DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.1170#0012
5 Vlyssis Aldrouandi
li
^strti- ijtE dphibsoplsisrufcrcqiicn[ixnigmare.r-i^rffo7^«a^r^*,jisi'ss^-.W8 £
ch- inHemesOceiikrimIrf>}J?>"VtritM-.A4(eliciHAm. Prima:enimlittcra:pr,Tdictoruni
*um. vcrborum formant hoc vocabulum (Vicriolum ) in quo, vt ipse asscrit materialiaj
metallon'mprincipiaconsistunt:namq;chymicisarganissublimando vicriolunu*.
ihinerale,clicituroicum,quometallain primameQmmmateriamrcducuncur. . .
Intantaopinionum variecatc cofngci-edebemusadcausam materialemabAri-
y-- X, ssotelc,&£iusasi"ec]ispropositam,qiiie^hal.iiici^mrict-.imomniiimfoillliumma-.
tcor rJp teriam,&halitiimomniummcta]iorumesrepra;dicat.Gra:civtranq;exhaIationer(i .
->, * *' antdvstbatrii vocare solent, nos priorcm,quoniam est aquea,vaporcm,alreram,quo-
' " niafh tcrrca,halitumindigitaresolemiis. Sed nonest credendum,qui3dvaporsinCi
ha!itUj&halituiabsqsvaporcmctaIla,&ca?ierai"oiTiliaprodiicat:icmpercnimaI-
teralcerimiscetur, &idiuxtapra:dommium intelligcndum est,ftcq;exha!ationis
tot erunt constiruenda- species,quot simt res, qua- ab ipsis dimanantihinc materia_>.
gcncrationisomniummetallorum manifestatur:ctcnimillchalitusintra rimas sa-
xorum, & tcrrarum receptus, fiigidirarc densatus, tandcm in hoc, vel iilud mecallu F
transit ;quatcnuscxhac, vel illainareria stiblimatur. Echoc in verirate vcrsariest
ciariilimum.quoniam ii metallicafum venarnm saxa mutentur,noneifundunt in pcu
'tMriMm ltcrumtaliametalla.qualiailliiicaiitcacffodiebantur.Exicigiturevisceribus tcrra-.
iocuslKx* halitus w«t7<istapp:5 nuncupatus, qui impict porros tcrra:snbtilis&pura:,illiq;co-
mmsobti. pularustransitin auriim,&qiiandoperucnit ad lcca inis.ura,& frjgitta, fit plumbu;
Irnmimpe nam qu6magisdepuratUsfuerjtiocus,quempetitii:il;tu>, co pulcliiior.i i-csiiltabut
Jit peric- mctaila,& vicissimin tcrra sicea ,&ihipuiacohibitiispaftumfei'reiim enitecur,&:
r*tionc sicdeincepsdcrcliquismetnllisdiscurrcfidumesl.Vndcconieclaieopostetopinio-
ncm AgricolajciTc cxplodcndam,quimttallaexsucco,&non ex halitugignicst ar-
bitratus cum tamen iugiobscruatione cxpcriecia doceat filsmenta qua-clamquaii.
capillos tcnuissimos in fodinis auraj-j k, & argcntarijs ci-.Kjgcicqira-abhalitu &
Mxett. nonasuccoConLi-etacijemiUnMtcindic-mt.Imoicaligcr id cuiilcntiusstabiliftj*
101. vidctus,dumaurumin Vnga:i;; iik;n;cn;i Ipccicinpra-icfcrcnspradirepi-OliBciiti
Nonigiruradha'rendumcriteorum opinioni,quicrcdideruntsimpliciora,&mi- G
nusperfeclametallapiimtimcxhalitu dimanassc,.deindcc-ihiscieteraomniaper
magisexaciam,&elaboratamcoAioncmgcnerari:ica vt aurum&argentum perie-:
aissima,&absolutissimaesse feiantura:; t-tcra verd tanquamdispositioncs,&via-ad
illahabcantur. Ha-cicnicniia proiiuvicfcllend.icst, quandoquidemctallaspecics
ciusdem gencris constituunrur, & spccies rion sunt ita a natura disposira-, vt vnaad
aiiamdirigatur,scda-C|ucprimdsubcodeingencrecomprchciiiduntur;nonchiii!u«
aurum & argentum magiscoritpcsita ca:teris tiTe dicuntur, scd a-queprimsj ac caite-
ramecallaex haIitibusgencrantur.Itaq;concludcndumesteircacausammateria-i
7itii.*Mc- lem metallorum, Platonem & Aristotelem idcin scntirc; quemadmodum Olympio--
teot. dorus, & alij tcstificantur: ambo eiiim halitum tcrreum & siceuui materiam jliofurri
constituunt. Ideo nobis non arridet Agricola? scnrctia, quando aduersus PlatOtierss
rrz *AristotcIcmarguit nOnessc vCrisi.iiiie tot halmis iiir.nl coiidudi poise,vttan«
Cttuf.sitb. snetaiioi-umcopiaabilliscmetgacqiiantaexfodiiiisin^iiesextrahitiif. Dtbebat
*">, ahjmaduertcreAgricola,quod cxhalationis inagnacopia in visceribusquidein^* H
Krra:repeiitur,&succeliiuenouafaci!lim!:gcncratur,quKiionsolum viradloriim
soiis aterra,&aquaclicitur, vcrmnqiioq;exaerefrigore rerracondcnsato gene-
C/tus* tnit ratur. DenuoquandoargumentabaturAgricola^simetallacxpra-diiftaconstarCnt
ttriilis matcria,proculdubiodumsoluuntui'i;:;;:.i'dic'tinn l:;i'iinm,&noniii aquam-abi-
meidlo- ret.ScdoportebatvcAgrIcolamcditareturii:cia;i:ii(c;>!oj-eigneosoluta,nCinquiS
rrciH, ex aqua,sed quiacx matcria aquea congelata gencratur, & quando fuiidlintiir,non
in aquam, sed in humorcm mixtum ssuttcin transcunt, qui (i postea in propria prin-
cipiasoluerccur,procuidiibio in halitumvCrteretur.
Hactenus de materia mctalloruni diclumsitjiamnostrainteiestaliastrescausaB
formalem,cfficientem,&finalempohderare. Sirefpieiamusformam,multi,inter
<juos fuit Galenus, temperamentum sormam substahtiaicm metallorum esse volue-
nant. Nobisautcinin-inisp-^cct icntciitia Ai'jj";0[c;:s, c!:;i hjjmaiinnCtallorumper-
(estiOncmj-& t&Wa l tchipcramento distincru eiie pioiiiiilgauit: duihmodo suppo-
li
^strti- ijtE dphibsoplsisrufcrcqiicn[ixnigmare.r-i^rffo7^«a^r^*,jisi'ss^-.W8 £
ch- inHemesOceiikrimIrf>}J?>"VtritM-.A4(eliciHAm. Prima:enimlittcra:pr,Tdictoruni
*um. vcrborum formant hoc vocabulum (Vicriolum ) in quo, vt ipse asscrit materialiaj
metallon'mprincipiaconsistunt:namq;chymicisarganissublimando vicriolunu*.
ihinerale,clicituroicum,quometallain primameQmmmateriamrcducuncur. . .
Intantaopinionum variecatc cofngci-edebemusadcausam materialemabAri-
y-- X, ssotelc,&£iusasi"ec]ispropositam,qiiie^hal.iiici^mrict-.imomniiimfoillliumma-.
tcor rJp teriam,&halitiimomniummcta]iorumesrepra;dicat.Gra:civtranq;exhaIationer(i .
->, * *' antdvstbatrii vocare solent, nos priorcm,quoniam est aquea,vaporcm,alreram,quo-
' " niafh tcrrca,halitumindigitaresolemiis. Sed nonest credendum,qui3dvaporsinCi
ha!itUj&halituiabsqsvaporcmctaIla,&ca?ierai"oiTiliaprodiicat:icmpercnimaI-
teralcerimiscetur, &idiuxtapra:dommium intelligcndum est,ftcq;exha!ationis
tot erunt constiruenda- species,quot simt res, qua- ab ipsis dimanantihinc materia_>.
gcncrationisomniummetallorum manifestatur:ctcnimillchalitusintra rimas sa-
xorum, & tcrrarum receptus, fiigidirarc densatus, tandcm in hoc, vel iilud mecallu F
transit ;quatcnuscxhac, vel illainareria stiblimatur. Echoc in verirate vcrsariest
ciariilimum.quoniam ii metallicafum venarnm saxa mutentur,noneifundunt in pcu
'tMriMm ltcrumtaliametalla.qualiailliiicaiitcacffodiebantur.Exicigiturevisceribus tcrra-.
iocuslKx* halitus w«t7<istapp:5 nuncupatus, qui impict porros tcrra:snbtilis&pura:,illiq;co-
mmsobti. pularustransitin auriim,&qiiandoperucnit ad lcca inis.ura,& frjgitta, fit plumbu;
Irnmimpe nam qu6magisdepuratUsfuerjtiocus,quempetitii:il;tu>, co pulcliiior.i i-csiiltabut
Jit peric- mctaila,& vicissimin tcrra sicea ,&ihipuiacohibitiispaftumfei'reiim enitecur,&:
r*tionc sicdeincepsdcrcliquismetnllisdiscurrcfidumesl.Vndcconieclaieopostetopinio-
ncm AgricolajciTc cxplodcndam,quimttallaexsucco,&non ex halitugignicst ar-
bitratus cum tamen iugiobscruatione cxpcriecia doceat filsmenta qua-clamquaii.
capillos tcnuissimos in fodinis auraj-j k, & argcntarijs ci-.Kjgcicqira-abhalitu &
Mxett. nonasuccoConLi-etacijemiUnMtcindic-mt.Imoicaligcr id cuiilcntiusstabiliftj*
101. vidctus,dumaurumin Vnga:i;; iik;n;cn;i Ipccicinpra-icfcrcnspradirepi-OliBciiti
Nonigiruradha'rendumcriteorum opinioni,quicrcdideruntsimpliciora,&mi- G
nusperfeclametallapiimtimcxhalitu dimanassc,.deindcc-ihiscieteraomniaper
magisexaciam,&elaboratamcoAioncmgcnerari:ica vt aurum&argentum perie-:
aissima,&absolutissimaesse feiantura:; t-tcra verd tanquamdispositioncs,&via-ad
illahabcantur. Ha-cicnicniia proiiuvicfcllend.icst, quandoquidemctallaspecics
ciusdem gencris constituunrur, & spccies rion sunt ita a natura disposira-, vt vnaad
aiiamdirigatur,scda-C|ucprimdsubcodeingencrecomprchciiiduntur;nonchiii!u«
aurum & argentum magiscoritpcsita ca:teris tiTe dicuntur, scd a-queprimsj ac caite-
ramecallaex haIitibusgencrantur.Itaq;concludcndumesteircacausammateria-i
7itii.*Mc- lem metallorum, Platonem & Aristotelem idcin scntirc; quemadmodum Olympio--
teot. dorus, & alij tcstificantur: ambo eiiim halitum tcrreum & siceuui materiam jliofurri
constituunt. Ideo nobis non arridet Agricola? scnrctia, quando aduersus PlatOtierss
rrz *AristotcIcmarguit nOnessc vCrisi.iiiie tot halmis iiir.nl coiidudi poise,vttan«
Cttuf.sitb. snetaiioi-umcopiaabilliscmetgacqiiantaexfodiiiisin^iiesextrahitiif. Dtbebat
*">, ahjmaduertcreAgricola,quod cxhalationis inagnacopia in visceribusquidein^* H
Krra:repeiitur,&succeliiuenouafaci!lim!:gcncratur,quKiionsolum viradloriim
soiis aterra,&aquaclicitur, vcrmnqiioq;exaerefrigore rerracondcnsato gene-
C/tus* tnit ratur. DenuoquandoargumentabaturAgricola^simetallacxpra-diiftaconstarCnt
ttriilis matcria,proculdubiodumsoluuntui'i;:;;:.i'dic'tinn l:;i'iinm,&noniii aquam-abi-
meidlo- ret.ScdoportebatvcAgrIcolamcditareturii:cia;i:ii(c;>!oj-eigneosoluta,nCinquiS
rrciH, ex aqua,sed quiacx matcria aquea congelata gencratur, & quando fuiidlintiir,non
in aquam, sed in humorcm mixtum ssuttcin transcunt, qui (i postea in propria prin-
cipiasoluerccur,procuidiibio in halitumvCrteretur.
Hactenus de materia mctalloruni diclumsitjiamnostrainteiestaliastrescausaB
formalem,cfficientem,&finalempohderare. Sirefpieiamusformam,multi,inter
<juos fuit Galenus, temperamentum sormam substahtiaicm metallorum esse volue-
nant. Nobisautcinin-inisp-^cct icntciitia Ai'jj";0[c;:s, c!:;i hjjmaiinnCtallorumper-
(estiOncmj-& t&Wa l tchipcramento distincru eiie pioiiiiilgauit: duihmodo suppo-