DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.4899#0074
68
Α. ΑΙ άνασκαφαΐ και ερευναι
λήξαντος εις το συμπέρασμα, επί τή βάσει τοΰ Πλινίου,
δτι το επί τοΰ βουνοϋ της Γορΐτσας άρχαΐον πόλισμα δεν
είναι ή Δημήτριος, άλλ' δτι τάς Παγαοάς οννοικίσας δ Δη-
μήτριος μετωνόμασε Δημητριάδα».
«Άλλ', ώς εΐναι εμφανές εκ των είρη μένων, ουδέ ή
γνώμη αΰτη τοΰ Βθίοοίι και τοΰ Πλινίου έτυχε τοΰ αλη-
θούς και άκριβοΰς* διότι ό Δημήτριος δεν μετωνόμασε τάς
Παγασάς, άλλ' έκτισε νέαν μεγάλην πόλιν Βορείως αυτών
και ισχυρότατα έτείχισεν αυτήν, καταστήσας έπώννμον εαυ-
τού και άντίπαλον της Αλεξανδρείας, Λυσιμαχείας, Αντιο-
χείας, Σελευκείας κττ., όνομάσας αυτήν κατά το σύστημα
εκείνων Δημητριάδα».
«Κατά ταϋτα επανέρχεται εν ϊσχύι ή πληροφορία τοΰ
Στράβωνος, εν ω ή τοΰ Πλινίου, μεθ' όλην τήν ένίσχυσιν
ύπο τοΰ Βθίοοίι ' έξαρθεΐσα επί τι εις λάμψιν, μεταβαίνει
πάλιν εις το πρόιερον αυτής σκότος, ε'ις δ τέως είχεν άπορ-
ριφθή- ή δέ προς τον γεωγράορον πίστις ενισχύεται πολλώ
μάλλον εντεύθεν, προκειμένων δύο πόλεων» 2.
«Λέγει δήλον ότι ό Στράβων θ' 436 15 ' έκτισε δέ
Δημήτριος ό Πολιορκητής έπώννμον εαυτόν τήν Δημητριάδα
μεταξύ Νηλείας και ΙΙαγασών έπϊ ϋαλάτττ] ", τάς πλησίον
πολίχνας εις αυτήν συνοικίσας Νήλειάν τε και Παγασάς
και Όρμένιον, έ'τι δέ 'Ριζοϋντα Σηπιάδα Όλιζώνα Βοίβην
Ίωλκόν, αϊ δή νΰν είσι κώμαι της Δημητριάδος'. Αι αλη-
θείς Παγασαί, περί ών προείπομεν, όντως δεν εΐναι επί θα-
λιάττη, άλλ' απέχει το Νοτιώτατον αυτών τέρμα τοΰ τείχους
περί το '/2 χιλιόμετρον άπό της ακτής» 4.
«Οΰτοος άποκαθισταμένης τής αληθούς Δημητριάδος, αϊ
Παγασαί μετατίθενται εις τήν άνω εύρεθεΐσαν άγνωστον
πόλιν .... αποδεικνύεται δέ ούτω και ή πρότερον ύπ' έμοΰ
τε και άλλων έξενεχθεΐσα γνώμη περί τής Ίωλκον, ότι
κείται επί τοΰ Κάστρου τοΰ Βόλου, αληθής, και υπό τοΰ
Στράβωνος άριστα ένισχυομένη ... ».
Τά δέ λοιπά χωρία τοΰ Στράβωνος, τά έχοντα τοπο-
γραφικά γνωρίσματα, συμβιβάζονται τίνα νΰν άριστα προ;
τους τόπους, μεταβάλλοντα και έπανορθοϋντα πλείστα των
Είκών 88. Το τέρμα τοϋ Νοτίου τείχους και ή εξωτερική ακρόπολις των αληθών Παγασών. Τ — Τ'—Τ"=ή διεΰΟυνσις τοϋ τείχους, λίαν κατεστραμμένου ένταΰθα•
Π = έρείπια πύργου• Λ — Λ'= σημερινά! λατομίαι πλακών αχιατολίϋου• Α — Α'=ή εξωτερική ακρόπολις.
άχρι τούδε κοινώς και ανακριβώς παραδεδεγμένων λέγει
δήλον ότι ό γεωγράφος έ. ά. «έπίνειον δέ τών Φερών
Παγασαί, διέχον ένενήκοντα σταδίους αυτών, Ίωλκοϋ δε
εΐκοσιν '■ και περαιτέρω «τής δέ Δημητριάδος επτά στα-
δίους ύπέρκειται τής θαλάττης Ίωλκός»" όντως δέ ή άπο
τής νΰν ΜπουρμπλήΟρας (βλ. παρένθ. πίν. Η') μέχρι τοΰ
Κάστρου τού Βόλου άπόστασις επί τής πεδιάδος και τής
νΰν άμαξιτοΰ εΐναι ακριβώς επτά σταδίων, ή μέτρων περί-
που 1300" ή δ' εκ τοϋ αύτοΰ σημείου διά τής νΰν προχεί-
ρου άμαξιτοΰ εις τάς μνημονευθείσας λατομίας πλακών
σχιστολίθου εγγύς τής προς Άμφανάς πύλης τών αληθών
Παγασών (βλ. άνω σελ. 66 και είκ. 88) άπόστασις εΐναι
2300• περίπου, ήτοι εν όλω 3600^•, ή είκοσι σταδίων, ή όλη
άπο τής Ίωλκοΰ εις Παγασάς άπόστασις• επίσης ή άπό τοΰ
1) Λεπτομερεστέραν πραγματείαν περί της θεωρίας τοΰ Βθίοοίι
έγραψα και έδωκα προς δημοσίευσιν εν 'Λρχ. Έφημ. 1!Μ4.
2) Δΰο όντως πό?,εις αριθμεί ένταΰθα δ Πτολεμαίος εν Γ' 13 17
«Φθιιάτιδος εν τω Πελασγικό) (= Παγασιτικφ) κόλπω Παγαοαί, Δη-
μητοιάς (ενν. πόλεις)» κατά την Γ' π. Χρ. εκατονταετηρίδα- ανακρι-
βώς δμως λογίζεται αύτάς τής (Αχαϊκής) Φθιώτιδος, προς ην είναι
ομολογουμένως όμοροι.
;!) Πρβ. αά Ώΐαΐ'β περί τής Δημητριάδος επίσης λεγόμενον 6πό
τοϋ Λιβίου 28 δ 2' εντεύθεν Στέορ. ό Βυζάντ., έπεκτείνας και δια-
στρέψαα τά παρά Στράβωνι («ή δ'Ίωλκός κατέσκαττται μεν εκ πα-
λαιού»), λέγει: «Δημήτριος- πόλις Θεσσαλίας, άπό Δημητρίου βασι-
λεύσαντος, δς και τάς υπό το ΓΙ ήλιο ν πόλεις κατάσκαψε" κείται δέ
προς τω Παγασιτικφ κόλπφ εν μέσω Νηλείας και Παγασών»• εν-
νοείται δτι ό βασιλεύς Δημήτριος δέν κατέσκαψεν, άλλα συνφκισε
τάς πόλεις ταντας, αΐτινες λόγω τοϋ συνοικισμού κατήντησαν κώμαι.
') Το 'Ανατολικόν τέρμα τοϋ τείχους παρά τό Λιγάρόρεμα, ένθα
το πρώτον διεκρίναμεν τον περίβολον και ίχνη αρχαίας γέφυρας,
απέχει άπό τής ακτής περί τά 500 μ. επίσης• άλλ.1 ένταΰθα είναι ουχί
λίαν εύλίμενος ό κόλπος•- φαίνεται δτι διά τοΰ μνημονευθέντος άνω
σελ. 66 σημ. ϊ! μακροϋ τείχους έφθανεν εις τήν παραλίαν ή πόλις
και είχε δυο λιμένας κλειστούς δι' όγκων άμμου εκατέρωθεν τοΰ ε'ίσ-
πλου προς τά έξω αυτών, οίος ήτο ό και νΰν διακρινόμενος τής
Κορίνθου (βλ. Πρακτικά 1908 202' Μηνιαϊον Παράρτημα έφημερ.
«Αθήναι» 1908 Φεβρ. σελ. 14' θεοοαλ. Μνημ. Ι σελ. 63-65) και άλ-
λων πόλεων τήν θέσιν τών λιμένων τούτων κατέλαβον νΰν αϊ Άλυ-
Α. ΑΙ άνασκαφαΐ και ερευναι
λήξαντος εις το συμπέρασμα, επί τή βάσει τοΰ Πλινίου,
δτι το επί τοΰ βουνοϋ της Γορΐτσας άρχαΐον πόλισμα δεν
είναι ή Δημήτριος, άλλ' δτι τάς Παγαοάς οννοικίσας δ Δη-
μήτριος μετωνόμασε Δημητριάδα».
«Άλλ', ώς εΐναι εμφανές εκ των είρη μένων, ουδέ ή
γνώμη αΰτη τοΰ Βθίοοίι και τοΰ Πλινίου έτυχε τοΰ αλη-
θούς και άκριβοΰς* διότι ό Δημήτριος δεν μετωνόμασε τάς
Παγασάς, άλλ' έκτισε νέαν μεγάλην πόλιν Βορείως αυτών
και ισχυρότατα έτείχισεν αυτήν, καταστήσας έπώννμον εαυ-
τού και άντίπαλον της Αλεξανδρείας, Λυσιμαχείας, Αντιο-
χείας, Σελευκείας κττ., όνομάσας αυτήν κατά το σύστημα
εκείνων Δημητριάδα».
«Κατά ταϋτα επανέρχεται εν ϊσχύι ή πληροφορία τοΰ
Στράβωνος, εν ω ή τοΰ Πλινίου, μεθ' όλην τήν ένίσχυσιν
ύπο τοΰ Βθίοοίι ' έξαρθεΐσα επί τι εις λάμψιν, μεταβαίνει
πάλιν εις το πρόιερον αυτής σκότος, ε'ις δ τέως είχεν άπορ-
ριφθή- ή δέ προς τον γεωγράορον πίστις ενισχύεται πολλώ
μάλλον εντεύθεν, προκειμένων δύο πόλεων» 2.
«Λέγει δήλον ότι ό Στράβων θ' 436 15 ' έκτισε δέ
Δημήτριος ό Πολιορκητής έπώννμον εαυτόν τήν Δημητριάδα
μεταξύ Νηλείας και ΙΙαγασών έπϊ ϋαλάτττ] ", τάς πλησίον
πολίχνας εις αυτήν συνοικίσας Νήλειάν τε και Παγασάς
και Όρμένιον, έ'τι δέ 'Ριζοϋντα Σηπιάδα Όλιζώνα Βοίβην
Ίωλκόν, αϊ δή νΰν είσι κώμαι της Δημητριάδος'. Αι αλη-
θείς Παγασαί, περί ών προείπομεν, όντως δεν εΐναι επί θα-
λιάττη, άλλ' απέχει το Νοτιώτατον αυτών τέρμα τοΰ τείχους
περί το '/2 χιλιόμετρον άπό της ακτής» 4.
«Οΰτοος άποκαθισταμένης τής αληθούς Δημητριάδος, αϊ
Παγασαί μετατίθενται εις τήν άνω εύρεθεΐσαν άγνωστον
πόλιν .... αποδεικνύεται δέ ούτω και ή πρότερον ύπ' έμοΰ
τε και άλλων έξενεχθεΐσα γνώμη περί τής Ίωλκον, ότι
κείται επί τοΰ Κάστρου τοΰ Βόλου, αληθής, και υπό τοΰ
Στράβωνος άριστα ένισχυομένη ... ».
Τά δέ λοιπά χωρία τοΰ Στράβωνος, τά έχοντα τοπο-
γραφικά γνωρίσματα, συμβιβάζονται τίνα νΰν άριστα προ;
τους τόπους, μεταβάλλοντα και έπανορθοϋντα πλείστα των
Είκών 88. Το τέρμα τοϋ Νοτίου τείχους και ή εξωτερική ακρόπολις των αληθών Παγασών. Τ — Τ'—Τ"=ή διεΰΟυνσις τοϋ τείχους, λίαν κατεστραμμένου ένταΰθα•
Π = έρείπια πύργου• Λ — Λ'= σημερινά! λατομίαι πλακών αχιατολίϋου• Α — Α'=ή εξωτερική ακρόπολις.
άχρι τούδε κοινώς και ανακριβώς παραδεδεγμένων λέγει
δήλον ότι ό γεωγράφος έ. ά. «έπίνειον δέ τών Φερών
Παγασαί, διέχον ένενήκοντα σταδίους αυτών, Ίωλκοϋ δε
εΐκοσιν '■ και περαιτέρω «τής δέ Δημητριάδος επτά στα-
δίους ύπέρκειται τής θαλάττης Ίωλκός»" όντως δέ ή άπο
τής νΰν ΜπουρμπλήΟρας (βλ. παρένθ. πίν. Η') μέχρι τοΰ
Κάστρου τού Βόλου άπόστασις επί τής πεδιάδος και τής
νΰν άμαξιτοΰ εΐναι ακριβώς επτά σταδίων, ή μέτρων περί-
που 1300" ή δ' εκ τοϋ αύτοΰ σημείου διά τής νΰν προχεί-
ρου άμαξιτοΰ εις τάς μνημονευθείσας λατομίας πλακών
σχιστολίθου εγγύς τής προς Άμφανάς πύλης τών αληθών
Παγασών (βλ. άνω σελ. 66 και είκ. 88) άπόστασις εΐναι
2300• περίπου, ήτοι εν όλω 3600^•, ή είκοσι σταδίων, ή όλη
άπο τής Ίωλκοΰ εις Παγασάς άπόστασις• επίσης ή άπό τοΰ
1) Λεπτομερεστέραν πραγματείαν περί της θεωρίας τοΰ Βθίοοίι
έγραψα και έδωκα προς δημοσίευσιν εν 'Λρχ. Έφημ. 1!Μ4.
2) Δΰο όντως πό?,εις αριθμεί ένταΰθα δ Πτολεμαίος εν Γ' 13 17
«Φθιιάτιδος εν τω Πελασγικό) (= Παγασιτικφ) κόλπω Παγαοαί, Δη-
μητοιάς (ενν. πόλεις)» κατά την Γ' π. Χρ. εκατονταετηρίδα- ανακρι-
βώς δμως λογίζεται αύτάς τής (Αχαϊκής) Φθιώτιδος, προς ην είναι
ομολογουμένως όμοροι.
;!) Πρβ. αά Ώΐαΐ'β περί τής Δημητριάδος επίσης λεγόμενον 6πό
τοϋ Λιβίου 28 δ 2' εντεύθεν Στέορ. ό Βυζάντ., έπεκτείνας και δια-
στρέψαα τά παρά Στράβωνι («ή δ'Ίωλκός κατέσκαττται μεν εκ πα-
λαιού»), λέγει: «Δημήτριος- πόλις Θεσσαλίας, άπό Δημητρίου βασι-
λεύσαντος, δς και τάς υπό το ΓΙ ήλιο ν πόλεις κατάσκαψε" κείται δέ
προς τω Παγασιτικφ κόλπφ εν μέσω Νηλείας και Παγασών»• εν-
νοείται δτι ό βασιλεύς Δημήτριος δέν κατέσκαψεν, άλλα συνφκισε
τάς πόλεις ταντας, αΐτινες λόγω τοϋ συνοικισμού κατήντησαν κώμαι.
') Το 'Ανατολικόν τέρμα τοϋ τείχους παρά τό Λιγάρόρεμα, ένθα
το πρώτον διεκρίναμεν τον περίβολον και ίχνη αρχαίας γέφυρας,
απέχει άπό τής ακτής περί τά 500 μ. επίσης• άλλ.1 ένταΰθα είναι ουχί
λίαν εύλίμενος ό κόλπος•- φαίνεται δτι διά τοΰ μνημονευθέντος άνω
σελ. 66 σημ. ϊ! μακροϋ τείχους έφθανεν εις τήν παραλίαν ή πόλις
και είχε δυο λιμένας κλειστούς δι' όγκων άμμου εκατέρωθεν τοΰ ε'ίσ-
πλου προς τά έξω αυτών, οίος ήτο ό και νΰν διακρινόμενος τής
Κορίνθου (βλ. Πρακτικά 1908 202' Μηνιαϊον Παράρτημα έφημερ.
«Αθήναι» 1908 Φεβρ. σελ. 14' θεοοαλ. Μνημ. Ι σελ. 63-65) και άλ-
λων πόλεων τήν θέσιν τών λιμένων τούτων κατέλαβον νΰν αϊ Άλυ-