DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.4899#0129
122
Α'. ΑΙ άνασχαφαι και ερευναι
το Ν νίεωαοίκων) ή Ν(ηλείων), το Θ 6 θε(άτρου) κτλ. ανα-
λόγως ι.
Άλλα και αμφοτέρων των εικασιών ή κατά μέρος πι-
θανότης δεν αποκλείεται• κατ' αυτήν δυνάμεθα να θεωρή-
σωμεν ώς βέβαιον το δτι ύφίσταντο εν Λημητριάδι πολλά
εργαστήρια κεραμοπλαστικής και δτι το μέγιστον τούτων,
λαμβάνον χορηγίαν τινά παρά των βασιλέων της Μακεδο-
νίας, μάλιστα παρά Φιλίππου τοΰ Ε', είχε ν έπίσημον χαρα-
κτήρα, εν εϊδει των νϋν λεγομένων «προμηθευτών της Βα-
σιλικής Αύλής>, έργαζόμενον μεν κυρίοος προς συντήρησιν
τών στεγασμάτων τών τειχών, πύργων και δημοσάον οικο-
δομημάτων τής Δημητριάδος, ποολοΰν δέ και τοις πολίταις
προς ποικίλας χρήσεις, έξάγον δέ όμοιον ύλικόν και προς
ομοίους σκοπούς εις τάς πλησιοχώρους πόλεις καΐ κο^μας,
ή και εις το έσωτερικόν τής Θεσσαλίας- το έμβλημα ιδίως
τοΰ δευτέρου είδους τής ογδόης ομάδος, έχον τύπον νοιιι-
σματικόν, δύναται νά θεωρηθή άπεικονίζον 'βασιλέα τινά
τών διαδόχων τοΰ κτιστού τής πόλεως Δημητρίου, ίσως αυτόν
τον Περσέα, ή τον πατίοο. αύτοΰ Φίλιππον, και πιστοποιούν
την βασιλικήν χορηγίαν επίσης τά άλλα σύμβολα τής τετάρ-
της καΐ ογδόης ομάδος δύνανται νά σχετισθώσι προς τον
άρχηγέτην τής βασιλικής Μακεδόνικης οικογενείας ' Ηρακλέα,
το ρόπαλον ιδίως, όπερ φέρεται και επί νομισμάτων τοΰ βα-
καίτοι πέντε όλα γράμματα παρεδόθησαν ταύτα φαίνεται
ότι προέρχονται εκ δύο λέξεων, ών τά μεν Βι δηλοΰσι τήν
πρώτην συλλαβήν τοΰ ονόματος τοΰ έργαστηριάρχου, τά
δέ λοιπά Καρ ή Κρα ίσως το όνομα τής πόλεως, π. χ.
Κρα(ννωνίων;), ήτις θά είχε παραγγείλει μεγάλην τινά πο-
σότητα ιδιάζοντος μέτρου κεραμίδων τουναντίον ή άνά-
γνωσις Βικαρ(ίου) (ραίνεται απίθανος, ώς καΐ ή Βαρ(ίου) τοΰ
πέμπτου είδους τής πρώτης ομάδος• διότι εν ουδεμία μεν
κεραμίδι διαγιγνώσκεταί τι 'Ρωμαϊκύν σύμβολον ή όνομα
ή γράμμα ασφαλές, έπι πολλών δέ όπτοπλίνθων καί τίνων
λύχνων, ανηκόντων ασφαλώς τη μετά τά μέσα τής Α'
μ. Χρ. έκατονταετηρίδος περιόδω, ευρέθη επιγραφή ΛοΥΚΙοΥ,
τοΰ τότε Έωμαίου πιθανώς ή Ίταλιώτου έργαστηριάρχου.
Άλλα το μέγιστον και άναμφισβήτητον συμπέρασμα περί
τοΰ ότι ή επισκευή και έπαύξησις τών τειχών καί τών πύρ-
γων τής Δημητριάδος είναι έργον, μ,ή δυνάμενον χρονολογι-
κούς νά ύπερβή τά όρια γενικώς ειπείν τής μεταξύ 200—168
π. Χρ. περιόδου, προκύπτει εξ αυτής τής τειχοδομίας τών
έπαυξηθέντων πύργων, οϊτινες είναι έργον 'Ελληνικον τών
τεθέντων χρόνων, ποιηθέν υπό εντοπίων κτιστών, εργαζο-
μένων κατά το σύστημα καί τάς αναμνήσεις τών εαυτών
προγόνοη', οϊτινες έκτισαν αυτά τά τείχη, τους πύργους καί
τάς ακροπόλεις τής Δημητριάδος. Τοΰτο κατανοεί τις διά
Εϊκών 150. \εΐγμα τοΰ δευτέρου όυθμοΰ (2!)4 τ. Χρ., έργον Δημητρίου τοΰ Πολιορκητοϋ) τής έν Λημητριάδι τειχοδομίας, εκ τοΰ έσοπερικοϋ δευτέρου
άνασκαφέντος μεγάλου πύργου. Π —Π' ό έπ'ι τοΰ λίθινου πλίνθινος τοίχος• Γ κάθετος, βαθεΐα, λαξευτή γωνίωσις.
σιλέως Φιλίππου τοΰ Ε' (βλ. Ηθ&<1 - σελ. 233, ένθα όμως
δεν ερμηνεύεται ώς ρόπαλον)• αυτόχρημα δ' έμβλημα τοΰ
Φιλίππου τούτου, οίον υπάρχει έπι τών νομισμάτο)ν αύτοΰ
δηλοϊ το έβδομον είδος τής τετάρτης ομάδος, ήτοι βα(σιλέως)
Φ(ιλίππου), τοΰ υποκειμένου © δυναμένου νά έρμηνευθή πως
ώς αρκτικού γράμματος ονόματος οικοδομήματος τίνος ή
ομοίου κτίσματος.
Δυσχερώς όμως δύναται νά κατανοηθή τύ μαΰ'η τοΰ
δεκάτου εί'δους τής τετάρτης ομάδος• πιθανήν έρμηνείαν
θεωροΰμεν το ότι υπήρχε τι παράρτημα» ή υποκατά-
στημα», ώς νΰν. λέγομεν, τοΰ μεγάλου βασιλικού εργαστη-
ρίου, ούτινος τά παραγόμενα διεκρίνοντο διά τής προσθή-
κης μαθη(των), ήτοι ώς προελθόντα ουχί εκ τοΰ κυρ ιώδους
καί τρόπον τινά κεντρικού εργαστηρίου ΒΑ. Το δέ Πάρις
τοΰ ενάτου εί'δους της τετάρτης ομάδος σημαίνει ίσως ιδιά-
ζοντα τύπον κεραμίδος, ω εδόθη προς διάκρισιν το όνομα
τοΰ Πάρώοζ, καθ' ά σήμερον γίνεται μεγίστη κατάχρησις
ονομάτων θεών, ήροόων, μεγάλων ανδρών, χωρών, πόλεων,
απλών ονομάτων άνθρωπο:)ν, ζφο)ν, φυτών κττ., προς διά-
κρισιν έκαστου είδους, ή έκαστης ομάδος ποιότητος τής
παραγωγής ενός εργαστηρίου καθ' έκαστον δυνατόν όμως
νά δηλοΐ το κύριον τοΰτο όνομα φρούραρχον ή τίνα άρχοντα
τής Δημητριάδος.
Επίσης δυσχερής εΐναι ή ερμηνεία τής έκτης ομάδος,
τής επισταμένης έξετάσεο)ς τών τριών κυριοίόών ρυθμών
τής τειχοδομίας-, υϊτινες άπαντώσιν εύδιακρίτο>ς καί εν με-
γάλη ή τινί αξιολογώ έκτάσει ανά τήν πόλιν ταύτην, και,
περί ών εϊπομέν τίνα γενικώτερον έν τοις άνο) σελ. 85.
Καί αρχαιότατος μεν τών τριών είναι αναμφιβόλως ό
τοΰ εσωτερικού πρώτου άνασκαφέντος πύργου, όν παρατί-
θεμεν καί ένθάδε ιδία πρύς τοΰτο έν είκ. 149, καί όν βλέ-
πει τις πολλάκις άνω έν είκ. 9• 11• 12• 14• 1 Γ>• 16• 17• 19• 20•
59" 65* 66" 67" 68* 69• 73. Το κύριον χαρακτηριστικό ν αύτοΰ
εΐναι όχι κατά τάς γωνίας ούδεμίαν φέρει λάξευσιν ό)ς προς
δέ τήν εκλογή ν τών λίθων κατά μέγεθος καί σχήμα, ώς
προς τήν κτίσιν αυτών έν τινι έπιμελέστερον έπιδιο)κομένη
ίσοδομικότητι, καί ώς πρύς τήν μη σφυρηλασίαν τοΰ προ-
σώπου τών λίθων, δύναται νά παραβληθή στενώς προς τον
ρυθμόν τής τειχοδομίας τών παρακειμένου Φεραϊκών Παγα-
σών καί τών Άμφανών, ό)ς προκύπτει εκ τών είκ. 83" 84•
85• 86• 87, δι' ών ή συγγένεια καταφαίνεται: διό ευλόγως
άπεδο')καμεν αυτόν τοις περί τά μέσα τής Δ' π. Χρ. έκατον-
ταετηρίδος χρόνοις, είκάσαντες ότι είναι έργον τοΰ βασι-
λέως Φιλίππου τοΰ Β', έν τοις άνω σελ. 81.
Δεύτερος δέ ρυθμός είναι ό έπικρατών καθ' άπασαν τήν
πόλιν τής Δημητριάδος, καί ένδεικνύων τον τρόπον της
') Σημειωτέον «ίτι ή φέρουσα το Ο6 τοΰτο κεραμίς ευρέθη ουχί
έν πύργω, άλλ' έν έρειπίοις της Δημητριάδος.
"-) Ό ρυθμός τών τειχών τών Φεραϊκών Παγασών δεν έλλο-
γεΐται ένταϋθα, διότι μόλις διετηρήθη ένιαχοϋ της Νοτίας πλευράς
τοΰ περιβόλου τής Δημητριάδος, οπόθεν διήλθον το πρώτον τά τείχη
τών Παγασών, έφ' ών που έπέβησαν τά τοΰ Δημητρίου.
Α'. ΑΙ άνασχαφαι και ερευναι
το Ν νίεωαοίκων) ή Ν(ηλείων), το Θ 6 θε(άτρου) κτλ. ανα-
λόγως ι.
Άλλα και αμφοτέρων των εικασιών ή κατά μέρος πι-
θανότης δεν αποκλείεται• κατ' αυτήν δυνάμεθα να θεωρή-
σωμεν ώς βέβαιον το δτι ύφίσταντο εν Λημητριάδι πολλά
εργαστήρια κεραμοπλαστικής και δτι το μέγιστον τούτων,
λαμβάνον χορηγίαν τινά παρά των βασιλέων της Μακεδο-
νίας, μάλιστα παρά Φιλίππου τοΰ Ε', είχε ν έπίσημον χαρα-
κτήρα, εν εϊδει των νϋν λεγομένων «προμηθευτών της Βα-
σιλικής Αύλής>, έργαζόμενον μεν κυρίοος προς συντήρησιν
τών στεγασμάτων τών τειχών, πύργων και δημοσάον οικο-
δομημάτων τής Δημητριάδος, ποολοΰν δέ και τοις πολίταις
προς ποικίλας χρήσεις, έξάγον δέ όμοιον ύλικόν και προς
ομοίους σκοπούς εις τάς πλησιοχώρους πόλεις καΐ κο^μας,
ή και εις το έσωτερικόν τής Θεσσαλίας- το έμβλημα ιδίως
τοΰ δευτέρου είδους τής ογδόης ομάδος, έχον τύπον νοιιι-
σματικόν, δύναται νά θεωρηθή άπεικονίζον 'βασιλέα τινά
τών διαδόχων τοΰ κτιστού τής πόλεως Δημητρίου, ίσως αυτόν
τον Περσέα, ή τον πατίοο. αύτοΰ Φίλιππον, και πιστοποιούν
την βασιλικήν χορηγίαν επίσης τά άλλα σύμβολα τής τετάρ-
της καΐ ογδόης ομάδος δύνανται νά σχετισθώσι προς τον
άρχηγέτην τής βασιλικής Μακεδόνικης οικογενείας ' Ηρακλέα,
το ρόπαλον ιδίως, όπερ φέρεται και επί νομισμάτων τοΰ βα-
καίτοι πέντε όλα γράμματα παρεδόθησαν ταύτα φαίνεται
ότι προέρχονται εκ δύο λέξεων, ών τά μεν Βι δηλοΰσι τήν
πρώτην συλλαβήν τοΰ ονόματος τοΰ έργαστηριάρχου, τά
δέ λοιπά Καρ ή Κρα ίσως το όνομα τής πόλεως, π. χ.
Κρα(ννωνίων;), ήτις θά είχε παραγγείλει μεγάλην τινά πο-
σότητα ιδιάζοντος μέτρου κεραμίδων τουναντίον ή άνά-
γνωσις Βικαρ(ίου) (ραίνεται απίθανος, ώς καΐ ή Βαρ(ίου) τοΰ
πέμπτου είδους τής πρώτης ομάδος• διότι εν ουδεμία μεν
κεραμίδι διαγιγνώσκεταί τι 'Ρωμαϊκύν σύμβολον ή όνομα
ή γράμμα ασφαλές, έπι πολλών δέ όπτοπλίνθων καί τίνων
λύχνων, ανηκόντων ασφαλώς τη μετά τά μέσα τής Α'
μ. Χρ. έκατονταετηρίδος περιόδω, ευρέθη επιγραφή ΛοΥΚΙοΥ,
τοΰ τότε Έωμαίου πιθανώς ή Ίταλιώτου έργαστηριάρχου.
Άλλα το μέγιστον και άναμφισβήτητον συμπέρασμα περί
τοΰ ότι ή επισκευή και έπαύξησις τών τειχών καί τών πύρ-
γων τής Δημητριάδος είναι έργον, μ,ή δυνάμενον χρονολογι-
κούς νά ύπερβή τά όρια γενικώς ειπείν τής μεταξύ 200—168
π. Χρ. περιόδου, προκύπτει εξ αυτής τής τειχοδομίας τών
έπαυξηθέντων πύργων, οϊτινες είναι έργον 'Ελληνικον τών
τεθέντων χρόνων, ποιηθέν υπό εντοπίων κτιστών, εργαζο-
μένων κατά το σύστημα καί τάς αναμνήσεις τών εαυτών
προγόνοη', οϊτινες έκτισαν αυτά τά τείχη, τους πύργους καί
τάς ακροπόλεις τής Δημητριάδος. Τοΰτο κατανοεί τις διά
Εϊκών 150. \εΐγμα τοΰ δευτέρου όυθμοΰ (2!)4 τ. Χρ., έργον Δημητρίου τοΰ Πολιορκητοϋ) τής έν Λημητριάδι τειχοδομίας, εκ τοΰ έσοπερικοϋ δευτέρου
άνασκαφέντος μεγάλου πύργου. Π —Π' ό έπ'ι τοΰ λίθινου πλίνθινος τοίχος• Γ κάθετος, βαθεΐα, λαξευτή γωνίωσις.
σιλέως Φιλίππου τοΰ Ε' (βλ. Ηθ&<1 - σελ. 233, ένθα όμως
δεν ερμηνεύεται ώς ρόπαλον)• αυτόχρημα δ' έμβλημα τοΰ
Φιλίππου τούτου, οίον υπάρχει έπι τών νομισμάτο)ν αύτοΰ
δηλοϊ το έβδομον είδος τής τετάρτης ομάδος, ήτοι βα(σιλέως)
Φ(ιλίππου), τοΰ υποκειμένου © δυναμένου νά έρμηνευθή πως
ώς αρκτικού γράμματος ονόματος οικοδομήματος τίνος ή
ομοίου κτίσματος.
Δυσχερώς όμως δύναται νά κατανοηθή τύ μαΰ'η τοΰ
δεκάτου εί'δους τής τετάρτης ομάδος• πιθανήν έρμηνείαν
θεωροΰμεν το ότι υπήρχε τι παράρτημα» ή υποκατά-
στημα», ώς νΰν. λέγομεν, τοΰ μεγάλου βασιλικού εργαστη-
ρίου, ούτινος τά παραγόμενα διεκρίνοντο διά τής προσθή-
κης μαθη(των), ήτοι ώς προελθόντα ουχί εκ τοΰ κυρ ιώδους
καί τρόπον τινά κεντρικού εργαστηρίου ΒΑ. Το δέ Πάρις
τοΰ ενάτου εί'δους της τετάρτης ομάδος σημαίνει ίσως ιδιά-
ζοντα τύπον κεραμίδος, ω εδόθη προς διάκρισιν το όνομα
τοΰ Πάρώοζ, καθ' ά σήμερον γίνεται μεγίστη κατάχρησις
ονομάτων θεών, ήροόων, μεγάλων ανδρών, χωρών, πόλεων,
απλών ονομάτων άνθρωπο:)ν, ζφο)ν, φυτών κττ., προς διά-
κρισιν έκαστου είδους, ή έκαστης ομάδος ποιότητος τής
παραγωγής ενός εργαστηρίου καθ' έκαστον δυνατόν όμως
νά δηλοΐ το κύριον τοΰτο όνομα φρούραρχον ή τίνα άρχοντα
τής Δημητριάδος.
Επίσης δυσχερής εΐναι ή ερμηνεία τής έκτης ομάδος,
τής επισταμένης έξετάσεο)ς τών τριών κυριοίόών ρυθμών
τής τειχοδομίας-, υϊτινες άπαντώσιν εύδιακρίτο>ς καί εν με-
γάλη ή τινί αξιολογώ έκτάσει ανά τήν πόλιν ταύτην, και,
περί ών εϊπομέν τίνα γενικώτερον έν τοις άνο) σελ. 85.
Καί αρχαιότατος μεν τών τριών είναι αναμφιβόλως ό
τοΰ εσωτερικού πρώτου άνασκαφέντος πύργου, όν παρατί-
θεμεν καί ένθάδε ιδία πρύς τοΰτο έν είκ. 149, καί όν βλέ-
πει τις πολλάκις άνω έν είκ. 9• 11• 12• 14• 1 Γ>• 16• 17• 19• 20•
59" 65* 66" 67" 68* 69• 73. Το κύριον χαρακτηριστικό ν αύτοΰ
εΐναι όχι κατά τάς γωνίας ούδεμίαν φέρει λάξευσιν ό)ς προς
δέ τήν εκλογή ν τών λίθων κατά μέγεθος καί σχήμα, ώς
προς τήν κτίσιν αυτών έν τινι έπιμελέστερον έπιδιο)κομένη
ίσοδομικότητι, καί ώς πρύς τήν μη σφυρηλασίαν τοΰ προ-
σώπου τών λίθων, δύναται νά παραβληθή στενώς προς τον
ρυθμόν τής τειχοδομίας τών παρακειμένου Φεραϊκών Παγα-
σών καί τών Άμφανών, ό)ς προκύπτει εκ τών είκ. 83" 84•
85• 86• 87, δι' ών ή συγγένεια καταφαίνεται: διό ευλόγως
άπεδο')καμεν αυτόν τοις περί τά μέσα τής Δ' π. Χρ. έκατον-
ταετηρίδος χρόνοις, είκάσαντες ότι είναι έργον τοΰ βασι-
λέως Φιλίππου τοΰ Β', έν τοις άνω σελ. 81.
Δεύτερος δέ ρυθμός είναι ό έπικρατών καθ' άπασαν τήν
πόλιν τής Δημητριάδος, καί ένδεικνύων τον τρόπον της
') Σημειωτέον «ίτι ή φέρουσα το Ο6 τοΰτο κεραμίς ευρέθη ουχί
έν πύργω, άλλ' έν έρειπίοις της Δημητριάδος.
"-) Ό ρυθμός τών τειχών τών Φεραϊκών Παγασών δεν έλλο-
γεΐται ένταϋθα, διότι μόλις διετηρήθη ένιαχοϋ της Νοτίας πλευράς
τοΰ περιβόλου τής Δημητριάδος, οπόθεν διήλθον το πρώτον τά τείχη
τών Παγασών, έφ' ών που έπέβησαν τά τοΰ Δημητρίου.