DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.4899#0028
26
Α'. ΑΙ
ανασκαφαι και ερενναι
δι' ανασκαφών δτι έφ' ίκανύν αύτοϋ ουδέν τοιοΰτον ύλικόν
υπάρχει.
Άλλ' εΐχεν ήδη χατασττ\ εμφανές δια των προχείρων
τούτων σκαφών δτι ή επί πάντας τους πύργους έρευνα
κατ' άριθμητικήν άκολουθίαν και μαθηματικών άκρίβειαν
μέχρι ευρέσεως τοΰ ζητουμένου θα επέφερε μεγάλην απόκ-
λειαν χρόνου, τα πολλά ματαίως έπαυξάνουσα τους κόπους
και τάς δαπανάς.
Τοΰτο σκεφθείς τότε και μεταξύ άνερευνών τους τόπους,
εύρον εντός ολίγου χρόνου τον δεύτερον μέγαν πύργον μετά
στηλών διότι και ό μετά τους είρημένους έβδομος, υψούμενος
έπϊ χωματώδους λόφου, σχηματισθέντος εμφανώς εκ τών κατα-
πεσόντων πλινθίνων τοίγων (είκών 21 το ζ), ουδέν χρήσι-
μον παρείχε, καίπερ ών αρκούντως μέγας καΐ έπηυξη μέ-
νος διά τριών τοίχων, παραλλήλοον μεν ταΐς πλευραϊς τοΰ
εσωτερικού, εκ κοινών δε και μικρών τά πολλά λίθων ποιη-
θέντων και ό όγδοος (είκών 21 το η) δ' έφαίνετο ήδη
άνευ ανασκαφής ότι ουδέποτε εΐχεν έπαυξηθή, θεωρηθείς
περιττός καΐ εγκαταλειφθείς υπό τών επισκευαστών, άτε
βεβαίως κείμενος εγγύς ισχυρότατου μεγάλου πύργου.
Έδιδασκόμεθα λοιπόν εκ της τοιαύτης έρεύνης ότι
αναγκαιότατη καθίσταται εν τη επιστήμη τών ανασκαφών
ή ελλογος επιλογή• ό ερευνητής δήλον ότι δεν έμπρέπει
μεν νά περιφρονή ουδέν, οφείλει όμως νά μή κατατρίβη-
ται εις έπίμονον έπιδίωξιν τών ρυακιών, έφ' όσον δύναται
αμέσως νά εΰρη τήν πηγήν αυτήν τοΰ εκάστοτε επιδιωκο-
μένου προς λύσιν ζητήματος• διά τοΰτο έγράψαμεν εν τοις
άνω (σελ. 9• 15-16) ότι ή ποια τις έξερεύνησις εν Θεσσαλία
ολίγων και οιωνδήποτε νεολιθικών καΐ ομοίων συνοικισμών
ουδόλως είναι επαρκής προς εξαγωγή ν σοβαρών συμπερα-
Είκών 23. Ό δεύτερος μέγας πύργος, ήδη άνασκαπτόμενος. ειϊ~—ό εσωτερικός πύργος•
Δ = τό διάκενον, μήπω έξερευνηθέν, πλήρες λίθων και στηλών Ν-Ν'-~~ ή Χοτία πλευρά τοΰ έπηυξημένου πύργου• Τ-Τ'—-τό προστατευτικόν τοιχάριον.
σμάτων γενικωτέρας εννοίας, οίον εθνολογικών και δηλω-
τικών της βαθμίδος τοΰ έκεΐ πολιτισμοΰ κατά τάς προϊστο-
ρικός περιόδους.
Κείται δε ό δεύτερος ανασκαφείς μέγας πύργος1 επί
υψώματος (είκών 22• 23' 26" 28), έγγύτερον της θαλάσσης ή
ό πρώτος• προ τών ανασκαφών παρεΐχεν έμφασιν μεγάλου
χωματώδους λόφου, ούτινος πολύ περί τήν κορυφήν διάστημα
έ'μενεν άκαλλιέργητον περαιτέρω επί της Νοτίας πλευράς
και κατά τήν Άνατολικήν και Δυσμικήν, ένθα έγεωργεΐτο
από μακροΰ χρόνου, άνεύρομεν προ πάσης ανασκαφής, έπ'
αυτής ήδη τής επιφανείας τοΰ νΰν εδάφους, πολλά καΐ με-
γάλα τμήματα στηλών, βάθρων, μαρμάρινων ορόφων και
λίθων λαξευτών, άνατετραμμένα και παρερριμμένα, καίτοι
ενια έφερον έπιγραφάς και γλυπτά κοσμήματα.
Έκ τούτων καθίστατο εξ ύπαρχής εμφανές ότι υπήρχε
μεν έκεΐ σημαντικός πύργος έπηυξη μένος, άλλ' οί πλίνθινοι
') Περί αΰτοΰ βλ. Πρακτικά 1908 207-208• 1909 143-144•
1910 235-240. Θεσσαλ. Μνημ. Ι 90-93. Παρένθ. πίν. Α' τό στοιχ.
Β' παρένθ. πίν. Γ'.
τοΐ/οι αύτοΰ και τών διακένων εϊχον συν τώ χρόνο) δια-
λυθή, τό δε άροτρον, προσκροΰον ήδη άπό πολλού χρόνου
έπί τής λίθινης θεμελιώσεως, εΐχε φθάσει εις έπαφήν μετά
τών έντετειχισμένων στηλών, ών πολλάς άνατρέπον διήνοι-
γεν ελευθέρας διόδους τών όμβρίων υδάτων πρύς τάς αλ-
λάς ύποκειμένας.
Ήλθεν άρα εν καιρώ ή ημετέρα ανασκαφή ένταΰθα,
ίνα περίσωση τά ύπολειφθέντα άπό τής πλήρους και ανε-
πανόρθωτου καταστροφής• ως δ' έκ τής παραβολής τών δια-
στάσεων τοΰ πύργου τούτου προς τάς τοΰ πρώτου δυνά-
μεθα νά συναγάγωμεν, πάμπολλα τοιαΰτα μνημεία είχον
έξαχθή εντεύθεν πάλαι τε υπό τών Τούρκων κατά τήν κα-
τασκευήν τών παρά τάς Άλυκάς αποθηκών και ουχί προ
πολλοΰ χρόνου υπό τών γεωργών.
Ούτω λοιπόν δύναται νά έρμηνευθή τό σχετικώς μέγα
πλήθος στηλών, τών έντετειχισμένων έπι τής εκκλησίας τοΰ
Αγίου Νικολάου και άλλων οικοδομημάτων έν Βόλω και
τοις ύπερκειμένοις χωρίοις• τοΰτο δέ μάλιστα τό σημεΐον
τής Ανατολικής πλευράς τής αρχαίας πόλεως φαίνεται πι-
θανώτατα ότι εΐναι τό διαβοηθέν και μνημόνευα μ ενόν υπό
Α'. ΑΙ
ανασκαφαι και ερενναι
δι' ανασκαφών δτι έφ' ίκανύν αύτοϋ ουδέν τοιοΰτον ύλικόν
υπάρχει.
Άλλ' εΐχεν ήδη χατασττ\ εμφανές δια των προχείρων
τούτων σκαφών δτι ή επί πάντας τους πύργους έρευνα
κατ' άριθμητικήν άκολουθίαν και μαθηματικών άκρίβειαν
μέχρι ευρέσεως τοΰ ζητουμένου θα επέφερε μεγάλην απόκ-
λειαν χρόνου, τα πολλά ματαίως έπαυξάνουσα τους κόπους
και τάς δαπανάς.
Τοΰτο σκεφθείς τότε και μεταξύ άνερευνών τους τόπους,
εύρον εντός ολίγου χρόνου τον δεύτερον μέγαν πύργον μετά
στηλών διότι και ό μετά τους είρημένους έβδομος, υψούμενος
έπϊ χωματώδους λόφου, σχηματισθέντος εμφανώς εκ τών κατα-
πεσόντων πλινθίνων τοίγων (είκών 21 το ζ), ουδέν χρήσι-
μον παρείχε, καίπερ ών αρκούντως μέγας καΐ έπηυξη μέ-
νος διά τριών τοίχων, παραλλήλοον μεν ταΐς πλευραϊς τοΰ
εσωτερικού, εκ κοινών δε και μικρών τά πολλά λίθων ποιη-
θέντων και ό όγδοος (είκών 21 το η) δ' έφαίνετο ήδη
άνευ ανασκαφής ότι ουδέποτε εΐχεν έπαυξηθή, θεωρηθείς
περιττός καΐ εγκαταλειφθείς υπό τών επισκευαστών, άτε
βεβαίως κείμενος εγγύς ισχυρότατου μεγάλου πύργου.
Έδιδασκόμεθα λοιπόν εκ της τοιαύτης έρεύνης ότι
αναγκαιότατη καθίσταται εν τη επιστήμη τών ανασκαφών
ή ελλογος επιλογή• ό ερευνητής δήλον ότι δεν έμπρέπει
μεν νά περιφρονή ουδέν, οφείλει όμως νά μή κατατρίβη-
ται εις έπίμονον έπιδίωξιν τών ρυακιών, έφ' όσον δύναται
αμέσως νά εΰρη τήν πηγήν αυτήν τοΰ εκάστοτε επιδιωκο-
μένου προς λύσιν ζητήματος• διά τοΰτο έγράψαμεν εν τοις
άνω (σελ. 9• 15-16) ότι ή ποια τις έξερεύνησις εν Θεσσαλία
ολίγων και οιωνδήποτε νεολιθικών καΐ ομοίων συνοικισμών
ουδόλως είναι επαρκής προς εξαγωγή ν σοβαρών συμπερα-
Είκών 23. Ό δεύτερος μέγας πύργος, ήδη άνασκαπτόμενος. ειϊ~—ό εσωτερικός πύργος•
Δ = τό διάκενον, μήπω έξερευνηθέν, πλήρες λίθων και στηλών Ν-Ν'-~~ ή Χοτία πλευρά τοΰ έπηυξημένου πύργου• Τ-Τ'—-τό προστατευτικόν τοιχάριον.
σμάτων γενικωτέρας εννοίας, οίον εθνολογικών και δηλω-
τικών της βαθμίδος τοΰ έκεΐ πολιτισμοΰ κατά τάς προϊστο-
ρικός περιόδους.
Κείται δε ό δεύτερος ανασκαφείς μέγας πύργος1 επί
υψώματος (είκών 22• 23' 26" 28), έγγύτερον της θαλάσσης ή
ό πρώτος• προ τών ανασκαφών παρεΐχεν έμφασιν μεγάλου
χωματώδους λόφου, ούτινος πολύ περί τήν κορυφήν διάστημα
έ'μενεν άκαλλιέργητον περαιτέρω επί της Νοτίας πλευράς
και κατά τήν Άνατολικήν και Δυσμικήν, ένθα έγεωργεΐτο
από μακροΰ χρόνου, άνεύρομεν προ πάσης ανασκαφής, έπ'
αυτής ήδη τής επιφανείας τοΰ νΰν εδάφους, πολλά καΐ με-
γάλα τμήματα στηλών, βάθρων, μαρμάρινων ορόφων και
λίθων λαξευτών, άνατετραμμένα και παρερριμμένα, καίτοι
ενια έφερον έπιγραφάς και γλυπτά κοσμήματα.
Έκ τούτων καθίστατο εξ ύπαρχής εμφανές ότι υπήρχε
μεν έκεΐ σημαντικός πύργος έπηυξη μένος, άλλ' οί πλίνθινοι
') Περί αΰτοΰ βλ. Πρακτικά 1908 207-208• 1909 143-144•
1910 235-240. Θεσσαλ. Μνημ. Ι 90-93. Παρένθ. πίν. Α' τό στοιχ.
Β' παρένθ. πίν. Γ'.
τοΐ/οι αύτοΰ και τών διακένων εϊχον συν τώ χρόνο) δια-
λυθή, τό δε άροτρον, προσκροΰον ήδη άπό πολλού χρόνου
έπί τής λίθινης θεμελιώσεως, εΐχε φθάσει εις έπαφήν μετά
τών έντετειχισμένων στηλών, ών πολλάς άνατρέπον διήνοι-
γεν ελευθέρας διόδους τών όμβρίων υδάτων πρύς τάς αλ-
λάς ύποκειμένας.
Ήλθεν άρα εν καιρώ ή ημετέρα ανασκαφή ένταΰθα,
ίνα περίσωση τά ύπολειφθέντα άπό τής πλήρους και ανε-
πανόρθωτου καταστροφής• ως δ' έκ τής παραβολής τών δια-
στάσεων τοΰ πύργου τούτου προς τάς τοΰ πρώτου δυνά-
μεθα νά συναγάγωμεν, πάμπολλα τοιαΰτα μνημεία είχον
έξαχθή εντεύθεν πάλαι τε υπό τών Τούρκων κατά τήν κα-
τασκευήν τών παρά τάς Άλυκάς αποθηκών και ουχί προ
πολλοΰ χρόνου υπό τών γεωργών.
Ούτω λοιπόν δύναται νά έρμηνευθή τό σχετικώς μέγα
πλήθος στηλών, τών έντετειχισμένων έπι τής εκκλησίας τοΰ
Αγίου Νικολάου και άλλων οικοδομημάτων έν Βόλω και
τοις ύπερκειμένοις χωρίοις• τοΰτο δέ μάλιστα τό σημεΐον
τής Ανατολικής πλευράς τής αρχαίας πόλεως φαίνεται πι-
θανώτατα ότι εΐναι τό διαβοηθέν και μνημόνευα μ ενόν υπό