°ν μόνον έκΟεσιν εντός ύγροϋ ύαλίνου
θαλάμου ένεφανίζοντο εξ Ίσου πλήρεις δράσεως διαβρωτικής τά έν λόγφ εξανθήματα.
Τόιε έθέρμανα αύτά επί ετέρας έξ ώρας είς 140° ούχί πλέον έν ξηρά ατμόσφαιρα, άλλ' έν
ύγρα τοιαύτη, πλήρει ατμών.Έν τοιαύτη, ώς γνωστόν, περιπτώσει πάν βακτήριον και
τό μάλλον άνθεκτικόν καταστρέφεται. Ματαίως δμως. Δι' εκθέσεως εντός ύγροϋ θαλά-
μου 'έπί 24 ώρας ένεφανίζοντο έκ νέου τά αύτά φαινόμενα Επομένως ή άνωτέρω
περί Βακτηρίων θεωρία πίπτει έξ ολοκλήρου. Βακτήρια άλλως ιε ανευρίσκονται είς την
άπότιθεμένην και άδιύρατον έτι κόνιν επί πάσης ρωγμής. Πρύς διάσωσιν των αγαλμα-
τίων έκ της καταστροφής κατέφυγα τότε είς την νεωτάτην μέθοδον τοϋ Ρόζεμπεργ,
■διευθυντού τοϋ Μουσείου της Κοπενάγης. Αΰιη συνίσταται είς την διά μίγματος
ίΐ§ατ - 8§βΓ και γλυκερίνης έπικόλλησιν επί των νοσούντων μερών φύλλων άργιλλίου.
Ταϋτα ένοΰνται μέ τό φθοροποιόν στοιχεϊον της πατίνας, τό χλώριον, μεταβαλλόμενα
&1ς χλωριοϋχον άργίλλιον διαρρέον. Τά φύλλα τοϋ άργιλλίου, καθ' όσον καταστρέφον-
ται, άνανεοϋνται. Μετά πάροδον 2-4 ήμερων ούτω σφζεται τό βρούνζινον άντικείμενον.
Άλ)]0ώς τά φύλλα τοϋ άργιλλίου ένούμενα μετά τοϋ χλωρίου της πατίνας κατεστρέ-
■φοντο και τά ένήλλασσον συνεχώς, δυστυχώς δμως ού μόνον επί τέσσαρας ημέρας έξηκο-
λούθειή διαρροή αΰτη, άλλ' επί 35 ολόκληρους ημέρας, ότε απελπισθείς και από την ιιέθο-
£ον ταύτην εΐδον ΰτι ήτο αδύνατον νά διασώσω την πάτιναν τών αγαλμάτων και προέ-
βην είς τήν ήλεκτρολυτικήν άναγωγήν αύτής καθ' ην ή πάτινα ανάγεται είς τήν άρχικήν
αεταλλικήν κατάστασιν. Έκτών έν χρήσει αναγωγικών προς τοΰτο μεθόδων έπροτίμησα διά
πολλούς λόγους, ώς καλυτέραν, τήν τοϋ ΚπιΙνβιΐθΓ I, ήτις συνίσταται είς τήν επί τινας ώρας
ήλεκτρόλυσιν έν διαλύματι κυανιούχου καλίου. Ή φθορά δμως τοϋ αντικειμένου έκ της
πατίνας ήτο τόσοι μεγάλη, ώστε έχρειάσθη νά παρατείνω τήν ήλεκτρόλυσιν έπί πέντε
ημερονύκτια μέχρι πλήρους αναγωγής. Ευτυχώς τό αποτέλεσμα ύπήρξεν ίκανοποιητικύν
ώς δηλοϋται και τών παρατιθεμένιον δύο φωτογραφιών τοϋ έντονώτερον προσβεβλημένου
αγαλματίου προ και μετά τύν καθαρισμόν και τά δύο αγαλμάτια διεσώθησαν είς καλήν
κατάστασιν (είκ. 3 καί 4).
Τό ζήτημα γεννά ποικίλας απορίας, είς άς θέλομεν προσπαθήσει ικανοποιητικώς
ν' απαντήσω μεν.
Ποίαν σύστασιν έχει ή διαβρωτική αυτη πάτινα; Είς ποίας χημικάς άλλο ιώσεις
οφείλεται ή φθορά τών βρούνζων δΓ αύτής; Διατί τά δυο ταϋτα αγαλμάτια της Σάμου
απέκτησαν τοιαύτην καί μάλιστα τόσον διαβρωτική ν; πώς ή μέθοδος τοϋ Ρύζεμπεργ κατε-
δείχθη δι' αύτά ανεπαρκής: Πώς νά διαγινώσκωιιεν καί νά προλαμβάνωμεν παρόμοιας
τών βρούνζων καταστροφάς;
1 Ργ. Κίϊ11ι<ίθΐι ϋίο Κοη?. νοη ΑΙΙθιΊ II ΑιιΓ. 79.
δια θερμάνσεως ε'ις 120° επί είκοσι λεπτά της ώρας διαφόρων προσβεβλημένων νομι-
σμάτων κατέπαυεν ή περαιτέρω διαβρωτική ενέργεια.
Ή έξήγησις αΰτη δεν έφάνη ήμΐν αρκούντως πειστική τόσω μάλλον καθ' όσον
δ χαλκός έ'χει εντόνους αντισηπτικός ιδιότητας και εις μεταλλικήν έτι κατάστασιν.
Τοϋτυ μεν δια νά σταματήσω την περαιτέρω προσβολήν, τοΰτο δέ και δια να δοκι-
μάσω την μέΟοδον αυτήν έθέρμανα αμφότερα τά αγαλμάτια κατ' αρχάς μεν επί 4 ώρας
είς 120", εΐτα δέ επί άλλος ες" εις 140°. Μετά 24ωο°ν μόνον έκΟεσιν εντός ύγροϋ ύαλίνου
θαλάμου ένεφανίζοντο εξ Ίσου πλήρεις δράσεως διαβρωτικής τά έν λόγφ εξανθήματα.
Τόιε έθέρμανα αύτά επί ετέρας έξ ώρας είς 140° ούχί πλέον έν ξηρά ατμόσφαιρα, άλλ' έν
ύγρα τοιαύτη, πλήρει ατμών.Έν τοιαύτη, ώς γνωστόν, περιπτώσει πάν βακτήριον και
τό μάλλον άνθεκτικόν καταστρέφεται. Ματαίως δμως. Δι' εκθέσεως εντός ύγροϋ θαλά-
μου 'έπί 24 ώρας ένεφανίζοντο έκ νέου τά αύτά φαινόμενα Επομένως ή άνωτέρω
περί Βακτηρίων θεωρία πίπτει έξ ολοκλήρου. Βακτήρια άλλως ιε ανευρίσκονται είς την
άπότιθεμένην και άδιύρατον έτι κόνιν επί πάσης ρωγμής. Πρύς διάσωσιν των αγαλμα-
τίων έκ της καταστροφής κατέφυγα τότε είς την νεωτάτην μέθοδον τοϋ Ρόζεμπεργ,
■διευθυντού τοϋ Μουσείου της Κοπενάγης. Αΰιη συνίσταται είς την διά μίγματος
ίΐ§ατ - 8§βΓ και γλυκερίνης έπικόλλησιν επί των νοσούντων μερών φύλλων άργιλλίου.
Ταϋτα ένοΰνται μέ τό φθοροποιόν στοιχεϊον της πατίνας, τό χλώριον, μεταβαλλόμενα
&1ς χλωριοϋχον άργίλλιον διαρρέον. Τά φύλλα τοϋ άργιλλίου, καθ' όσον καταστρέφον-
ται, άνανεοϋνται. Μετά πάροδον 2-4 ήμερων ούτω σφζεται τό βρούνζινον άντικείμενον.
Άλ)]0ώς τά φύλλα τοϋ άργιλλίου ένούμενα μετά τοϋ χλωρίου της πατίνας κατεστρέ-
■φοντο και τά ένήλλασσον συνεχώς, δυστυχώς δμως ού μόνον επί τέσσαρας ημέρας έξηκο-
λούθειή διαρροή αΰτη, άλλ' επί 35 ολόκληρους ημέρας, ότε απελπισθείς και από την ιιέθο-
£ον ταύτην εΐδον ΰτι ήτο αδύνατον νά διασώσω την πάτιναν τών αγαλμάτων και προέ-
βην είς τήν ήλεκτρολυτικήν άναγωγήν αύτής καθ' ην ή πάτινα ανάγεται είς τήν άρχικήν
αεταλλικήν κατάστασιν. Έκτών έν χρήσει αναγωγικών προς τοΰτο μεθόδων έπροτίμησα διά
πολλούς λόγους, ώς καλυτέραν, τήν τοϋ ΚπιΙνβιΐθΓ I, ήτις συνίσταται είς τήν επί τινας ώρας
ήλεκτρόλυσιν έν διαλύματι κυανιούχου καλίου. Ή φθορά δμως τοϋ αντικειμένου έκ της
πατίνας ήτο τόσοι μεγάλη, ώστε έχρειάσθη νά παρατείνω τήν ήλεκτρόλυσιν έπί πέντε
ημερονύκτια μέχρι πλήρους αναγωγής. Ευτυχώς τό αποτέλεσμα ύπήρξεν ίκανοποιητικύν
ώς δηλοϋται και τών παρατιθεμένιον δύο φωτογραφιών τοϋ έντονώτερον προσβεβλημένου
αγαλματίου προ και μετά τύν καθαρισμόν και τά δύο αγαλμάτια διεσώθησαν είς καλήν
κατάστασιν (είκ. 3 καί 4).
Τό ζήτημα γεννά ποικίλας απορίας, είς άς θέλομεν προσπαθήσει ικανοποιητικώς
ν' απαντήσω μεν.
Ποίαν σύστασιν έχει ή διαβρωτική αυτη πάτινα; Είς ποίας χημικάς άλλο ιώσεις
οφείλεται ή φθορά τών βρούνζων δΓ αύτής; Διατί τά δυο ταϋτα αγαλμάτια της Σάμου
απέκτησαν τοιαύτην καί μάλιστα τόσον διαβρωτική ν; πώς ή μέθοδος τοϋ Ρύζεμπεργ κατε-
δείχθη δι' αύτά ανεπαρκής: Πώς νά διαγινώσκωιιεν καί νά προλαμβάνωμεν παρόμοιας
τών βρούνζων καταστροφάς;
1 Ργ. Κίϊ11ι<ίθΐι ϋίο Κοη?. νοη ΑΙΙθιΊ II ΑιιΓ. 79.