196
Λ Ε 1921
άναγινώσκομεν εν τη επιγραφή, ούεε γνωστόν
έλληνικόν δνομα εΐνε ούτε θα ήδύνατο ευκόλως
δια τοϋ γραμματικού αύτοΰ τύπου νά εξηγηθή
ως τοπικόν τι έπώνυμον της θεά:, οίον τό Άμα-
ρινθία, Άπταοαία, Ίσαρία, κλπ. έκ τοϋ Άμαρίν-
θος, "Απτερα, Ίσσώριον. Κατά πολύ δε Ισχυρότε
ρον λόγον δεν θά έμμείνωμεν εις τοιαύτην τη:
λέξεως έκδοχήν. καθ' δσον ουδεμία τοποθεσία εν
Ήπείρω και ιδία εν Θεσπρωτία — εν ή ή χώρα
της Παραμυθίας κείται, είνε ήμΐν γνωστή, εξ ή;
θά ήδύνατο νά νά παραχθή τό Ιπώνυμον ΤΕ-
ΝΑΟΕΑ ή μάλλον ΤΕΝΛΚΡΑΙΑ ή ΤΕΝΑΚΡΙΑ.
Εις πολύ καλλίτερον συμπέρασμα δυνάμεθα νά
καταλήξωμεν, εάν τό ΤΕΧΑΟΚΑΕ της λατινικής
επιγραφής θεωρήσωμεν ώς έκφοοισιν ελληνικήν,
ήτοι παρεμορφώθη, δπως καταστή λατινοφανή:.
Κατά ταϋτα τό λατινικόν ΤΕΝΑΟΚΑΕ δύ-
ναται κάλλιστα νά προέρχηται εκ τοϋ ελληνικού
« ΤΗ ΕΝ ΑΚΡΑ », οπότε ή θεά θά έκαλεΐτο
«ΑΡΤΕΜΙϊ Η ΕΝ ΑΚΡΑ» δπως και έν "Αργεί
ετιματο ώ; Α.ΡΤΕΜΙ2 ΑΚΡΙΑ. Λίαν τολμηοόν
και βεβιασμένον &π εναντίας θά ή το νά σχετί-
σωμεν τό ΤΕΝΑΚΚΑ προς την παρ' Ήσυχίω
(πρβ. Ρ&α1γ'8 Ρβ&1-Ειΐογο1. κλπ. "Αρτεμις» σ·
1384) άπαντώσαν της θεά; έπίκλησιν ένδίαγρος.
Ή της Αρτέμιδος λατρεία ήτο μεγάλως δια-
δεδομένη καθ' άπασαν την άνατολικήν άκτήν τοϋ
Άδρία. Μέρη δε της Ηπείρου, ενθα ή θεά έτι-
μάτο, ήσαν ήμΐν τέως δύο γνωστά: ή Αμβρακία,
έ'νθα έτιμάτο ως ήγειιόνη (Πολυαιν. VIII 52.
Λατρεία παρά Αηί Εϊΐχ 41) και τό Κέλκαιον 1
παρά την Νικόπολιν 2. Τούτοις προστίθεται νυν
ιερόν της Αρτέμιδος παρά την σημερινήν Παρα-
μυθίαν εν τοποθεσία, ενθα κατ' ά'λλην έπιγραφήν
έν τω αύτω χώρω ταυτοχρόνως σχεδόν εύρεθεΐσαν
εκείτο ή υπό τοϋ Προκοπίου (άβ αβάϊϊ. 4. 11
και τοϋ Ίεροκλέους (σελ. 652) αναφερομένη πόλις
Φωτιχή.
Περίεργον εΐνε δτι τής πόλεως Φωτικής ου-
δεμία παρ' ούδενός των αρχαιοτέρων γεωγράφων
γίνεται μνεία- άντι ταύτης δμως άπαντώμεν παρά
1 "Ορα έπ γραφήν δημοσιευΟεΙσαν ύ.τό Κ Γερογιάννη
έν ΑΓοΙι-ορί^ν. Μίιι. αιΐδ Οθ5τβΐ'Γθϊο1ι-υη§ΕΓη XIV
1890, 113).
2 Πρβ. ΤΙιβοάοΓ 8ο1ιι·βίΰθΐ· έν Κθ5θ1ιβΓ3 ΜνιΙΓ
Ι,βχϊοοη
τω Ραβέννα 1 και δή μεταξύ Βουθρωτοϋ (Βαίο-
ΐ'Οίοιι) και Γλυκέος λψένος (ΟΙϊοϊβιπθ) θέσιν
ϋΪ3ΐΐα, εις την οποίαν αντιστοιχεί εν τω Ποϊτιγ-
γεριανω πίνακι (Τ&οαία Ρβΐΐί1ιΐ°;βπαηα) δ στα-
θμός αύ άί&ηαηι. Δεικνύει δέ μάλιστα ό ρωμαϊ-
κός ούτος χάρτης εις τό σημεϊον Ειά άϊίΐιΙΗΐΐΐ ναόν.
Ή παρατήρησις δτι ό παρά τω Ραβέννα και τω
Ποϊαγγγεριανω πίνακι απαντών σταθμός ΌΪΗΠίΐ
και αά ϋΐ&η&ιπ εΐνε τοποθετημένος ακριβώς εν ή
χώρα ήμεϊς κατά την ήμετέραν έπιγραφήν δυνά-
μεθα μετά θετικότητος νά παραδεχθώμεν την
ύπαρξιν ναοΰ τής Αρτέμιδος, επιτρέπει ήμΐν νά
συμπεράνωμεν την ταυτότητα των δύο τούτων
καθιδρυμάτων.
Έκ των είρημένων δμως επιγραφών δεν δυ-
νάμεθα νά προσδιορίσωμεν ποΰ ακριβώς εκείτο ή
πόλις Φωτική καί ποΰ τό ιερόν της Αρτέμιδος,
και μόνον σχετική μελέτη επί τόπου θά ήδύνατο
νά διαιφωτίση τό ζήτημα.
Ή έν τή ήμετέρα επιγραφή γινομένη μνεία
κοινοϋ &1> οοιηιιΐβΐΐίαπίδ τής Ηπείρου και
Αχαΐας εΐνε λίαν σημαντική τοσούτφ μάλλον, κα-
θόσον ήμΐν τέως ά'γνωστος ήτο τοιούτος υπάλλη-
λος έν Ήπείρω.
Λυπηρόν εΐνε δα ολίγας έ'χομεν πληροφορίας
περί τοϋ τρόπου, καθ' ον ή "Ηπειρος διωκεΐτο
υπό τούς Ρωμαίους, ασφαλώς δέ γνο)στόν εΐνε
ήμΐν μόνον δτι ή "Ηπειρος από τοϋ 146 π.Χ.
άπετέλει μετά τής Ελλάδος μέρος τής επαοχίας
Μακεδονίας καί δτι δ:ε κατά τάς αρχάς τής αυ-
τοκρατορίας (725 ά.Ρ.=27 π.Χ.) ή Ελλάς υπό τό
δνομα Αχαΐα έκηούχθη ιδιαιτέρα έπαρχία, ή
Ήπειρος μετά τής Ακαρνανίας [και ή Θεσσαλία
συμπεριλήφθησαν εις την νέαν ταύτην έπαρχίαν.
Καθ'ήν δμως εποχήν εγραφεν δ Πτολεμαίος, ήτοι
ΙπΙ Άντωνίνου Πίου, ή "Ηπειρος εΐχεν ήδη
γίνει ιδιαιτέρα έπαρχία δι' επιτρόπου κυ-
βερνώμενη, περιλαμβάνουσα δε εν εαυτή καί την
Άκαρνανίαν καί δια τοϋ ποταμού Άχελάου υπό
τής λοιπής Ελλάδος διαχωριζομένη 2, Κατά τον
Μ&ΐ'Ο-α&ΓάΙ εΐνε πιθανή ύπόθεσις δτι ή μετα-
βολή |ϊύτη εγένετο έπΐ Οιιεσπασιανοϋ, διότι επί
1 Κίΐνοηηαδ Αηοηγπιϊ Οθ8ΐηο§ι·. 378, 10 καί
αβθ£ΐ·. 539. 19.
2 Πτολεμαίος 3, 13.
Λ Ε 1921
άναγινώσκομεν εν τη επιγραφή, ούεε γνωστόν
έλληνικόν δνομα εΐνε ούτε θα ήδύνατο ευκόλως
δια τοϋ γραμματικού αύτοΰ τύπου νά εξηγηθή
ως τοπικόν τι έπώνυμον της θεά:, οίον τό Άμα-
ρινθία, Άπταοαία, Ίσαρία, κλπ. έκ τοϋ Άμαρίν-
θος, "Απτερα, Ίσσώριον. Κατά πολύ δε Ισχυρότε
ρον λόγον δεν θά έμμείνωμεν εις τοιαύτην τη:
λέξεως έκδοχήν. καθ' δσον ουδεμία τοποθεσία εν
Ήπείρω και ιδία εν Θεσπρωτία — εν ή ή χώρα
της Παραμυθίας κείται, είνε ήμΐν γνωστή, εξ ή;
θά ήδύνατο νά νά παραχθή τό Ιπώνυμον ΤΕ-
ΝΑΟΕΑ ή μάλλον ΤΕΝΛΚΡΑΙΑ ή ΤΕΝΑΚΡΙΑ.
Εις πολύ καλλίτερον συμπέρασμα δυνάμεθα νά
καταλήξωμεν, εάν τό ΤΕΧΑΟΚΑΕ της λατινικής
επιγραφής θεωρήσωμεν ώς έκφοοισιν ελληνικήν,
ήτοι παρεμορφώθη, δπως καταστή λατινοφανή:.
Κατά ταϋτα τό λατινικόν ΤΕΝΑΟΚΑΕ δύ-
ναται κάλλιστα νά προέρχηται εκ τοϋ ελληνικού
« ΤΗ ΕΝ ΑΚΡΑ », οπότε ή θεά θά έκαλεΐτο
«ΑΡΤΕΜΙϊ Η ΕΝ ΑΚΡΑ» δπως και έν "Αργεί
ετιματο ώ; Α.ΡΤΕΜΙ2 ΑΚΡΙΑ. Λίαν τολμηοόν
και βεβιασμένον &π εναντίας θά ή το νά σχετί-
σωμεν τό ΤΕΝΑΚΚΑ προς την παρ' Ήσυχίω
(πρβ. Ρ&α1γ'8 Ρβ&1-Ειΐογο1. κλπ. "Αρτεμις» σ·
1384) άπαντώσαν της θεά; έπίκλησιν ένδίαγρος.
Ή της Αρτέμιδος λατρεία ήτο μεγάλως δια-
δεδομένη καθ' άπασαν την άνατολικήν άκτήν τοϋ
Άδρία. Μέρη δε της Ηπείρου, ενθα ή θεά έτι-
μάτο, ήσαν ήμΐν τέως δύο γνωστά: ή Αμβρακία,
έ'νθα έτιμάτο ως ήγειιόνη (Πολυαιν. VIII 52.
Λατρεία παρά Αηί Εϊΐχ 41) και τό Κέλκαιον 1
παρά την Νικόπολιν 2. Τούτοις προστίθεται νυν
ιερόν της Αρτέμιδος παρά την σημερινήν Παρα-
μυθίαν εν τοποθεσία, ενθα κατ' ά'λλην έπιγραφήν
έν τω αύτω χώρω ταυτοχρόνως σχεδόν εύρεθεΐσαν
εκείτο ή υπό τοϋ Προκοπίου (άβ αβάϊϊ. 4. 11
και τοϋ Ίεροκλέους (σελ. 652) αναφερομένη πόλις
Φωτιχή.
Περίεργον εΐνε δτι τής πόλεως Φωτικής ου-
δεμία παρ' ούδενός των αρχαιοτέρων γεωγράφων
γίνεται μνεία- άντι ταύτης δμως άπαντώμεν παρά
1 "Ορα έπ γραφήν δημοσιευΟεΙσαν ύ.τό Κ Γερογιάννη
έν ΑΓοΙι-ορί^ν. Μίιι. αιΐδ Οθ5τβΐ'Γθϊο1ι-υη§ΕΓη XIV
1890, 113).
2 Πρβ. ΤΙιβοάοΓ 8ο1ιι·βίΰθΐ· έν Κθ5θ1ιβΓ3 ΜνιΙΓ
Ι,βχϊοοη
τω Ραβέννα 1 και δή μεταξύ Βουθρωτοϋ (Βαίο-
ΐ'Οίοιι) και Γλυκέος λψένος (ΟΙϊοϊβιπθ) θέσιν
ϋΪ3ΐΐα, εις την οποίαν αντιστοιχεί εν τω Ποϊτιγ-
γεριανω πίνακι (Τ&οαία Ρβΐΐί1ιΐ°;βπαηα) δ στα-
θμός αύ άί&ηαηι. Δεικνύει δέ μάλιστα ό ρωμαϊ-
κός ούτος χάρτης εις τό σημεϊον Ειά άϊίΐιΙΗΐΐΐ ναόν.
Ή παρατήρησις δτι ό παρά τω Ραβέννα και τω
Ποϊαγγγεριανω πίνακι απαντών σταθμός ΌΪΗΠίΐ
και αά ϋΐ&η&ιπ εΐνε τοποθετημένος ακριβώς εν ή
χώρα ήμεϊς κατά την ήμετέραν έπιγραφήν δυνά-
μεθα μετά θετικότητος νά παραδεχθώμεν την
ύπαρξιν ναοΰ τής Αρτέμιδος, επιτρέπει ήμΐν νά
συμπεράνωμεν την ταυτότητα των δύο τούτων
καθιδρυμάτων.
Έκ των είρημένων δμως επιγραφών δεν δυ-
νάμεθα νά προσδιορίσωμεν ποΰ ακριβώς εκείτο ή
πόλις Φωτική καί ποΰ τό ιερόν της Αρτέμιδος,
και μόνον σχετική μελέτη επί τόπου θά ήδύνατο
νά διαιφωτίση τό ζήτημα.
Ή έν τή ήμετέρα επιγραφή γινομένη μνεία
κοινοϋ &1> οοιηιιΐβΐΐίαπίδ τής Ηπείρου και
Αχαΐας εΐνε λίαν σημαντική τοσούτφ μάλλον, κα-
θόσον ήμΐν τέως ά'γνωστος ήτο τοιούτος υπάλλη-
λος έν Ήπείρω.
Λυπηρόν εΐνε δα ολίγας έ'χομεν πληροφορίας
περί τοϋ τρόπου, καθ' ον ή "Ηπειρος διωκεΐτο
υπό τούς Ρωμαίους, ασφαλώς δέ γνο)στόν εΐνε
ήμΐν μόνον δτι ή "Ηπειρος από τοϋ 146 π.Χ.
άπετέλει μετά τής Ελλάδος μέρος τής επαοχίας
Μακεδονίας καί δτι δ:ε κατά τάς αρχάς τής αυ-
τοκρατορίας (725 ά.Ρ.=27 π.Χ.) ή Ελλάς υπό τό
δνομα Αχαΐα έκηούχθη ιδιαιτέρα έπαρχία, ή
Ήπειρος μετά τής Ακαρνανίας [και ή Θεσσαλία
συμπεριλήφθησαν εις την νέαν ταύτην έπαρχίαν.
Καθ'ήν δμως εποχήν εγραφεν δ Πτολεμαίος, ήτοι
ΙπΙ Άντωνίνου Πίου, ή "Ηπειρος εΐχεν ήδη
γίνει ιδιαιτέρα έπαρχία δι' επιτρόπου κυ-
βερνώμενη, περιλαμβάνουσα δε εν εαυτή καί την
Άκαρνανίαν καί δια τοϋ ποταμού Άχελάου υπό
τής λοιπής Ελλάδος διαχωριζομένη 2, Κατά τον
Μ&ΐ'Ο-α&ΓάΙ εΐνε πιθανή ύπόθεσις δτι ή μετα-
βολή |ϊύτη εγένετο έπΐ Οιιεσπασιανοϋ, διότι επί
1 Κίΐνοηηαδ Αηοηγπιϊ Οθ8ΐηο§ι·. 378, 10 καί
αβθ£ΐ·. 539. 19.
2 Πτολεμαίος 3, 13.