DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.4899#0053
48
Α'. Αί άνασκαφαι και ερευναι
τοιαύτης διερευνήσεως προς τα μέλλοντα να λεχθώσιν εν
τοις κάτω.
Επέρχεται δήλον δτι πρώτιστον ερώτημα περί τοΰ αν
ό ναός είναι προγενέστερος της επισκευής τοΰ πύργου ή
μεταγενέστερος αυτής- ή μνημονευθείσα στήλη της Βουβα-
λίδος αποδεικνύει δτι το ίερόν της Πασικράτας ύπήρχεν
ενταύθα ού μόνον προ της επισκευής τοΰ πύργου, άλλ' ϊσως
καί τίνα χρόνον προ αυτής τής ιδρύσεως τοΰ δλου περι-
βόλου, το πρώτον υπό τοΰ βασιλέως Δημητρίου γενομένης.
Άλλ' έ'τεραι έπιγραφαί αναθηματικά! τή θεά, παρά το ίερδν
και έ'ξω τοΰ πύργου εύρεθεΐσαι, δεικνύουσιν δτι έλατρεύετο
αύτη συνεχώς καί μετέπειτα, πιθανώς μέχρι της Β' μ. Χρ.
έκατονταετηρίδος, δπότε ασφαλώς εΐχον καταπέσει καί έγκα-
ταλειφθή τα. έπισκευασθέντα, τείχη τε και πύργοι.
Άψ' ου λοιπόν τοιαΰτα ένδεικνύονται συμβάντα, διατί
δεν ένετειχίσθησαν κατά την έπισκευήν τοΰ πύργου αί εμ-
φανώς προγενέστεραι αυτής στήλαι και άλλα αναθήματα;
ίσως διότι διέλαθον, ή διότι ήσαν κατακεχωμένα επίτη-
δες ύπδ τών ιερειών πάντα, ή ένεκεν ευλάβειας- άλλ' οί
μεν πρώτοι λόγοι δεν φαίνονται λίαν ισχυροί, ό δε τελευ-
ταίος εΐναι δ πάντων ασθενέστατος, αν λάθη τις ύπ' όψιν
δτι ένετειχίσθησαν ήδη έν μεν άλλοις πύργοις αναθήματα
(πρθλ. άνω σελ. 28—29), έν άπασι δε 'σιήλαι επιτύμβιοι
καί μνημεία επιτάφια, προς ά ούχ ήττον θά άπήτει τις
νά άποδοθή ευλάβεια.
Ταύτα όμως και τά τοιαΰτα άπορηματα θά λύση ασφα-
λώς ή περάτωσις τής ανασκαφής τοΰ πύργου και τοΰ ιε-
ρού- εκ δε τών άχρι τοΰδε εργασιών και τών ευρημάτων,
έν οΐς σπουδαιοτάτην προς το ζήτημα θέσιν κατέχει το γε-
γονός τής έν τω άδιαταράκτω διακένω λίαν βαθέως ευρέ-
σεως δύο τμημάτων πήλινων αγαλματίων, δύναται νά θεω-
ρηθή βέβαιον μεν τό δτι υ ναός ύπήρχεν ήδη προ τής
επισκευής τοΰ πύργου, πιθανόν δε τό δτι κατεστράφη μεν
κατά τους πολέμους και τάς εναντίον τών τειχών και πύρ-
γων ε'ιδικάς επιθέσεις τοΰ εχθρού, άνωκοδομήθη δε ή έπε-
σκευάσθη οπωσδήποτε μετά την έπισκευήν τούτων, καί πάν-
τως έλατρεύετο μετέπειτα επί μακρόν, είκαστικόν δε το δτι
καί αναθήματα και ίσιος μέλη τοΰ ναοΰ ένυπάρχουσιν έν
τω μήπω έξερευνηθέντι διαστήματι τοΰ διακένου καί έν
τοις τοίχοις τοΰ πέμπτου τούτου μεγάλου πύργου και τών
δύο μικρών παρακειμένων.
Σημείωσις. Τά τυπογραφικά φΰλλα 2" 3- 4' Γ)0Λ' έςετυπώθησαν
κατά τους μήνας Σεπτέμβριον, Όκηόΰριον καί Νοέμβριον τοΰ έτους
1913ου. Κατά δε τον Δεκέμβριον γενομένης απεργίας τών τυπογρά-
φων έν Αθήναις καί κατ' αυτήν μεταβάντος έμοΰ εις θεσσαλίαν
καί επί μακρόν χρόνον άπασχοληθέντος έκεΐ, διεκόπη ή έκτΰπωσις
μέχρι τοΰ μηνός Σεπτεμβρίου τοΰ έτους 1!>14ου. Μεταξύ όμως έξε-
τέλεσά τινας περαιτέρω άνασκαφάς παρά τό ιερόν τής Πασικράτας,
ών τά νεώτερα συμπεράσματα περιέλαβον έν τω κεφαλαία) η καί
τοις άκολούθοις.—Ή δε αλλαγή τοΰ χάρτου από τοΰδε τοΰ φύλλου
οφείλεται τή εκ τοΰ Εΰρωπαϊκοΰ πολέμου επεΛθοΰση διαταράξει.
Φ') Αί σιη^θήκαι, ύφ' ας ευρέθησαν, εξήχθησαν
καί μετεκομίσθησαν αί στήλαι.
Κατά την συνάντησιν τών πρώτων γραπτών στηλών έν
τή Νοτία πλευρά τοΰ πρώτου άνασκαφέντος μεγάλου πύρ-
γου (πρβ. άνω σελ. 17), παρετηρήσαμεν ότι αί προς πλή-
ρο^σιν τοΰ διακένου ήδη άπό τών καποτάτα) επί τοΰ προ-
χείρως έξισο.)θέντος βράχου προς στερράν άρμογήν τών
πρώτων εξ αυτών τεθεΐσαι, δεν έρρίφθησαν εική, άλλ' έκτί-
σθησαν μετ' έπΐ[ΐελείας, συνοικοόομούμεναι δμως καί μετ'
άλλων λαξευτών ή όλως κοινών λίθων (είκ. 58Μ §9' 60)
Εϊκών 58. Πρώτη έμφάνισις έντετειχισμένων στηλών ίγγί>ς τών εσω τής Νοτανατολικής γωνίας τοΰ πρώτου μεγάλου πύργου. ΝΑ —ΝΑ' = ή Νοτανατολική γωνία,
τά υπερκείμενα διατεταραγμένη υπό τών νεωτέρων ΦΒ φυσικός βράχος• Σ Σ' Σ"- στήλαι άρτι καί μόλις διαφανεϊσαι•
Χ στήλη τοΰ Χαλκοκήδους, άρτι έξαχθεϊσα κατά χώραν.
ομοίως καί έτι έπιμελέστερον έκτίσθησαν αί σχετικώς ελάσ-
σονες στήλαι επί τών λίθινων τοίχων τοΰ έξωτερικοΰ πύρ-
γου (είκ. (')()■ πρβ. είκ. 13' 15).
Άλλ', ώς έτίθεντο προς κτίσιν αί στήλαι, αί λεπτότεροι
καί ασθενέστεροι διερρηγνύοντο, ή έν γένει ένεκα τής τα-
χείας και εσπευσμένης επιθέσεως ε'ις δόμους, ή μάλλον εκ
τοΰ μεγάλου υπερκειμένου βάρους (είκ. 58 Σ-Σ"• είκ. (10 τό
γλ^• οΰτο) δε διερρηγμέναι ε'ις πολλά τμήματα ευρέθησαν
Έτνπώ&η ζχ) 19• !>• 1914.
Α'. Αί άνασκαφαι και ερευναι
τοιαύτης διερευνήσεως προς τα μέλλοντα να λεχθώσιν εν
τοις κάτω.
Επέρχεται δήλον δτι πρώτιστον ερώτημα περί τοΰ αν
ό ναός είναι προγενέστερος της επισκευής τοΰ πύργου ή
μεταγενέστερος αυτής- ή μνημονευθείσα στήλη της Βουβα-
λίδος αποδεικνύει δτι το ίερόν της Πασικράτας ύπήρχεν
ενταύθα ού μόνον προ της επισκευής τοΰ πύργου, άλλ' ϊσως
καί τίνα χρόνον προ αυτής τής ιδρύσεως τοΰ δλου περι-
βόλου, το πρώτον υπό τοΰ βασιλέως Δημητρίου γενομένης.
Άλλ' έ'τεραι έπιγραφαί αναθηματικά! τή θεά, παρά το ίερδν
και έ'ξω τοΰ πύργου εύρεθεΐσαι, δεικνύουσιν δτι έλατρεύετο
αύτη συνεχώς καί μετέπειτα, πιθανώς μέχρι της Β' μ. Χρ.
έκατονταετηρίδος, δπότε ασφαλώς εΐχον καταπέσει καί έγκα-
ταλειφθή τα. έπισκευασθέντα, τείχη τε και πύργοι.
Άψ' ου λοιπόν τοιαΰτα ένδεικνύονται συμβάντα, διατί
δεν ένετειχίσθησαν κατά την έπισκευήν τοΰ πύργου αί εμ-
φανώς προγενέστεραι αυτής στήλαι και άλλα αναθήματα;
ίσως διότι διέλαθον, ή διότι ήσαν κατακεχωμένα επίτη-
δες ύπδ τών ιερειών πάντα, ή ένεκεν ευλάβειας- άλλ' οί
μεν πρώτοι λόγοι δεν φαίνονται λίαν ισχυροί, ό δε τελευ-
ταίος εΐναι δ πάντων ασθενέστατος, αν λάθη τις ύπ' όψιν
δτι ένετειχίσθησαν ήδη έν μεν άλλοις πύργοις αναθήματα
(πρθλ. άνω σελ. 28—29), έν άπασι δε 'σιήλαι επιτύμβιοι
καί μνημεία επιτάφια, προς ά ούχ ήττον θά άπήτει τις
νά άποδοθή ευλάβεια.
Ταύτα όμως και τά τοιαΰτα άπορηματα θά λύση ασφα-
λώς ή περάτωσις τής ανασκαφής τοΰ πύργου και τοΰ ιε-
ρού- εκ δε τών άχρι τοΰδε εργασιών και τών ευρημάτων,
έν οΐς σπουδαιοτάτην προς το ζήτημα θέσιν κατέχει το γε-
γονός τής έν τω άδιαταράκτω διακένω λίαν βαθέως ευρέ-
σεως δύο τμημάτων πήλινων αγαλματίων, δύναται νά θεω-
ρηθή βέβαιον μεν τό δτι υ ναός ύπήρχεν ήδη προ τής
επισκευής τοΰ πύργου, πιθανόν δε τό δτι κατεστράφη μεν
κατά τους πολέμους και τάς εναντίον τών τειχών και πύρ-
γων ε'ιδικάς επιθέσεις τοΰ εχθρού, άνωκοδομήθη δε ή έπε-
σκευάσθη οπωσδήποτε μετά την έπισκευήν τούτων, καί πάν-
τως έλατρεύετο μετέπειτα επί μακρόν, είκαστικόν δε το δτι
καί αναθήματα και ίσιος μέλη τοΰ ναοΰ ένυπάρχουσιν έν
τω μήπω έξερευνηθέντι διαστήματι τοΰ διακένου καί έν
τοις τοίχοις τοΰ πέμπτου τούτου μεγάλου πύργου και τών
δύο μικρών παρακειμένων.
Σημείωσις. Τά τυπογραφικά φΰλλα 2" 3- 4' Γ)0Λ' έςετυπώθησαν
κατά τους μήνας Σεπτέμβριον, Όκηόΰριον καί Νοέμβριον τοΰ έτους
1913ου. Κατά δε τον Δεκέμβριον γενομένης απεργίας τών τυπογρά-
φων έν Αθήναις καί κατ' αυτήν μεταβάντος έμοΰ εις θεσσαλίαν
καί επί μακρόν χρόνον άπασχοληθέντος έκεΐ, διεκόπη ή έκτΰπωσις
μέχρι τοΰ μηνός Σεπτεμβρίου τοΰ έτους 1!>14ου. Μεταξύ όμως έξε-
τέλεσά τινας περαιτέρω άνασκαφάς παρά τό ιερόν τής Πασικράτας,
ών τά νεώτερα συμπεράσματα περιέλαβον έν τω κεφαλαία) η καί
τοις άκολούθοις.—Ή δε αλλαγή τοΰ χάρτου από τοΰδε τοΰ φύλλου
οφείλεται τή εκ τοΰ Εΰρωπαϊκοΰ πολέμου επεΛθοΰση διαταράξει.
Φ') Αί σιη^θήκαι, ύφ' ας ευρέθησαν, εξήχθησαν
καί μετεκομίσθησαν αί στήλαι.
Κατά την συνάντησιν τών πρώτων γραπτών στηλών έν
τή Νοτία πλευρά τοΰ πρώτου άνασκαφέντος μεγάλου πύρ-
γου (πρβ. άνω σελ. 17), παρετηρήσαμεν ότι αί προς πλή-
ρο^σιν τοΰ διακένου ήδη άπό τών καποτάτα) επί τοΰ προ-
χείρως έξισο.)θέντος βράχου προς στερράν άρμογήν τών
πρώτων εξ αυτών τεθεΐσαι, δεν έρρίφθησαν εική, άλλ' έκτί-
σθησαν μετ' έπΐ[ΐελείας, συνοικοόομούμεναι δμως καί μετ'
άλλων λαξευτών ή όλως κοινών λίθων (είκ. 58Μ §9' 60)
Εϊκών 58. Πρώτη έμφάνισις έντετειχισμένων στηλών ίγγί>ς τών εσω τής Νοτανατολικής γωνίας τοΰ πρώτου μεγάλου πύργου. ΝΑ —ΝΑ' = ή Νοτανατολική γωνία,
τά υπερκείμενα διατεταραγμένη υπό τών νεωτέρων ΦΒ φυσικός βράχος• Σ Σ' Σ"- στήλαι άρτι καί μόλις διαφανεϊσαι•
Χ στήλη τοΰ Χαλκοκήδους, άρτι έξαχθεϊσα κατά χώραν.
ομοίως καί έτι έπιμελέστερον έκτίσθησαν αί σχετικώς ελάσ-
σονες στήλαι επί τών λίθινων τοίχων τοΰ έξωτερικοΰ πύρ-
γου (είκ. (')()■ πρβ. είκ. 13' 15).
Άλλ', ώς έτίθεντο προς κτίσιν αί στήλαι, αί λεπτότεροι
καί ασθενέστεροι διερρηγνύοντο, ή έν γένει ένεκα τής τα-
χείας και εσπευσμένης επιθέσεως ε'ις δόμους, ή μάλλον εκ
τοΰ μεγάλου υπερκειμένου βάρους (είκ. 58 Σ-Σ"• είκ. (10 τό
γλ^• οΰτο) δε διερρηγμέναι ε'ις πολλά τμήματα ευρέθησαν
Έτνπώ&η ζχ) 19• !>• 1914.