DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.4899#0134
Β'
Η ΣΤΝΤΗΡΗΣ1Σ ΑΝΤΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΙΔΡΤΣ1Σ ΤΩΝ ΣΤΗΛΩΝ
α') Τά Λρώτα μέσα της συντηρήσεως των βαφών.
Την κατά μήνα Αΰγουστον τοΰ έτους 1 907ου εκ της
εύρέσεο)ς των πρώτων γραπτών στηλών προελθοϋσαν χαράν
ημών, διεδέχθη σημαντικός φόβος αμέσου εκπτώσεως τών
βαφών διότι πολλάκις εϊχομεν ήδη πρότερον ακούσει, και
εκ της αναγνώσεως συγγραμμάτων προγενεστέρων τινών
αρχαιολόγων, μάλιστα τοΰ Ι* Κθ88, διετηροΰμεν σαφή τίνα
άνάμνησιν τοΰ δτι έπι στηλών ομοίως μαρμάρινων, εύρεθει-
σών από τοΰ 1809 εν Πειραιεΐ, εν Αθήναις, εν Έρετρία και
άλλαχοΰ, γραπται επίσης παραστάσεις, πολύχρωμοι ταινίαι
καΐ κοσμήματα κατεστράφησαν μετ'ού πολύ, γενόμενα δλως
έξίτηλα, ή διότι, ώς έφέρετο υπό τής φήμης, έπλύθησαν
δοκιμαστικώς άλλα λίαν ισχυρώς υπό τών εύρόντων αύτάς, ή
διότι άφείθησαν υπό την έπήρειαν τοΰ υπαίθρου, τής βροχής
μάλιστα και τών ηλιακών άκτίνων, ή διότι φύσει τοιαύτη
άνέμενεν αυτά τύχη, ώς έλέγετο υπό τών εύρετών, μη ούσης
ανθρωπίνως δυνατής τής συγκρατήσεως τών χρωμάτιον.'
Λιεσώζομεν όμως και ίκανήν δυσπιστίαν ώς προς το
τελευταΐον τοΰτο δικαιολόγημα τών άνακαλυψάντων μεν
ομοίως γραπτάς στήλας αρχαιολόγων, μη δυνηθέντων δέ νά
διασώσωσι τάς βαφάς αυτών διότι κατά τάς εν τή Εσπερία
Ευρώπη σπουδάς ημών εϊχομεν 'ίδει εν τε τω Μουσείω τοΰ
Βερολίνου και εν τώ Βρεττανικώ τοΰ Λονδίνου κεφάλας τινας
μαρμαρίνας, βεβαμμένας μεν άρχήθεν, διατηρούσας δ' έτι
ικανά τών λίαν λεπτών χρωμάτων, καΐ μέλη αρχιτεκτονικά
οίκοδομημάτοον και ανάγλυφα, εν τω Μουσείω τής Κωνσταν-.
τινουπόλεως ίδί(υς, διασφζοντα επίσης πολλάς τών βαφών
εν §έ τω Τυρρηνικώ Μουσείω τής Φλωρεντίας εϊχομεν ϊδει
αυτόχρημα γραπτήν έπι μαρμάρου παράστασιν, οΐαι ήσαν
αϊ ύφ' ημών εύρεθεΐσαι, διατηρουμένην καΐ συντηρουμένην
εν υαλίνη θήκη μετά παραπετάσματος,2 άποτελοΰσαν το
άνω διάζωμα σορού τίνος μαρμάρινης. Τούτων ένεκα ύπέ-
λαβον καθ' εαυτόν, ευθύς μετά την εΰρεσιν τών πρώτων
*) Οΰτως έδικαιολογεΐτο συνήθως υπό τών προγενεστέρων αρ-
χαιολόγων ή έ'κπτωσις τών βαφών εκ πολύχρωμων γραπτών παρα-
στάσεων, ταινιών και κοσμημάτων, υπαρχόντων αρκούντως ευδιά-
κριτων κατά την εΰρεσιν επί μαρμάρινων ληκύθων και στηλών τοΰ
Έθνικοϋ Αρχαιολογικοί" Μουσείου Αθηνών, ων τίνες έ'τι διατηροΰ-
σιν ίχνη τινά και φθοράν έγκαεισών ποτέ βαφών.
2) Πρ6. Θεσσαλικά Μνημεία Ι σελ. 19-23• την δι' ερυθρών
παραπετασμάτων συντήρησιν ομοίων γραπτών στηλών, έφαρμοσθεΐ-
σαν εν τώ Έλληνικω και Τωμαϊκώ Μουσείω της Αλεξανδρείας
δπερ εϊχομεν έπισκεφθή και μελετήσει εν ετει 1904(£)' έμάθομεν
εν ετει 1908'Ρ' δτι δμως ή μέθοδος αΰτη δεν είναι αξία μιμήσεως,
λέγομεν κάτω μετ' οΰ πολΰ.
στηλών εν τώ πριότω πύργω, ότι δύνανται νά διατηρηθώσιν
αϊ πολύχρωμοι έπι μαρμάρου γραπται παραστάσεις, εάν τις
μετά περισκέψεοος και σοοφροσύνης προσενεχθή προς τά
μνημεία ταΰτα, δοκιμάζιον ουχί άνηκέστως και τον νουν
οξέως προσέχιον εν ταΐς δοκιμασίαις.
Ταΰτα λοιπόν πάντα και τά παρόμοια τότε άναμιμνη-
σκόμενος, έφρόντισα πρώτον μεν περί τής προσηκούσης
άμεσου μεταφοράς τών διατηρουσών γραπτάς παραστάσεις
στηλών, ανέπαφων όλως, ώς έκαστα ι έξήγοντο δεόντο^ς έκ
τών ανασκαφών, καθ' ά εϊπομεν έν τοις άνω σελ. 53-56,
εις τά υπό το έν Βόλω Γυμνάσιον ύπόγαια, μήπω υπάρ-
χοντος Μουσείου, δεύτερον δέ, πάν φώς τότε φοβηθείς,
απέκλεισα τά παράθυρα τών δωματίων, τρίτον δέ, την ύγρα-
σίαν και την 'κύνιν φοβούμενος ούχ ήττον, έποίησα μεγάλην
κιβωτύν ύαλόφρακτολ', έν ή έθηκα τάς λίαν εξαίρετους
στήλας, και έπεκάλυψα έτι αυτήν έξωθεν διά μελάνων υφα-
σμάτων"" έπετήρουν δέ καθ' έκάστην ήμέραν τάς βαφάς
λογιζόμενος έν ώρισμένοις σημείοις την έντασιν τών χρω-
μάτων, και παρακολουθών όσημέραι αυτήν, αν υπέστη με-
τα6ολήν τίνα.
Άλλα ταυτοχρόνως ένήργουν ποικίλας δοκιμασίας επί
μικρών τμημάτοη', διατηρούντων βαφάς τινας, έκτιθείς αυτά
ποτέ μεν εις το φώς καϊ εις τάς ακτίνας έτι τοΰ ηλίου, ποτέ
δέ εις αυτήν την βροχήν, ολίγα δέ τίνα και ασήμαντα δοκι-
μάζων διά π?ιύσειος, προϊούσης εξ ήπκοτάτης εις ίσχυρο-
τάτην, καθ' ά ήδη έξέθηκα έν τή Άρχαιολ. Έφημ. 190^
σελ. 53-56. Διά τής συνεχούς λοιπόν ταύτης δοκιμασίας καϊ
έπισκοπήσεως διέγνωσα εγκαίρως ότι τρεις ήσαν ο'ι μέγιστοι
έχϋ'ροι τών γραπτών παραστάσεων, ταινιών και κοσμημά-
των, πρώτος μέν ή βροχή τοΰ υπαίθρου, δεύτερος δέ ή
ισχυρά και ενίοτε οιαδήποτε πλύσις, και τρίτος ή προσ-
τριβή έπ' αυτών οιουδήποτε αντικειμένου- ή δέ κόνις, το
φώς, και αϊ ακτίνες έτι τοΰ ηλίου, ήσαν ούχϊ τοσούτον
φοβεροί εχθροί- διότι ή μέν δι' ηπίας έκφυσήσεως διεξέ-
φευγε τά δέ εϊδομεν ότι ούχϊ αμέσως ουδέ σπουδαίως
έβλαπτον τάς βαφάς.
Και ούτως όμως έβλεπον ότι βαφαί τίνες, τών έν τή
κιβωτω φυλασσομένα>ν στηλών, έξησθένουν μετά πάροδον
ημερών τίνων, ολίγον μέν καϊ ανεπαισθήτως τοις άλλοις
θεαταΐς, αισθητώς δ' έμοί, μάλιστα μέν αί κυαναΐ, μεταβαλ-
λόμενα.!, σύν τω χρόνω έλαχίστω εις ύποκυάνους, καϊ πε-
3) Ταΰτα, συνιστάσα και ή αρμοδία κεντρική υπηρεσία εξ Αθη-
νών, ένέκρινεν, έκ προτέρου ήδη τελεσθέντα ύπ' έμοΰ, λόγω τοΰ επεί-
γοντος τής υποθέσεως- βλ. Πρακτικά 1909 σελ- 134.
Η ΣΤΝΤΗΡΗΣ1Σ ΑΝΤΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΙΔΡΤΣ1Σ ΤΩΝ ΣΤΗΛΩΝ
α') Τά Λρώτα μέσα της συντηρήσεως των βαφών.
Την κατά μήνα Αΰγουστον τοΰ έτους 1 907ου εκ της
εύρέσεο)ς των πρώτων γραπτών στηλών προελθοϋσαν χαράν
ημών, διεδέχθη σημαντικός φόβος αμέσου εκπτώσεως τών
βαφών διότι πολλάκις εϊχομεν ήδη πρότερον ακούσει, και
εκ της αναγνώσεως συγγραμμάτων προγενεστέρων τινών
αρχαιολόγων, μάλιστα τοΰ Ι* Κθ88, διετηροΰμεν σαφή τίνα
άνάμνησιν τοΰ δτι έπι στηλών ομοίως μαρμάρινων, εύρεθει-
σών από τοΰ 1809 εν Πειραιεΐ, εν Αθήναις, εν Έρετρία και
άλλαχοΰ, γραπται επίσης παραστάσεις, πολύχρωμοι ταινίαι
καΐ κοσμήματα κατεστράφησαν μετ'ού πολύ, γενόμενα δλως
έξίτηλα, ή διότι, ώς έφέρετο υπό τής φήμης, έπλύθησαν
δοκιμαστικώς άλλα λίαν ισχυρώς υπό τών εύρόντων αύτάς, ή
διότι άφείθησαν υπό την έπήρειαν τοΰ υπαίθρου, τής βροχής
μάλιστα και τών ηλιακών άκτίνων, ή διότι φύσει τοιαύτη
άνέμενεν αυτά τύχη, ώς έλέγετο υπό τών εύρετών, μη ούσης
ανθρωπίνως δυνατής τής συγκρατήσεως τών χρωμάτιον.'
Λιεσώζομεν όμως και ίκανήν δυσπιστίαν ώς προς το
τελευταΐον τοΰτο δικαιολόγημα τών άνακαλυψάντων μεν
ομοίως γραπτάς στήλας αρχαιολόγων, μη δυνηθέντων δέ νά
διασώσωσι τάς βαφάς αυτών διότι κατά τάς εν τή Εσπερία
Ευρώπη σπουδάς ημών εϊχομεν 'ίδει εν τε τω Μουσείω τοΰ
Βερολίνου και εν τώ Βρεττανικώ τοΰ Λονδίνου κεφάλας τινας
μαρμαρίνας, βεβαμμένας μεν άρχήθεν, διατηρούσας δ' έτι
ικανά τών λίαν λεπτών χρωμάτων, καΐ μέλη αρχιτεκτονικά
οίκοδομημάτοον και ανάγλυφα, εν τω Μουσείω τής Κωνσταν-.
τινουπόλεως ίδί(υς, διασφζοντα επίσης πολλάς τών βαφών
εν §έ τω Τυρρηνικώ Μουσείω τής Φλωρεντίας εϊχομεν ϊδει
αυτόχρημα γραπτήν έπι μαρμάρου παράστασιν, οΐαι ήσαν
αϊ ύφ' ημών εύρεθεΐσαι, διατηρουμένην καΐ συντηρουμένην
εν υαλίνη θήκη μετά παραπετάσματος,2 άποτελοΰσαν το
άνω διάζωμα σορού τίνος μαρμάρινης. Τούτων ένεκα ύπέ-
λαβον καθ' εαυτόν, ευθύς μετά την εΰρεσιν τών πρώτων
*) Οΰτως έδικαιολογεΐτο συνήθως υπό τών προγενεστέρων αρ-
χαιολόγων ή έ'κπτωσις τών βαφών εκ πολύχρωμων γραπτών παρα-
στάσεων, ταινιών και κοσμημάτων, υπαρχόντων αρκούντως ευδιά-
κριτων κατά την εΰρεσιν επί μαρμάρινων ληκύθων και στηλών τοΰ
Έθνικοϋ Αρχαιολογικοί" Μουσείου Αθηνών, ων τίνες έ'τι διατηροΰ-
σιν ίχνη τινά και φθοράν έγκαεισών ποτέ βαφών.
2) Πρ6. Θεσσαλικά Μνημεία Ι σελ. 19-23• την δι' ερυθρών
παραπετασμάτων συντήρησιν ομοίων γραπτών στηλών, έφαρμοσθεΐ-
σαν εν τώ Έλληνικω και Τωμαϊκώ Μουσείω της Αλεξανδρείας
δπερ εϊχομεν έπισκεφθή και μελετήσει εν ετει 1904(£)' έμάθομεν
εν ετει 1908'Ρ' δτι δμως ή μέθοδος αΰτη δεν είναι αξία μιμήσεως,
λέγομεν κάτω μετ' οΰ πολΰ.
στηλών εν τώ πριότω πύργω, ότι δύνανται νά διατηρηθώσιν
αϊ πολύχρωμοι έπι μαρμάρου γραπται παραστάσεις, εάν τις
μετά περισκέψεοος και σοοφροσύνης προσενεχθή προς τά
μνημεία ταΰτα, δοκιμάζιον ουχί άνηκέστως και τον νουν
οξέως προσέχιον εν ταΐς δοκιμασίαις.
Ταΰτα λοιπόν πάντα και τά παρόμοια τότε άναμιμνη-
σκόμενος, έφρόντισα πρώτον μεν περί τής προσηκούσης
άμεσου μεταφοράς τών διατηρουσών γραπτάς παραστάσεις
στηλών, ανέπαφων όλως, ώς έκαστα ι έξήγοντο δεόντο^ς έκ
τών ανασκαφών, καθ' ά εϊπομεν έν τοις άνω σελ. 53-56,
εις τά υπό το έν Βόλω Γυμνάσιον ύπόγαια, μήπω υπάρ-
χοντος Μουσείου, δεύτερον δέ, πάν φώς τότε φοβηθείς,
απέκλεισα τά παράθυρα τών δωματίων, τρίτον δέ, την ύγρα-
σίαν και την 'κύνιν φοβούμενος ούχ ήττον, έποίησα μεγάλην
κιβωτύν ύαλόφρακτολ', έν ή έθηκα τάς λίαν εξαίρετους
στήλας, και έπεκάλυψα έτι αυτήν έξωθεν διά μελάνων υφα-
σμάτων"" έπετήρουν δέ καθ' έκάστην ήμέραν τάς βαφάς
λογιζόμενος έν ώρισμένοις σημείοις την έντασιν τών χρω-
μάτων, και παρακολουθών όσημέραι αυτήν, αν υπέστη με-
τα6ολήν τίνα.
Άλλα ταυτοχρόνως ένήργουν ποικίλας δοκιμασίας επί
μικρών τμημάτοη', διατηρούντων βαφάς τινας, έκτιθείς αυτά
ποτέ μεν εις το φώς καϊ εις τάς ακτίνας έτι τοΰ ηλίου, ποτέ
δέ εις αυτήν την βροχήν, ολίγα δέ τίνα και ασήμαντα δοκι-
μάζων διά π?ιύσειος, προϊούσης εξ ήπκοτάτης εις ίσχυρο-
τάτην, καθ' ά ήδη έξέθηκα έν τή Άρχαιολ. Έφημ. 190^
σελ. 53-56. Διά τής συνεχούς λοιπόν ταύτης δοκιμασίας καϊ
έπισκοπήσεως διέγνωσα εγκαίρως ότι τρεις ήσαν ο'ι μέγιστοι
έχϋ'ροι τών γραπτών παραστάσεων, ταινιών και κοσμημά-
των, πρώτος μέν ή βροχή τοΰ υπαίθρου, δεύτερος δέ ή
ισχυρά και ενίοτε οιαδήποτε πλύσις, και τρίτος ή προσ-
τριβή έπ' αυτών οιουδήποτε αντικειμένου- ή δέ κόνις, το
φώς, και αϊ ακτίνες έτι τοΰ ηλίου, ήσαν ούχϊ τοσούτον
φοβεροί εχθροί- διότι ή μέν δι' ηπίας έκφυσήσεως διεξέ-
φευγε τά δέ εϊδομεν ότι ούχϊ αμέσως ουδέ σπουδαίως
έβλαπτον τάς βαφάς.
Και ούτως όμως έβλεπον ότι βαφαί τίνες, τών έν τή
κιβωτω φυλασσομένα>ν στηλών, έξησθένουν μετά πάροδον
ημερών τίνων, ολίγον μέν καϊ ανεπαισθήτως τοις άλλοις
θεαταΐς, αισθητώς δ' έμοί, μάλιστα μέν αί κυαναΐ, μεταβαλ-
λόμενα.!, σύν τω χρόνω έλαχίστω εις ύποκυάνους, καϊ πε-
3) Ταΰτα, συνιστάσα και ή αρμοδία κεντρική υπηρεσία εξ Αθη-
νών, ένέκρινεν, έκ προτέρου ήδη τελεσθέντα ύπ' έμοΰ, λόγω τοΰ επεί-
γοντος τής υποθέσεως- βλ. Πρακτικά 1909 σελ- 134.