DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.4899#0013
α . Ή θέαις και τά τείχη τής αρχαίας πόλεως
13
π. Χρ. έκατονταετηρίδος1. Άλλ' υπάρχουσι κατά την Δυ-
σμικήν πλευράν, επί της κορυφογραμμής μάλιστα τοΰ δρους,
επιμελέστατα έκτισμένοι τοίχοι πύργων κατά τον αύστηρόν
ίσοδομικόν ρυθμόν, έτι δε ϋχνη έτερου τείχους, κλίνοντος
προς τον πολυγωνικόν, έφ' ου έ'6η ένιαχοϋ το μνημονευθέν,
η περιέκλεισεν αυτό• κατά τά αυτά μάλιστα σημεία της
πόλεως διακρίνονται τίνες συμπληρώσεις, έτι δε βραχίονες
τίνες παλαιοτέρου τείχους άλλης πόλεως, ου οι λίθοι άφη-
ρέθησαν προς κτίσιν τοΰ περί ου ό λόγος2.
Πολυάριθμοι δε πύργοι έχουσι κτισθή μετά τοΰ τείχους,
όντες πάντες τετράγωνοι και προβαλλόμενοι ε'ις μείζον πλά-
τος, βραχύτερον δε μήκος, παραμειβόμενοι ε'ις πλήθος και
μέγεθος αναλόγως τής φυσικής δυνάμεως ή ασθενείας, ώς
προς την όχυρότητα, των σημείων έκαστων ιδιαζούσης δια-
τάξεως και ρυθμού είναι οι κατά την κορυφήν τοΰ υπερ-
κειμένου όρους και περαιτέρω οι μεχοι τής Φεραϊκής πύλης
κείμενοι, ων τίνες έχουσι και εσωτερική ν προβολή ν εν-
ταύθα μάλιστα παρατηρούνται και, βραχείς προβλήτες έσο)
τοΰ τείχους εις τά μεταξύ των πύργων εκάστων διαστή-
ματα αυτού.
Και κατά μεν τά κράσπεδα των λόφων ποιούνται συνή-
θως μείζονες πύργοι, μέγιστοι δ' επί των κορυφών, μικροί δε
πολλοί μεταξύ δύο μεγάλων και λίαν συχνοί κατά τά πε-
δινά σημεία, απέχοντες ελάχιστα άλλα κανονικώς αλλήλων
μόνον εν θέσει « Παλάτια > το μεταξύ των δύο τελευταίων
προς Βορράν μεγαλοπρεπών πύργων διάστημα είναι κενόν
έτέρο)ν. Ύπολογίζομεν δε ότι ό όλος περίβολος τής πόλεως
εΐχε πλείονας τών εκατόν πύργων.
Εποιήθησαν δε τά τε τείχη και οι πύργοι έφ' ίκανόν
μεν ύφος, δύο έως τεσσάρων μέτρων, έκ λίθων, τά δέ
λοιπά έκ πλίνθων ωμών, ών το συν τώ χρόνω διαλυθέν
χώμα έκάλυψεν εκατέρωθεν πολύ τού ύψους τών λιθίνων
τοίχων, ένιαχοΰ δε όλον. Άλλ' εΐναι άβέβαιον, αν έποιήθη
άρχήθεν ούτω ιιικτόν το ύφος τών πύργων και τού τείχους,
η έπεσκευάσθησαν δια πλινθίνου τοίχου οι λίθινοι εις υστέ-
ρους χρόνους- έν τω παρόντι ή έμή γνώμη αποκλίνει υπέρ
τής παραδοχής ότι άπαντες μεν οι πύργοι εΐχον άρχήθεν
και πλίνθινον τοϊχον έπί τοΰ λίθινου, το δε τείχος ουχί
πανταχού άπό τής πρώτης αυτού κτίσεως, πιθανώτατα όμως
πανταχού άπό τής επισκευής, περί ης βλ. κεφ. ια' έδάφ. 4.
Σημειωτέον ότι περί τούτων σκοπώ νά διαλάβω εύρύ-
τερον έν τη ιδιαιτέρα έκδόσει τού μεγάλου καΐ ακριβούς
καθ' όλα διαγράμματος τής πόλεως, έν τέλει τού παρόντος
συγγράμματος• διότι το έν τω παρενθ. πίν. Α' διάγραμμα,
ου τάς καμπύλος καΐ γενικάς γραμμάς έλαόον έκ τού χάρ-
του τού Αγγλικού Ναυαρχείου, έποίησα προχείρως, άνα-
γράψας δι' όδεύσεως απλής την διεύθυνσιν τού τείχους,
ούσαν κατά το δυνατόν ακριβή- έτι όμως άκριβέστερον
περί αυτών διάγραμμα θά παραθέσω έν τοις έπομενοις.
Έκ δέ τών είρημένων συμπεραίνομεν ότι δι' Ισχυρότατου
και στρατηγικώτατα έκλελεγμένου τειχισμοΰ, πανταχόθεν
ανεξαιρέτως, άπηρτίσθη μεγάλη πόλις, τοσούτον οχυρά και
απόρθητος, όσον έλάχισται τού αρχαίου κόσμου όμοιας εκ-
τάσεως- ευλόγως άρα ήδύνατο αυτή νά όνομασθή, λαμβα-
νομένης ύπ' όψιν και τής φυσικής θέσεως, ην κατέχει, αλη-
θής «πέδη», «επίδεσμος» και «0θΐτΐρθάθ8», ως άπεκάλε-
σαν αυτήν οί αρχαίοι.
"Οτι δέ ή πόλις αύτη έκτίσθη υπό την άμεσον έπίβλεψιν
τού βασιλέως Δημητρίου τοΰ Πολιορκητοΰ μετά πολλής
σπουδής, εντός βραχέος χρόνου καΐ δια κολοσσιαίας δαπά-
νης, καΐ ότι άρα αύτη εΐναι ή επώνυμος εκείνου «Δημή-
τριος», άποδεικνύομεν έν τοις κάτω, κεφ. ια έδαφ. /.
Είκών 5.
οικοδόμημα έπί της σκηνής1
Τά Βορειοδυσμικά τής αρχαίας πόλεως. ΑΑ = όηο ακρόπολις- θ = θέατρον• Π—πάροδος αύτοϋ• Μ — μεσαιωνικών οικοδόμημα έπί τ
Υ=ύδρανωγβΧον όψιμων "Ρωμαϊκών χρόνων Σ στάδιον Δ οδός προς την διπλήν άγοράν Λ αϊ νΓιν λατομία ΜπουρμπλήΟρας».
β') Τά εσω τής πόλεως και ή ιστορία τών ερειπίων.
(Παρένθετος πίναξ Α').
Τάς πρώτας άνά την Θεσσαλίαν σκαφικάς μου απόπει-
ρας έξετέλεσα ενταύθα, και κατόπιν πολλάκις ανεζήτησα
κατά τά έσω τής πόλεως νά εΰρω σημαντικόν τι άρχαιο-
λογικόν κέντρον άλλα πανταχού άπήλπιζε τον έρευνητήν
ή πλησμονή ερειπίων οικοδομημάτων, όψιμων "Ρωμαϊκών
και μάλιστα Βυζαντιακών χρόνων, άσβεστοκτίστων τά πολλά
και ασήμαντων καθ' όλου, άτινα κατέχουσι το παρά τήν
') Έν τοις Πρακτικόϊς 1908 203 και Θεσααλ. Μνημ. Ι 66 εΐχο-
μεν χαρακτηρίσει αυτά αρχαιοτέρου ρυθμοϋ, παρακινηθέντες εκ τίνων
ιχνών τείχους της Νοτιοδυσμικής πλευράς τής πόλεως• δμοίως ό Ψαββ
ε. α." αλλά τά τείχη ταύτα φαίνεται δτι άνήκουσιν έτερα προγενέ-
στερα πόλει, περί ης βλ. κάτω κεφ. ια' έδάφ. 3.
Ί Τρεις περιόδους τειχισμοΰ τής πόλεως διακρίνει γενικώτερον
ό }¥αββ ε. ά.• και ή μεν εικασία αΰτη είναι ορθή, άλλ' ό ύπ' αύτοϋ
τιθέμενος χρονολογικός καθορισμός εκάστης περιόδου φαίνεται έκ
τών λεγομένων μου έν τοις κάτω κεφ. ια' έδ. 4 ότι δεν είναι καθ'
όλα άκριΟής.
13
π. Χρ. έκατονταετηρίδος1. Άλλ' υπάρχουσι κατά την Δυ-
σμικήν πλευράν, επί της κορυφογραμμής μάλιστα τοΰ δρους,
επιμελέστατα έκτισμένοι τοίχοι πύργων κατά τον αύστηρόν
ίσοδομικόν ρυθμόν, έτι δε ϋχνη έτερου τείχους, κλίνοντος
προς τον πολυγωνικόν, έφ' ου έ'6η ένιαχοϋ το μνημονευθέν,
η περιέκλεισεν αυτό• κατά τά αυτά μάλιστα σημεία της
πόλεως διακρίνονται τίνες συμπληρώσεις, έτι δε βραχίονες
τίνες παλαιοτέρου τείχους άλλης πόλεως, ου οι λίθοι άφη-
ρέθησαν προς κτίσιν τοΰ περί ου ό λόγος2.
Πολυάριθμοι δε πύργοι έχουσι κτισθή μετά τοΰ τείχους,
όντες πάντες τετράγωνοι και προβαλλόμενοι ε'ις μείζον πλά-
τος, βραχύτερον δε μήκος, παραμειβόμενοι ε'ις πλήθος και
μέγεθος αναλόγως τής φυσικής δυνάμεως ή ασθενείας, ώς
προς την όχυρότητα, των σημείων έκαστων ιδιαζούσης δια-
τάξεως και ρυθμού είναι οι κατά την κορυφήν τοΰ υπερ-
κειμένου όρους και περαιτέρω οι μεχοι τής Φεραϊκής πύλης
κείμενοι, ων τίνες έχουσι και εσωτερική ν προβολή ν εν-
ταύθα μάλιστα παρατηρούνται και, βραχείς προβλήτες έσο)
τοΰ τείχους εις τά μεταξύ των πύργων εκάστων διαστή-
ματα αυτού.
Και κατά μεν τά κράσπεδα των λόφων ποιούνται συνή-
θως μείζονες πύργοι, μέγιστοι δ' επί των κορυφών, μικροί δε
πολλοί μεταξύ δύο μεγάλων και λίαν συχνοί κατά τά πε-
δινά σημεία, απέχοντες ελάχιστα άλλα κανονικώς αλλήλων
μόνον εν θέσει « Παλάτια > το μεταξύ των δύο τελευταίων
προς Βορράν μεγαλοπρεπών πύργων διάστημα είναι κενόν
έτέρο)ν. Ύπολογίζομεν δε ότι ό όλος περίβολος τής πόλεως
εΐχε πλείονας τών εκατόν πύργων.
Εποιήθησαν δε τά τε τείχη και οι πύργοι έφ' ίκανόν
μεν ύφος, δύο έως τεσσάρων μέτρων, έκ λίθων, τά δέ
λοιπά έκ πλίνθων ωμών, ών το συν τώ χρόνω διαλυθέν
χώμα έκάλυψεν εκατέρωθεν πολύ τού ύψους τών λιθίνων
τοίχων, ένιαχοΰ δε όλον. Άλλ' εΐναι άβέβαιον, αν έποιήθη
άρχήθεν ούτω ιιικτόν το ύφος τών πύργων και τού τείχους,
η έπεσκευάσθησαν δια πλινθίνου τοίχου οι λίθινοι εις υστέ-
ρους χρόνους- έν τω παρόντι ή έμή γνώμη αποκλίνει υπέρ
τής παραδοχής ότι άπαντες μεν οι πύργοι εΐχον άρχήθεν
και πλίνθινον τοϊχον έπί τοΰ λίθινου, το δε τείχος ουχί
πανταχού άπό τής πρώτης αυτού κτίσεως, πιθανώτατα όμως
πανταχού άπό τής επισκευής, περί ης βλ. κεφ. ια' έδάφ. 4.
Σημειωτέον ότι περί τούτων σκοπώ νά διαλάβω εύρύ-
τερον έν τη ιδιαιτέρα έκδόσει τού μεγάλου καΐ ακριβούς
καθ' όλα διαγράμματος τής πόλεως, έν τέλει τού παρόντος
συγγράμματος• διότι το έν τω παρενθ. πίν. Α' διάγραμμα,
ου τάς καμπύλος καΐ γενικάς γραμμάς έλαόον έκ τού χάρ-
του τού Αγγλικού Ναυαρχείου, έποίησα προχείρως, άνα-
γράψας δι' όδεύσεως απλής την διεύθυνσιν τού τείχους,
ούσαν κατά το δυνατόν ακριβή- έτι όμως άκριβέστερον
περί αυτών διάγραμμα θά παραθέσω έν τοις έπομενοις.
Έκ δέ τών είρημένων συμπεραίνομεν ότι δι' Ισχυρότατου
και στρατηγικώτατα έκλελεγμένου τειχισμοΰ, πανταχόθεν
ανεξαιρέτως, άπηρτίσθη μεγάλη πόλις, τοσούτον οχυρά και
απόρθητος, όσον έλάχισται τού αρχαίου κόσμου όμοιας εκ-
τάσεως- ευλόγως άρα ήδύνατο αυτή νά όνομασθή, λαμβα-
νομένης ύπ' όψιν και τής φυσικής θέσεως, ην κατέχει, αλη-
θής «πέδη», «επίδεσμος» και «0θΐτΐρθάθ8», ως άπεκάλε-
σαν αυτήν οί αρχαίοι.
"Οτι δέ ή πόλις αύτη έκτίσθη υπό την άμεσον έπίβλεψιν
τού βασιλέως Δημητρίου τοΰ Πολιορκητοΰ μετά πολλής
σπουδής, εντός βραχέος χρόνου καΐ δια κολοσσιαίας δαπά-
νης, καΐ ότι άρα αύτη εΐναι ή επώνυμος εκείνου «Δημή-
τριος», άποδεικνύομεν έν τοις κάτω, κεφ. ια έδαφ. /.
Είκών 5.
οικοδόμημα έπί της σκηνής1
Τά Βορειοδυσμικά τής αρχαίας πόλεως. ΑΑ = όηο ακρόπολις- θ = θέατρον• Π—πάροδος αύτοϋ• Μ — μεσαιωνικών οικοδόμημα έπί τ
Υ=ύδρανωγβΧον όψιμων "Ρωμαϊκών χρόνων Σ στάδιον Δ οδός προς την διπλήν άγοράν Λ αϊ νΓιν λατομία ΜπουρμπλήΟρας».
β') Τά εσω τής πόλεως και ή ιστορία τών ερειπίων.
(Παρένθετος πίναξ Α').
Τάς πρώτας άνά την Θεσσαλίαν σκαφικάς μου απόπει-
ρας έξετέλεσα ενταύθα, και κατόπιν πολλάκις ανεζήτησα
κατά τά έσω τής πόλεως νά εΰρω σημαντικόν τι άρχαιο-
λογικόν κέντρον άλλα πανταχού άπήλπιζε τον έρευνητήν
ή πλησμονή ερειπίων οικοδομημάτων, όψιμων "Ρωμαϊκών
και μάλιστα Βυζαντιακών χρόνων, άσβεστοκτίστων τά πολλά
και ασήμαντων καθ' όλου, άτινα κατέχουσι το παρά τήν
') Έν τοις Πρακτικόϊς 1908 203 και Θεσααλ. Μνημ. Ι 66 εΐχο-
μεν χαρακτηρίσει αυτά αρχαιοτέρου ρυθμοϋ, παρακινηθέντες εκ τίνων
ιχνών τείχους της Νοτιοδυσμικής πλευράς τής πόλεως• δμοίως ό Ψαββ
ε. α." αλλά τά τείχη ταύτα φαίνεται δτι άνήκουσιν έτερα προγενέ-
στερα πόλει, περί ης βλ. κάτω κεφ. ια' έδάφ. 3.
Ί Τρεις περιόδους τειχισμοΰ τής πόλεως διακρίνει γενικώτερον
ό }¥αββ ε. ά.• και ή μεν εικασία αΰτη είναι ορθή, άλλ' ό ύπ' αύτοϋ
τιθέμενος χρονολογικός καθορισμός εκάστης περιόδου φαίνεται έκ
τών λεγομένων μου έν τοις κάτω κεφ. ια' έδ. 4 ότι δεν είναι καθ'
όλα άκριΟής.