DOI Artikel:
Archaiologika chronika
DOI Artikel:Kotzias, Nikolaos Ch.: Enepigraphon christianikon anaglyphon
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14370#0207
ΑΕ 1925-1926
Νικ. Χ. Κοτξιά: "Ένεπίγραφον χρίΰτιανικόν άνάγλυφον
195
λαντοριά 1, τό δρος, έν Αχαΐα, Χαλάντρι 2 εν
Άΐττικη»; Χαλαμπρέζα 3 εν Μεσσηνία, Χαλαμ-
πρέζι 4 εν Τρικκάλοις· Ζαροΰγλα 5 έν Αχαΐα,
Τζαρονχλι 6, έν Αττική, ΜπόχαΛί ϊ έν Ζα-
κυνθω και Ζάχολι 8 έν Άργολίδι. Έν τούτοις
δυνάμεθα νά καταλέξωμεν καΐ τά έν Μεσσηνία
(Χε)Αδϊ καΐ (Χα)Αέϊκα 9. Πάντα ταΰτα, πλην
τών Χελνδόρεα καΐ Χαλαντοριά, έν οίς διακρίνε-
ται ή λέξις δρος και τοϋ Μπόχαλη, οΰ ιό α',
συνθετικόν είναι τό φραγκικόν 1)Θ311, είναι ονό-
ματα ξενικά, την δέ εννοιαν τοϋ ύψους παρέχει ή
ριζική συλλαβή χελ-χαλ—.
Επειδή δέ προς έρμηνείαν τούτων ή ελληνική
γλώσσα δεν είναι επαρκής, είμεθα υποχρεωμένοι
νά λάβωμεν ύπ' δψει, εκτός της φυσικής κατα-
στάσεως τοϋ περι τά τοπωνυμικά ταϋτα έδάφους,
και τήν γλώσσαν τών περι τούς τόπους τούτους
οπωσδήποτε δρασάντων ή εντεύθεν διελθόντων
λαών 10. Μεταξύ δέ τών λαών τούτων είναι και
ώς άνω σελ. 401. Ή Χαλανδρίτσα κατά μεν τό Έλληνι-
κόν χρονικόν (ΟΙίΓοηϊοΙθ οί Μογθη. Ιιοηάοη 1904 τοΰ
«Γοΐιη δοΐιηιϊΐί) έκτίσθη υπό Ροβέρτου άβ ΤΓβιτιοΙίΐν,
κατά δέ τό Άραγωνικόν (Αΐί. ΜθΓβ1-Ε&ΐϊο. Οβιΐθνβ,1885)
υπό Κορράδου, διαδόχου τοΰ βαρώνου τών Πατρών" ώς
χρόνους κτίσεως ό Δραγούμης ορίζει τούς μεταξύ
1218-1266. — Κ. Άμάντου, Συμβολή ε'ις τά τοπωνυμικά
Χίου, έν Άθηνα, τ. 27 (1915) σελ. 30. Ό σ. ανάγει τοϋτο
εις τά Χαράδριον,, Χαλάδριον.
1 Ριιΐΐ. Βοοίανό. Εχρβάΐιίοη ΒοϊοηίϊίίςυΘ άβ Μο-
Γβθ. Ρ3ΓΪ8 1836 σελ. 18.
2 Πιν. 'Απ. σελ. 40. Κ. Άμάντου (βλ. άν. σημ. 7).
3 Σάθα ώς άν. ν. Δ'. σελ. ΧΙΛΓ, ένθα γράφει τό
αυτό, Χαλαμπρέξι.
4 Πιν. 'Απ· σ. 291.
5 Αυτόθι σελ. 67. — Τό αυτό ερμηνεύεται ώς προ-
ελθόν εξ οικογενειακού.
β I. Σαρρή ώς άνω σελ. 115. Ό σ. έρμηνεύων
όμοιως ώς δνομα οικογενείας γράφει τοϋτο Τζαρούλι.
Είναι δμως τοπωνύμιον τοΰ Κουβαρά, κείμενον επί
υψηλής θέσεως κάτωθεν τοϋ κάστρου Μπελατόρε και
πρός άνατολάς αύτοΰ.
7 Βλπ. Σάθα ώς άνω τομ. Α'. σελ. XIX,
8 Ν. Πολίτου, ώς άν, σελ. 65 «είναι σλαβιύνυμον...
εύρίσκεται εις τάς υπώρειας τοΰ όρους Εύρωστίνης».
9 Έάν δεχθώμεν, ότι ή έκπτωσις τής άρχούσης
συλλαβής έχει ορθώς.
10 Ότι οί περί τά Ελληνικά τοπωνυμικά ασχολού-
μενοι δέον νά λαμβάνωσιν ύπ' όψει και τήν 'Αλβανικήν
και νά έξακριβώσιν όχι μόνον τήν σημασίαν, άλλά και
τήνπροφοράν τών λέξεων, γίνεται δήλον, έκ τοϋ δτι συγ-
γραφεύς τις σοφός κατά τά άλλα θεωρούμενος και μεταξύ
τών αθανάτων, συναντήσας τήν 'Αλβανικήν τοπωνυμίαν
οι Άρβανΐται 1, οΐπνες πρωίμως έν ταϊς χώραις
ταύιαις εγκατασταθέντες, όμιλοϋσιν εισέτι εν τισι
τούτων τήν εαυτών γλώσσαν.
Οΰτοι δέ πρός δήλωσιν τών υψηλών τοπο-
θεσιών μετεχειρίσθησαν διά τινας μεν τήν εαυ-
τών λέξιν δοΐιοΐΐΐ] και ένάρθρως 8θ1ιθΐι1]'-ϊ
(Έλλ. Σοΰλ-Σοΰλι), 2 ήπς οημαίνει μεν τήν δο-
κόν, τό πατερό, άλλά και τον ύψηλόν άνθρωπον
(πρβ. έλλ. ό Σούλης), ύψηλόν τόπον ή έν ύψώματι
κείμενον συνοικισμον δι' άλλας δέ τήν όμοιας ση-
μασίας λέξιν Ηθΐ 3, προφερομένην καΐ μετά φω-
νήεντος ανοικτότερου Η&1 και μετά τοΰ επιτιθε-
μένου άρθρου ΗβΠ-Η&Ιϊ; (έλλ. Χέλι-Χάλι). Ση-
μαίνει δέ ή λέξις τό δόρυ, τό κέστρον, τον δβελόν
καΐ κατά συνεκδοχήν ορος όξνκόρνφον, τόπον ή
συνοικισμον δρεινόν ή έν ύψώματι κείμενον.
Τοιαύτα δέ είναι και τά ανωτέρω άπλα.
Έν δέ τοις συνθέτοις ή έννοια τοϋ ΰψους
προσδιορίζεται άκριβέστερον διά τοϋ ετέρου τών
συνθετικών, δντος επίσης άλβανικοϋ 4.
Συνθετον είναι καΐ τό ήμέτερον τοπωνυμικόν
ΡΓΟ-ΐ·Εί0ρβ86 (τό β άφωνον) διεκήρυξεν θριαμβευτικώς,
δτι άνεκάλυψεν έν Αττική πρώην Λιόπεσι και δή παρά-
λιον, έν ω επρόκειτο απλούστατα περί υπήνεμου μέρους
εντός παραλιακού χειμάρρου, έν ω συνήθως κατέφευγον
έπίτοκοι αγελάδες ήτοι χειμάρρου τής άγελάδος.
1 Όνομάζω Άρβανίτας τούς προ τής αλώσεως έν
Ελλάδι εγκατασταθέντος και τήν άρχαιοπινή άλβανικήν
όμιλοϋντας πρός άντιδιαστολήν από τούς μετά τήν άλω-
σιν Αλβανούς, ών τό θρησκευτικόν και έθνικόν αίσθημα
σφόδρα ήλλοιώθη και ή γλώσσα σημαντικώς μετεβλήθη
διά προσλήψεως Σλαβικών, Τουρκικών και Ιταλικών
ιδία λέξεων.
2 Βλπ. Π. Φουρίκη. Πόθεν τό δνομα Σοΰλι, ώς
άνω σελ. 404.
3 Χριστοφορίδου Λεξ. τής 'Αλβαν. γλώσσης. Αθήναι
1904 σελ. 475. Πρβλ. και Λεξ. 6. ΜβνβΓ. ΚίΤίΐβδΟυ.ΐ'^
σελ. 151. Περί μεταβολής τοΰ ριζ. φωνήεντος βλπ.
Π. Φουρίκη. Παρατηρήσεις εις τά τοπωνυμ. χρονικών
τοϋ Μωρέως, έν Άθηνα τομ. 40 (1928) σελ, 57 σημ.
3. — Σχετικά και τά 'Αλβα ικά 8β1β— 8&1β = φέρε,
ιηβΓβ-πιάΓΘ λάμβανε, Ινίψβ 1ί&]'ίβ, ^άπιΟΘ-^βΐΏΟβ-ΙίΘΐη-
ββ κ.λ.π.
Ή δέ ρίζα δύναται νά σχετισθή πρός τήν Έλλ.
ρίζαν Εβί-, Ρ&1·, έν τή έννοια τής κινήσεως Βλ. Κων-
σταντινίδου Λεξ. Έλλ. γλώσσης έν λέξει εΐλω).
4 Ώς β'. συνθετικόν — μάδι=τό μέγα, — μπρέζα —
μπρέζι= ή ζώνη, -ντρί, -ντρίτσα (άΘΓΘ, άβΐϊΐδΐΐβ) = ή
θύρα, ή πύλη, ή πρόσβασις. Ώς α' συνθ. Τζάρα (Τζάΐ'β)
== ό έρπων, τό πρός ίσοπέδωσιν τοΰ άγροΰ έρπον όργα-
νον τοϋ αρότρου. Τό Ζα—, έν τώ Ζάχολι, άν μή συγκε-
κομμένον έκ τοΰ Τζάρα—Ζάρα, είναι σλαβικόν.
Νικ. Χ. Κοτξιά: "Ένεπίγραφον χρίΰτιανικόν άνάγλυφον
195
λαντοριά 1, τό δρος, έν Αχαΐα, Χαλάντρι 2 εν
Άΐττικη»; Χαλαμπρέζα 3 εν Μεσσηνία, Χαλαμ-
πρέζι 4 εν Τρικκάλοις· Ζαροΰγλα 5 έν Αχαΐα,
Τζαρονχλι 6, έν Αττική, ΜπόχαΛί ϊ έν Ζα-
κυνθω και Ζάχολι 8 έν Άργολίδι. Έν τούτοις
δυνάμεθα νά καταλέξωμεν καΐ τά έν Μεσσηνία
(Χε)Αδϊ καΐ (Χα)Αέϊκα 9. Πάντα ταΰτα, πλην
τών Χελνδόρεα καΐ Χαλαντοριά, έν οίς διακρίνε-
ται ή λέξις δρος και τοϋ Μπόχαλη, οΰ ιό α',
συνθετικόν είναι τό φραγκικόν 1)Θ311, είναι ονό-
ματα ξενικά, την δέ εννοιαν τοϋ ύψους παρέχει ή
ριζική συλλαβή χελ-χαλ—.
Επειδή δέ προς έρμηνείαν τούτων ή ελληνική
γλώσσα δεν είναι επαρκής, είμεθα υποχρεωμένοι
νά λάβωμεν ύπ' δψει, εκτός της φυσικής κατα-
στάσεως τοϋ περι τά τοπωνυμικά ταϋτα έδάφους,
και τήν γλώσσαν τών περι τούς τόπους τούτους
οπωσδήποτε δρασάντων ή εντεύθεν διελθόντων
λαών 10. Μεταξύ δέ τών λαών τούτων είναι και
ώς άνω σελ. 401. Ή Χαλανδρίτσα κατά μεν τό Έλληνι-
κόν χρονικόν (ΟΙίΓοηϊοΙθ οί Μογθη. Ιιοηάοη 1904 τοΰ
«Γοΐιη δοΐιηιϊΐί) έκτίσθη υπό Ροβέρτου άβ ΤΓβιτιοΙίΐν,
κατά δέ τό Άραγωνικόν (Αΐί. ΜθΓβ1-Ε&ΐϊο. Οβιΐθνβ,1885)
υπό Κορράδου, διαδόχου τοΰ βαρώνου τών Πατρών" ώς
χρόνους κτίσεως ό Δραγούμης ορίζει τούς μεταξύ
1218-1266. — Κ. Άμάντου, Συμβολή ε'ις τά τοπωνυμικά
Χίου, έν Άθηνα, τ. 27 (1915) σελ. 30. Ό σ. ανάγει τοϋτο
εις τά Χαράδριον,, Χαλάδριον.
1 Ριιΐΐ. Βοοίανό. Εχρβάΐιίοη ΒοϊοηίϊίίςυΘ άβ Μο-
Γβθ. Ρ3ΓΪ8 1836 σελ. 18.
2 Πιν. 'Απ. σελ. 40. Κ. Άμάντου (βλ. άν. σημ. 7).
3 Σάθα ώς άν. ν. Δ'. σελ. ΧΙΛΓ, ένθα γράφει τό
αυτό, Χαλαμπρέξι.
4 Πιν. 'Απ· σ. 291.
5 Αυτόθι σελ. 67. — Τό αυτό ερμηνεύεται ώς προ-
ελθόν εξ οικογενειακού.
β I. Σαρρή ώς άνω σελ. 115. Ό σ. έρμηνεύων
όμοιως ώς δνομα οικογενείας γράφει τοϋτο Τζαρούλι.
Είναι δμως τοπωνύμιον τοΰ Κουβαρά, κείμενον επί
υψηλής θέσεως κάτωθεν τοϋ κάστρου Μπελατόρε και
πρός άνατολάς αύτοΰ.
7 Βλπ. Σάθα ώς άνω τομ. Α'. σελ. XIX,
8 Ν. Πολίτου, ώς άν, σελ. 65 «είναι σλαβιύνυμον...
εύρίσκεται εις τάς υπώρειας τοΰ όρους Εύρωστίνης».
9 Έάν δεχθώμεν, ότι ή έκπτωσις τής άρχούσης
συλλαβής έχει ορθώς.
10 Ότι οί περί τά Ελληνικά τοπωνυμικά ασχολού-
μενοι δέον νά λαμβάνωσιν ύπ' όψει και τήν 'Αλβανικήν
και νά έξακριβώσιν όχι μόνον τήν σημασίαν, άλλά και
τήνπροφοράν τών λέξεων, γίνεται δήλον, έκ τοϋ δτι συγ-
γραφεύς τις σοφός κατά τά άλλα θεωρούμενος και μεταξύ
τών αθανάτων, συναντήσας τήν 'Αλβανικήν τοπωνυμίαν
οι Άρβανΐται 1, οΐπνες πρωίμως έν ταϊς χώραις
ταύιαις εγκατασταθέντες, όμιλοϋσιν εισέτι εν τισι
τούτων τήν εαυτών γλώσσαν.
Οΰτοι δέ πρός δήλωσιν τών υψηλών τοπο-
θεσιών μετεχειρίσθησαν διά τινας μεν τήν εαυ-
τών λέξιν δοΐιοΐΐΐ] και ένάρθρως 8θ1ιθΐι1]'-ϊ
(Έλλ. Σοΰλ-Σοΰλι), 2 ήπς οημαίνει μεν τήν δο-
κόν, τό πατερό, άλλά και τον ύψηλόν άνθρωπον
(πρβ. έλλ. ό Σούλης), ύψηλόν τόπον ή έν ύψώματι
κείμενον συνοικισμον δι' άλλας δέ τήν όμοιας ση-
μασίας λέξιν Ηθΐ 3, προφερομένην καΐ μετά φω-
νήεντος ανοικτότερου Η&1 και μετά τοΰ επιτιθε-
μένου άρθρου ΗβΠ-Η&Ιϊ; (έλλ. Χέλι-Χάλι). Ση-
μαίνει δέ ή λέξις τό δόρυ, τό κέστρον, τον δβελόν
καΐ κατά συνεκδοχήν ορος όξνκόρνφον, τόπον ή
συνοικισμον δρεινόν ή έν ύψώματι κείμενον.
Τοιαύτα δέ είναι και τά ανωτέρω άπλα.
Έν δέ τοις συνθέτοις ή έννοια τοϋ ΰψους
προσδιορίζεται άκριβέστερον διά τοϋ ετέρου τών
συνθετικών, δντος επίσης άλβανικοϋ 4.
Συνθετον είναι καΐ τό ήμέτερον τοπωνυμικόν
ΡΓΟ-ΐ·Εί0ρβ86 (τό β άφωνον) διεκήρυξεν θριαμβευτικώς,
δτι άνεκάλυψεν έν Αττική πρώην Λιόπεσι και δή παρά-
λιον, έν ω επρόκειτο απλούστατα περί υπήνεμου μέρους
εντός παραλιακού χειμάρρου, έν ω συνήθως κατέφευγον
έπίτοκοι αγελάδες ήτοι χειμάρρου τής άγελάδος.
1 Όνομάζω Άρβανίτας τούς προ τής αλώσεως έν
Ελλάδι εγκατασταθέντος και τήν άρχαιοπινή άλβανικήν
όμιλοϋντας πρός άντιδιαστολήν από τούς μετά τήν άλω-
σιν Αλβανούς, ών τό θρησκευτικόν και έθνικόν αίσθημα
σφόδρα ήλλοιώθη και ή γλώσσα σημαντικώς μετεβλήθη
διά προσλήψεως Σλαβικών, Τουρκικών και Ιταλικών
ιδία λέξεων.
2 Βλπ. Π. Φουρίκη. Πόθεν τό δνομα Σοΰλι, ώς
άνω σελ. 404.
3 Χριστοφορίδου Λεξ. τής 'Αλβαν. γλώσσης. Αθήναι
1904 σελ. 475. Πρβλ. και Λεξ. 6. ΜβνβΓ. ΚίΤίΐβδΟυ.ΐ'^
σελ. 151. Περί μεταβολής τοΰ ριζ. φωνήεντος βλπ.
Π. Φουρίκη. Παρατηρήσεις εις τά τοπωνυμ. χρονικών
τοϋ Μωρέως, έν Άθηνα τομ. 40 (1928) σελ, 57 σημ.
3. — Σχετικά και τά 'Αλβα ικά 8β1β— 8&1β = φέρε,
ιηβΓβ-πιάΓΘ λάμβανε, Ινίψβ 1ί&]'ίβ, ^άπιΟΘ-^βΐΏΟβ-ΙίΘΐη-
ββ κ.λ.π.
Ή δέ ρίζα δύναται νά σχετισθή πρός τήν Έλλ.
ρίζαν Εβί-, Ρ&1·, έν τή έννοια τής κινήσεως Βλ. Κων-
σταντινίδου Λεξ. Έλλ. γλώσσης έν λέξει εΐλω).
4 Ώς β'. συνθετικόν — μάδι=τό μέγα, — μπρέζα —
μπρέζι= ή ζώνη, -ντρί, -ντρίτσα (άΘΓΘ, άβΐϊΐδΐΐβ) = ή
θύρα, ή πύλη, ή πρόσβασις. Ώς α' συνθ. Τζάρα (Τζάΐ'β)
== ό έρπων, τό πρός ίσοπέδωσιν τοΰ άγροΰ έρπον όργα-
νον τοϋ αρότρου. Τό Ζα—, έν τώ Ζάχολι, άν μή συγκε-
κομμένον έκ τοΰ Τζάρα—Ζάρα, είναι σλαβικόν.