DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.1170#0445
Mufei Metallici Lib.IV. 439
s\ cultaVqu.rdamgenerandi sibisimileduto minimc accommodari potcst,cumrton valeat
censcqucntia, nimirtmi sidicamtis,in spermate est faculusgencrandianimal, ergo in
JutopamerprodiiccndiLapidcm,quoni:in!genitt]raaniinalisc;(eadcm constatmate- S
ria,cxqtiatotumaiiinial,quaproptcrcamdem factrJtatem spccificam acquirit. Idsi-
militerin seminibus planrarum veritatcm habere diuulgatiitis.quod iniuto vcrtim es- '
senequit. AmpIiusEmpedoclesptodiditca!oremvcImLtgis,vcl minus intcnsum esse
Lapidumcaiisamcsficientem,qua;quidemsenrentia proritisnonestexplodcnda;cum £»>r
in quibusdam Lapidibus veritatcm alTc<[uatur,nonantcm inomnibns,nam aliquiLa~ clis opi>,
pidessunt,quifrigorcconcrescunt.
Alijinter Nupcros Spiritum qucmdam lapidificum in gemmis, &alijs lapidibus co-
tenrumproximiorcmcausam esTctSriccm motiotis,& alterarionisad formam, consti-
tuerunt; calorem verdca;lcstem, qui caldrem huiusspiritus in a&umredigit causam es-
ficientcmremotiorem,& Deum Optimuro Maximumiertim omnium parentem tanqua
causam remorisiimam prardicarunt. AJbcrtusMagnus causam cmcicntemlapidum esie
B virtutem mineralem statuit.&quoniam vittusmineralisestcommunismetallislapidi-
buSj&nonnuIlismixtismedia-natura^proptcrca causamcsskientcm lapidtmiproprio AriSotdis
nominecarcrcasscruit, cumtamensic propriaspeciesvirtutismineralis tri commimt: tntnu
quamuisalijaddanthancvirtutempollevjm mineralemlapidificamuuncupari.Atnos
inprssentia,exsententia AiistotcliSj&exmciitePlatoniSjdupIiccmcausamcmcicn-
tcni lapidum, nempe calorcm & frigus cssc arbitramur,& harum duarum catisarum mo-
doviiam,modo alterani,prodispositione,&diuersitaie matcricrtim,operari pronun-
(iainus. Has tantorum virorum scntentias Gcorgius Agricola libcnter amplcetitur, du
insuoVoluminedecausis subtemneorum,calorem,&friguscausaslapidumeffe&ri-
cesailignat.Namq;illos lapides,quosaqua humecTando dissoluir, anulla aliacausa—•
efSciente,quambencficiocaloris,compa&os , fuiise scribit,illosautcm,qut violentia
calorisliquefiuntjfrigoreconcreuilTercfcrt.Etcnimmaniscstislimiimcst concrctionem,
atqrilli oppositas eflecliones, veluti teso!utionem,& liqucfacTionem a caulis interse sc
maximeopposiris prodirc. Vt autem veritas ,& doctrina Aristoteiismagis innotescat,
Wnitnaduertendumest, lapidum fierigcnerationem, agcntccaliditate,qua;niixrionem:
perficir,&frigiditatequa;,mixtumcondciisar.QuandoqnidemcalIdita5adniixtionem
estnccessaria,quia V.G.terra,&aquanon coirent in vnum,nisi vtraq;in materiam ae-
ris,&ignis,opecaloris,extcnuarentui:sicenimhumiditas siccitaticopulata vnamna-.
turam sortiunturjneq;ab inuicemnisimaxima violcntia separari possunt. A/ioquin ex
humido,& sicco ranrum compositio,& non mixtio resultaret; quemadmodum Jutumex
tcrra,&aquaemergit,quE ab inuiccmsacilesegregamur.dum aqua in vaporcmeua-
nelcit,& terra inglebamiriabilenitniisir. Ciweium fiigidltasnonmixtioiiemconiti-
tuit,scdtantumcondcnsat,non modd illa,qua:permixtioncmin vnii,vt larercs.cori- . .
uenerunt,sed quoqjetherogenea vtlutum. Pro variaantcm proportionehumidi,&
siccisitjVt incoagulationCj&Iiquefac-tionediticrsimodeseschabeanr. Qnandoqui-
demaquea nonnisiexceltu srigoris coagulantur,&modico tepoie, vt glaciesliquan-
tur.Scd terrca, velutilatetes,srigorenon densantur, niiipriusigne mollcscant. Igne
verdnonomniamoliescunt ,sed qua' humiditatem aliquam habcant in(itam,cuius bc-
Dneficio,iuterduni, viokntiaignisjiiqueriunt, vt lapis molaris, Pyrimachus, &testar
qiiemadmodum Aristoreies mMetcorologicisannotauit Itaq; Jatcr crudus esttarl- ^M«'*°'
quamgleba terra:,cuiusparrespcrtinacitcr hserent ,sedfacilcmpuli;erem soluuncur:
ih ignc autem valido partcs mollita; copulantur, & ignc recedente, eredcm dcn-
sata:rclinquutur:cum ha:ccoagulatio ab vtroq; proucniat, dum,caIorc, & frigoreope-
*ante,resultat. Que igitur ht>cmodo densata sttht,meritdab AristoteJeinsolubiJia ap-
pellan[ur.HincnuptriAuthoiescollipunt,caIorevaldcagentcinfuliginem,scuexIia;'- Nuperor?i
iationem,&consumpta omnihumiditatc,soJoknrore rcIi£to,ne substantiain puiue- 0pmje,
remredigatur, Lapidcniopacumgcncrari,qui,proptcr conlumprionem tutiushumidi
redundantisjliqUeficrincquitjLapidesautempellucidosconcrescerc asrlrmant,duiru*
ealoragensinsuccumabsuniithumidumsuperssuum,&succusillcconcrescit,frigidita- ,
tc loci concurrentc.
Aliqui non defucrunt, quicxistimarunt Lapides non habere sormam propriam sub-
flantialcmasormisekmcntoritmdistintSam^&proptercaiilos imersediscreparelola
s\ cultaVqu.rdamgenerandi sibisimileduto minimc accommodari potcst,cumrton valeat
censcqucntia, nimirtmi sidicamtis,in spermate est faculusgencrandianimal, ergo in
JutopamerprodiiccndiLapidcm,quoni:in!genitt]raaniinalisc;(eadcm constatmate- S
ria,cxqtiatotumaiiinial,quaproptcrcamdem factrJtatem spccificam acquirit. Idsi-
militerin seminibus planrarum veritatcm habere diuulgatiitis.quod iniuto vcrtim es- '
senequit. AmpIiusEmpedoclesptodiditca!oremvcImLtgis,vcl minus intcnsum esse
Lapidumcaiisamcsficientem,qua;quidemsenrentia proritisnonestexplodcnda;cum £»>r
in quibusdam Lapidibus veritatcm alTc<[uatur,nonantcm inomnibns,nam aliquiLa~ clis opi>,
pidessunt,quifrigorcconcrescunt.
Alijinter Nupcros Spiritum qucmdam lapidificum in gemmis, &alijs lapidibus co-
tenrumproximiorcmcausam esTctSriccm motiotis,& alterarionisad formam, consti-
tuerunt; calorem verdca;lcstem, qui caldrem huiusspiritus in a&umredigit causam es-
ficientcmremotiorem,& Deum Optimuro Maximumiertim omnium parentem tanqua
causam remorisiimam prardicarunt. AJbcrtusMagnus causam cmcicntemlapidum esie
B virtutem mineralem statuit.&quoniam vittusmineralisestcommunismetallislapidi-
buSj&nonnuIlismixtismedia-natura^proptcrca causamcsskientcm lapidtmiproprio AriSotdis
nominecarcrcasscruit, cumtamensic propriaspeciesvirtutismineralis tri commimt: tntnu
quamuisalijaddanthancvirtutempollevjm mineralemlapidificamuuncupari.Atnos
inprssentia,exsententia AiistotcliSj&exmciitePlatoniSjdupIiccmcausamcmcicn-
tcni lapidum, nempe calorcm & frigus cssc arbitramur,& harum duarum catisarum mo-
doviiam,modo alterani,prodispositione,&diuersitaie matcricrtim,operari pronun-
(iainus. Has tantorum virorum scntentias Gcorgius Agricola libcnter amplcetitur, du
insuoVoluminedecausis subtemneorum,calorem,&friguscausaslapidumeffe&ri-
cesailignat.Namq;illos lapides,quosaqua humecTando dissoluir, anulla aliacausa—•
efSciente,quambencficiocaloris,compa&os , fuiise scribit,illosautcm,qut violentia
calorisliquefiuntjfrigoreconcreuilTercfcrt.Etcnimmaniscstislimiimcst concrctionem,
atqrilli oppositas eflecliones, veluti teso!utionem,& liqucfacTionem a caulis interse sc
maximeopposiris prodirc. Vt autem veritas ,& doctrina Aristoteiismagis innotescat,
Wnitnaduertendumest, lapidum fierigcnerationem, agcntccaliditate,qua;niixrionem:
perficir,&frigiditatequa;,mixtumcondciisar.QuandoqnidemcalIdita5adniixtionem
estnccessaria,quia V.G.terra,&aquanon coirent in vnum,nisi vtraq;in materiam ae-
ris,&ignis,opecaloris,extcnuarentui:sicenimhumiditas siccitaticopulata vnamna-.
turam sortiunturjneq;ab inuicemnisimaxima violcntia separari possunt. A/ioquin ex
humido,& sicco ranrum compositio,& non mixtio resultaret; quemadmodum Jutumex
tcrra,&aquaemergit,quE ab inuiccmsacilesegregamur.dum aqua in vaporcmeua-
nelcit,& terra inglebamiriabilenitniisir. Ciweium fiigidltasnonmixtioiiemconiti-
tuit,scdtantumcondcnsat,non modd illa,qua:permixtioncmin vnii,vt larercs.cori- . .
uenerunt,sed quoqjetherogenea vtlutum. Pro variaantcm proportionehumidi,&
siccisitjVt incoagulationCj&Iiquefac-tionediticrsimodeseschabeanr. Qnandoqui-
demaquea nonnisiexceltu srigoris coagulantur,&modico tepoie, vt glaciesliquan-
tur.Scd terrca, velutilatetes,srigorenon densantur, niiipriusigne mollcscant. Igne
verdnonomniamoliescunt ,sed qua' humiditatem aliquam habcant in(itam,cuius bc-
Dneficio,iuterduni, viokntiaignisjiiqueriunt, vt lapis molaris, Pyrimachus, &testar
qiiemadmodum Aristoreies mMetcorologicisannotauit Itaq; Jatcr crudus esttarl- ^M«'*°'
quamgleba terra:,cuiusparrespcrtinacitcr hserent ,sedfacilcmpuli;erem soluuncur:
ih ignc autem valido partcs mollita; copulantur, & ignc recedente, eredcm dcn-
sata:rclinquutur:cum ha:ccoagulatio ab vtroq; proucniat, dum,caIorc, & frigoreope-
*ante,resultat. Que igitur ht>cmodo densata sttht,meritdab AristoteJeinsolubiJia ap-
pellan[ur.HincnuptriAuthoiescollipunt,caIorevaldcagentcinfuliginem,scuexIia;'- Nuperor?i
iationem,&consumpta omnihumiditatc,soJoknrore rcIi£to,ne substantiain puiue- 0pmje,
remredigatur, Lapidcniopacumgcncrari,qui,proptcr conlumprionem tutiushumidi
redundantisjliqUeficrincquitjLapidesautempellucidosconcrescerc asrlrmant,duiru*
ealoragensinsuccumabsuniithumidumsuperssuum,&succusillcconcrescit,frigidita- ,
tc loci concurrentc.
Aliqui non defucrunt, quicxistimarunt Lapides non habere sormam propriam sub-
flantialcmasormisekmcntoritmdistintSam^&proptercaiilos imersediscreparelola