DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.4899#0144
β'— 2) Ή άφαίρεσις άηο των ζωγραφιών τοϋ τονωτικού καί ή έπανά&εσις αύτ0ϋ
137
Ά) Ή άφαίρεσις από των ζωγραφιών τοΰ τονωτικού
παι ή έπανάΦεσις αυτού.
Τελευταΐον έργον έμοϋ τε κα! τοΰ "Οθωνος 'Ρουσο-
πούλου υπήρξε κατά τάς εν ετει 1912 προσπάθειας ημών
προς διατήρησιν των χρωμάτων τών ζωγραφιών Δημητρκχ-
δος—Παγασών, το τίνα άπόφασιν έπρεπε να λάβωμεν περί
τών ύπ' έμοϋ τω 1907 ψεκασθεισών γραφών τών αρίστων
στηλών τοϋ Α' πύργου. Και ό μεν *Ό0. 'Ρουσ. έθεώρησεν
άπαραίτητον να αφαίρεση το τονωτικόν εκείνο, εγώ δέ
σφοδρώς άντέλεγον άλλ' έξενίκησεν ή γνώμη αυτού, δντος
«αύτοκράτορος» κατ' άνωτέραν έπιταγήν τών άρμοδίων>
ως έξέθηκα έν τοις άνω σελ. 13ο και σημ. 1.
Ώφείλετο δε ή επιμονή τοϋ "Οθ. 'Ρουσ., τοΰ να αφαί-
ρεση το τονωτικόν μου, εις την πεπλανημένη ν ίδέαν αύτοΰ
περί τοϋ δτι έ/ψέκασα εγώ ζωγραφιάς τινάς έν ετει 1907
εύθΰς μετά την εΰρεσιν αυτών, άκαϋάυτους οΰσας- διότι
λέγει!): « αί έν άρχη εύρεθεΐσαι στήλαι (δηλ. έν τω Α' πύργω
τω 1907) ειχον τύχει, άκάϋαρτοι ονπαι, προς συγκράτησιν
τών βαφών, "ψεκασμών διά τοΰ κοινοΰ βερνικιού τών φω-
τογράφων και ζωγράφων μουτ οΐ'3γοηδ βί ίιΐδβίιΐδ, όπερ
άποφαίνει ταύτας ζωηροτερας». Άλλ' ό "00. 'Ρουσ. δεν είδε
τάς στήλας τω 1907, άλλα το πρώτον καΐ έπ' ολίγον τω
1909, σαφώς δέ τώ 1912• δεν δύναται άρα νά βεβαιώνη
ότι αί έν άρχη εύρεθεΐσαι στήλαι έψεκάσθησαν «ακάθαρτοι
ούσαι»- ευθύς μει' ολίγον δμως αποδεικνύω τουναντίον ότι
έψεκάσθησαν ουχί ακάθαρτοι ούσαι.
Όπωσδήποτε όμως έξέβαλε τω 1912 ό "ΟΟ. 'Ρουσ. το
τονωτικόν μου, ψεκάσας τάς πριότας έκείνας στήλας διά
θερμού καθαροϋ οινοπνεύματος 97 βαθμών μετά τοΰτο
έπλυνα μεν αύτας δι* άπλοΰ και άπεσταγμένου ύδατος, και
έψέκασεν έκ νέου τάς βαφάς ό "Οθ. 'Ρουσ. διά τοΰ κυτ-
ταροειδοΰς, ώς λέγει, έ. ά. : «έπλύΟησάν δέ αύται εΐτα δι"
ύδατος κα! άπεσταγμένου ύδατος, όπως αί λοιπαί, καΐ έκα-
θαρίσθησαν τελείως. "Επειτα έστεγνοόθησαν και τά χρώματα
έστερεώθησαν διά τοΰ διαλύματος τοΰ κυτταροειδοΰς».
Αλλά παρά πάσαν προσδοκίαν καΐ λυπούμενοι εϊδομεν
ότι τοσούτον οικτρά απέβη ούτως ή έμφάνισις τών ζωγρα-
φιών, ώστε της μεν επί της στήλης της Ήδίστης, πίναξ II,
παραστάσεως ελάχιστοι τών λεπτομερειών διεκρίνοντο κα!
όλίγαι τών ζωηρότατων μόνον βαφών, της δ' έπι της στή-
λης της Φίλας, πίν. VII, δεν διεκρίνετο πλέον ουδεμία λε-
πτομέρεια ούτε βαφή• διότι εΐχεν έπικαθήσει έπ' αυτών όη-
τάτων έκ τών ουσιών τούτων, μη εξαιρουμένου και τοϋ φοινικικοί;
κηροϋ». Άλλα σημειώ οτι ή έπίκλησις τών επαϊόντων είχε τελεσθή
μέχρι τοϋ 1912, εξετέθησαν δέ ήδη 1ν τοις άνω συντόμως αί γνώ-
μαι αυτών από τών παραδοξοτάτων μέχρι τών λόγου τινός αξίων,
το αφέψημα δέ αυτών έκόμισεν είς Βόλον αυτός ό "Οθ. 'Ρουσ.
ως ων ομολογουμένως ό άριστος και εϊδικώτατος πάντων τούτων.
— Μετά δεκαετή διακοπήν επαναλαμβάνεται ήδη (τέλη Μαΐου 1927)
ή συνέχισις τής εκτυπώσεως προς περάτωσιν τοϋ πρώτου τούτου
τεύχους από ταύτης τής σελίδος (137)—.
') Έν Άρχ. Έφημ. 1912 σελ. 262 και έν ΑνοΜν ϊϊϊγ Οβδοηί-
<;1ιΙθ άβι• ΝΗΐιΐΓΛνΪ88θΐΐ8θΐΊ3ίτβη αηο άβΓ Τθοίιηΐΐί, Β&ηά 4,1913
σελ. 398-399: «68 \νυΓάβ ιπ-δρι-ϋη^ϋοη. άβΓ ΡβΗΙβν οβ£3Π£βη,
θΐηϊ^θΐι άβΐ' ζιιβΓδΙ (δηλ. τω 1907) £β£ιιηάβιιβη Τβίβΐη — ηοοίι
ββίοι• βϊη Ρ3θ1ιιη3ηη ΚοηδίιΙι'βΓΐ λνοπίθη ΙίοηηΓο — οηηβ
νοΙΐ8ίάηάί<)β Κβίηί<μιη</ ηιϊι άβιη 8§. ΡϊχϋΙίί μοιιι• οι•αγοιΐδ
βί. £11831118 ζα ίίχϊβΐ'βη». Αξία παρατηρήσεως είναι ή διάφορος
έ'κφρασις τοϋ "Οθ. 'Ρουσ., έν μεν τή Άρχ. Έφημ. έ.ά. όνομάζοντος
τάς στήλας «ακάθαρτους», έν δέ τφ Αΐ'οΐΐϊν «ουχί τελείως καθορισθεί-
σας», και ή εσφαλμένη βεβαίωσις οτι δεν έζήτησα εγώ τότε ιάς
γνώμας τών αρμοδίων το αληθές είναι δτι ζητήσας ή δεν έλαβόν
τίνα σαφή συμβουλήν, ή ελαβον συμπίπτουσαν προς την γνώμην μου.
Α. Σ. ΑΡΒΑΝΙΤΟΠΟΥΛΟΥ• ΓΡΑΠΤΑ! 2ΤΗΛΑΙ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΣ-ΠΑΓΑΣΩΝ.
τινώδές τι μίγμα έν εϊδει καλύπτρας, ήτις έσκέπασε μεν τάς
παραστάσεις, δεν καθίστατο δέ δυνατόν νά άφαιρεθή ούτε
νά έξουδετερωθή διά τοϋ κυτταροειδοϋς.
Τούτων άρα τών λόγων ένεκα ήναγκάσθη ό'ΌΘ. 'Ρουσ. νά
ψεκάση αύτάς επανειλημμένως διά τοΰ έμοΰ τονωτικού, όπερ
τόσον εΐχε κατακρίνει, και χαίροντες ε'ίδομεν ότι αί έπι τών
στηλών τούτων παραστάσεις και βαφαι ήρξαντο κατά μικρόν
και μονίμως άναλαμβάνουσαι την προτέραν αυτών έμφά-
νισιν καΐ ζωηρότητα* ομολογεί δέ τοΰτο ό "Οθ. 'Ρουσ.
λέγων έν Αρχ. Έφημ. έ. ά. «μετά τοΰτο έψεκάσθησαν έκ νέου
διά τοΰ αύτοϋ βερνικιού, δπερ πριν εΐχον, όπως φαιδρυνθώσι
και μη φαίνωνται ώχρότεραι ή προηγουμένως» κα! έν ΑτοΗϊν
έ. ά. σελ. 400: «Ε§ \νιπ•άβ πιπί άΐβ Ββοϋίΐοΐιιιιη^ ^θηιβοηί
(1388 άϊβδβ Ταίβΐη (δηλ. αί καλά! στήλαι τοΰ 1907), η&οΐιάβιη
8ΐβ νοίΐδίδηάί^ §θΓβΐιπ§ι ιιηά πιϊί ^ροη1οδΐι秕, \νϊβ οΙ)βη
θθ8ο1ιι•ΐβ1)βη, ίίχϊβΓΐ ννπτβη, <1ίβ Ραΐ'οβη ηίβ/ιί βο Ιβοβη<Ιΐ([
βτβΰ/ιβίηβη Ιίββββη \νίβ £π\Ιιθγ. ΕιΊιίθΙΐβη 8ϊθ ά3£β£βη βίηβ
ηβηβ Ββδρπ1ζιι秕 πιΐί άβω Ρίχ3ίΐ£ ροιιι• οι-3γοη8 βί ίιΐδΗΐη»
οιίβι βϊηβιη ,ίικΙογοιι ϋΐιηΐϊϋΐιβη Μίιΐβΐ (άλλα τοιοΰτον δεν
έφήρμοσεν), βο βι•αβ/ιΙβηβη βίβ ΙβοβηαΖϊ{/βν».
Εΐναι λυπηρόν το ότι έν τω μεταξύ χρόνω άπέθανεν ό
Όθων Ί'ουσόπουλος: διότι, καίτοι εξ ύπαιτιότητος αύτοϋ
υπέστησαν σχεδόν ανεπανόρθωτους συμφοράς αί λοιπά! λαμ-
πρότατοι στήλαι, ας άνεκάλυψα τώ 1909, κα! μάλιστα τώ
1912, κα! ας διά τους έκτεΐ'έντας λόγους δέν μοι επετράπη
νά ψεκάσω διά τοϋ αύτοΰ τονωτικοΰ, δι' ου έψέκασα τάς
τοΰ 1907, θά ώμολόγει την άποτυχίαν τών προταθέντων κα!
έφαρμοσθέντων ύπ' αύτοϋ φαρμάκων, καί, άναγνωρίζων την
έπιβολήν τής πραγματικότητος, Οά συνίστα τά τής σωτη-
ρίας τών στηλών τής Δ', Ε' κα! Ρ' αιθούσης τοΰ Μουσείου
Βόλου, κατά τά έτη τής απουσίας μου• θά έξετέλει δέ ταΰτα,
διότι άνεγνώριζε το αληθές, κα! δέν έδίσταζε νά ομόλογη,
αν που έπλανήθη, έ'στω κα! διά συγκεκαρασμένων τινών
φιλάνθρωπων εκφράσεων.
Πάντως όμως εΐναι πολύτιμος ή συμβουλή τοΰ άοιδί-
μου "Οθθ)νος 'Ρουσοπούλου περ! τοϋ ότι δέν πρέπει νά "ψε-
κάζωνται δι' οιουδήποτε φαρμάκου αί ζωγραφίαι τών στη-
λών, προτού τελείως καθαρισθώσιν 2) έχει όμως άδικον ό
μακαρίτης, διατεινόμενος ότι έψεκάσθησαν ύπ' έμοΰ τώ 1907
στήλαι ακάθαρτοι, έν Αρχ. Έφημ. έ. ά.: «έκ τών πλακών τού-
των, ε'ις ας εΐχον ήδη στερεωϋ•Γ) τά χώματα, κα! υπήρχε κίν-
δυνος, άπολεπιζομένου τοΰ βερνικιού, νά συμπαρασυρθώσι
κα! αί βαφα!» κα! μάλιστα έν ΑτβΜν έ. ά. σελ. 398 — 399:
«αυτού αΐθ ηιίΐίίχίβτίβη υηΓθίηΙϊοιίΙτθίίθη ννιιταθ ηιαηβΐιβ»
υβνάβϋΜ, αΐ3θΐ• βδ \ν3ΐ• φ'β (1θγ31η• νοιΊΐ3ηι1βη, άββδ άϊβδθ
3υΐ£θΙ;ι•3£βηθ Ηβγζθ δΟβρι-ίη^θη αηιΐ άθΐι Ρ3Γθβη8ίοίί Γπϊτ
βηιίβπιβη Ιίοηηΐβη»- διότι έγώ έψέκασα τω 1907 μόνον τάς
άνευ επικειμένων χωμάτων ευρεθείσας στήλας• έάν τίνα χω~
μάτια ή ριζίδια θάμνων έπέκειντο έπ! τών βαφών, αφήρεσα,
αυτά τότε μηχανικώς, έφ' όσον ήτο δυνατόν κα! άκίνδυνον,,
προ τοΰ ψεκασμού μετά πολλής προσοχής ούτως, ώστε
ουδεμία βαφή έκαλύφθη διά τοΰ ψεκασμού.
Ότι δέ πολλά) κα! άρισται στήλαι, φέρουσαι γρα-
πτός παραστάσεις, ευρέθησαν σχεδόν ανέπαφοι, ήτοι άνευ.
χωμάτων κα! ακαθαρσιών, ή μετ'ελαχίστων, αϊτινες κα! ήδύ-
ναντο ακινδύνως νά ψεκασθώσιν, ώς όντως πολλά! έψεκά-
2) Κατά την άπουσίαν μου εν τοις ετεσι 1917-1920 έπήλειψάν
τινας στήλας άπλυτους καί αρνητικά τής Γ' αιθούσης οί άδαεΐς
έπιμεληται τοϋ Μουσείου Βόλου διά τίνος παχέος βερνικιού, έφευ-
ρεθέντος ύπό τοϋ έν Βόλω ζωγράφου Γκέσκου, ώς αυτός διατείνεται
18 •
137
Ά) Ή άφαίρεσις από των ζωγραφιών τοΰ τονωτικού
παι ή έπανάΦεσις αυτού.
Τελευταΐον έργον έμοϋ τε κα! τοΰ "Οθωνος 'Ρουσο-
πούλου υπήρξε κατά τάς εν ετει 1912 προσπάθειας ημών
προς διατήρησιν των χρωμάτων τών ζωγραφιών Δημητρκχ-
δος—Παγασών, το τίνα άπόφασιν έπρεπε να λάβωμεν περί
τών ύπ' έμοϋ τω 1907 ψεκασθεισών γραφών τών αρίστων
στηλών τοϋ Α' πύργου. Και ό μεν *Ό0. 'Ρουσ. έθεώρησεν
άπαραίτητον να αφαίρεση το τονωτικόν εκείνο, εγώ δέ
σφοδρώς άντέλεγον άλλ' έξενίκησεν ή γνώμη αυτού, δντος
«αύτοκράτορος» κατ' άνωτέραν έπιταγήν τών άρμοδίων>
ως έξέθηκα έν τοις άνω σελ. 13ο και σημ. 1.
Ώφείλετο δε ή επιμονή τοϋ "Οθ. 'Ρουσ., τοΰ να αφαί-
ρεση το τονωτικόν μου, εις την πεπλανημένη ν ίδέαν αύτοΰ
περί τοϋ δτι έ/ψέκασα εγώ ζωγραφιάς τινάς έν ετει 1907
εύθΰς μετά την εΰρεσιν αυτών, άκαϋάυτους οΰσας- διότι
λέγει!): « αί έν άρχη εύρεθεΐσαι στήλαι (δηλ. έν τω Α' πύργω
τω 1907) ειχον τύχει, άκάϋαρτοι ονπαι, προς συγκράτησιν
τών βαφών, "ψεκασμών διά τοΰ κοινοΰ βερνικιού τών φω-
τογράφων και ζωγράφων μουτ οΐ'3γοηδ βί ίιΐδβίιΐδ, όπερ
άποφαίνει ταύτας ζωηροτερας». Άλλ' ό "00. 'Ρουσ. δεν είδε
τάς στήλας τω 1907, άλλα το πρώτον καΐ έπ' ολίγον τω
1909, σαφώς δέ τώ 1912• δεν δύναται άρα νά βεβαιώνη
ότι αί έν άρχη εύρεθεΐσαι στήλαι έψεκάσθησαν «ακάθαρτοι
ούσαι»- ευθύς μει' ολίγον δμως αποδεικνύω τουναντίον ότι
έψεκάσθησαν ουχί ακάθαρτοι ούσαι.
Όπωσδήποτε όμως έξέβαλε τω 1912 ό "ΟΟ. 'Ρουσ. το
τονωτικόν μου, ψεκάσας τάς πριότας έκείνας στήλας διά
θερμού καθαροϋ οινοπνεύματος 97 βαθμών μετά τοΰτο
έπλυνα μεν αύτας δι* άπλοΰ και άπεσταγμένου ύδατος, και
έψέκασεν έκ νέου τάς βαφάς ό "Οθ. 'Ρουσ. διά τοΰ κυτ-
ταροειδοΰς, ώς λέγει, έ. ά. : «έπλύΟησάν δέ αύται εΐτα δι"
ύδατος κα! άπεσταγμένου ύδατος, όπως αί λοιπαί, καΐ έκα-
θαρίσθησαν τελείως. "Επειτα έστεγνοόθησαν και τά χρώματα
έστερεώθησαν διά τοΰ διαλύματος τοΰ κυτταροειδοΰς».
Αλλά παρά πάσαν προσδοκίαν καΐ λυπούμενοι εϊδομεν
ότι τοσούτον οικτρά απέβη ούτως ή έμφάνισις τών ζωγρα-
φιών, ώστε της μεν επί της στήλης της Ήδίστης, πίναξ II,
παραστάσεως ελάχιστοι τών λεπτομερειών διεκρίνοντο κα!
όλίγαι τών ζωηρότατων μόνον βαφών, της δ' έπι της στή-
λης της Φίλας, πίν. VII, δεν διεκρίνετο πλέον ουδεμία λε-
πτομέρεια ούτε βαφή• διότι εΐχεν έπικαθήσει έπ' αυτών όη-
τάτων έκ τών ουσιών τούτων, μη εξαιρουμένου και τοϋ φοινικικοί;
κηροϋ». Άλλα σημειώ οτι ή έπίκλησις τών επαϊόντων είχε τελεσθή
μέχρι τοϋ 1912, εξετέθησαν δέ ήδη 1ν τοις άνω συντόμως αί γνώ-
μαι αυτών από τών παραδοξοτάτων μέχρι τών λόγου τινός αξίων,
το αφέψημα δέ αυτών έκόμισεν είς Βόλον αυτός ό "Οθ. 'Ρουσ.
ως ων ομολογουμένως ό άριστος και εϊδικώτατος πάντων τούτων.
— Μετά δεκαετή διακοπήν επαναλαμβάνεται ήδη (τέλη Μαΐου 1927)
ή συνέχισις τής εκτυπώσεως προς περάτωσιν τοϋ πρώτου τούτου
τεύχους από ταύτης τής σελίδος (137)—.
') Έν Άρχ. Έφημ. 1912 σελ. 262 και έν ΑνοΜν ϊϊϊγ Οβδοηί-
<;1ιΙθ άβι• ΝΗΐιΐΓΛνΪ88θΐΐ8θΐΊ3ίτβη αηο άβΓ Τθοίιηΐΐί, Β&ηά 4,1913
σελ. 398-399: «68 \νυΓάβ ιπ-δρι-ϋη^ϋοη. άβΓ ΡβΗΙβν οβ£3Π£βη,
θΐηϊ^θΐι άβΐ' ζιιβΓδΙ (δηλ. τω 1907) £β£ιιηάβιιβη Τβίβΐη — ηοοίι
ββίοι• βϊη Ρ3θ1ιιη3ηη ΚοηδίιΙι'βΓΐ λνοπίθη ΙίοηηΓο — οηηβ
νοΙΐ8ίάηάί<)β Κβίηί<μιη</ ηιϊι άβιη 8§. ΡϊχϋΙίί μοιιι• οι•αγοιΐδ
βί. £11831118 ζα ίίχϊβΐ'βη». Αξία παρατηρήσεως είναι ή διάφορος
έ'κφρασις τοϋ "Οθ. 'Ρουσ., έν μεν τή Άρχ. Έφημ. έ.ά. όνομάζοντος
τάς στήλας «ακάθαρτους», έν δέ τφ Αΐ'οΐΐϊν «ουχί τελείως καθορισθεί-
σας», και ή εσφαλμένη βεβαίωσις οτι δεν έζήτησα εγώ τότε ιάς
γνώμας τών αρμοδίων το αληθές είναι δτι ζητήσας ή δεν έλαβόν
τίνα σαφή συμβουλήν, ή ελαβον συμπίπτουσαν προς την γνώμην μου.
Α. Σ. ΑΡΒΑΝΙΤΟΠΟΥΛΟΥ• ΓΡΑΠΤΑ! 2ΤΗΛΑΙ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΣ-ΠΑΓΑΣΩΝ.
τινώδές τι μίγμα έν εϊδει καλύπτρας, ήτις έσκέπασε μεν τάς
παραστάσεις, δεν καθίστατο δέ δυνατόν νά άφαιρεθή ούτε
νά έξουδετερωθή διά τοϋ κυτταροειδοϋς.
Τούτων άρα τών λόγων ένεκα ήναγκάσθη ό'ΌΘ. 'Ρουσ. νά
ψεκάση αύτάς επανειλημμένως διά τοΰ έμοΰ τονωτικού, όπερ
τόσον εΐχε κατακρίνει, και χαίροντες ε'ίδομεν ότι αί έπι τών
στηλών τούτων παραστάσεις και βαφαι ήρξαντο κατά μικρόν
και μονίμως άναλαμβάνουσαι την προτέραν αυτών έμφά-
νισιν καΐ ζωηρότητα* ομολογεί δέ τοΰτο ό "Οθ. 'Ρουσ.
λέγων έν Αρχ. Έφημ. έ. ά. «μετά τοΰτο έψεκάσθησαν έκ νέου
διά τοΰ αύτοϋ βερνικιού, δπερ πριν εΐχον, όπως φαιδρυνθώσι
και μη φαίνωνται ώχρότεραι ή προηγουμένως» κα! έν ΑτοΗϊν
έ. ά. σελ. 400: «Ε§ \νιπ•άβ πιπί άΐβ Ββοϋίΐοΐιιιιη^ ^θηιβοηί
(1388 άϊβδβ Ταίβΐη (δηλ. αί καλά! στήλαι τοΰ 1907), η&οΐιάβιη
8ΐβ νοίΐδίδηάί^ §θΓβΐιπ§ι ιιηά πιϊί ^ροη1οδΐι秕, \νϊβ οΙ)βη
θθ8ο1ιι•ΐβ1)βη, ίίχϊβΓΐ ννπτβη, <1ίβ Ραΐ'οβη ηίβ/ιί βο Ιβοβη<Ιΐ([
βτβΰ/ιβίηβη Ιίββββη \νίβ £π\Ιιθγ. ΕιΊιίθΙΐβη 8ϊθ ά3£β£βη βίηβ
ηβηβ Ββδρπ1ζιι秕 πιΐί άβω Ρίχ3ίΐ£ ροιιι• οι-3γοη8 βί ίιΐδΗΐη»
οιίβι βϊηβιη ,ίικΙογοιι ϋΐιηΐϊϋΐιβη Μίιΐβΐ (άλλα τοιοΰτον δεν
έφήρμοσεν), βο βι•αβ/ιΙβηβη βίβ ΙβοβηαΖϊ{/βν».
Εΐναι λυπηρόν το ότι έν τω μεταξύ χρόνω άπέθανεν ό
Όθων Ί'ουσόπουλος: διότι, καίτοι εξ ύπαιτιότητος αύτοϋ
υπέστησαν σχεδόν ανεπανόρθωτους συμφοράς αί λοιπά! λαμ-
πρότατοι στήλαι, ας άνεκάλυψα τώ 1909, κα! μάλιστα τώ
1912, κα! ας διά τους έκτεΐ'έντας λόγους δέν μοι επετράπη
νά ψεκάσω διά τοϋ αύτοΰ τονωτικοΰ, δι' ου έψέκασα τάς
τοΰ 1907, θά ώμολόγει την άποτυχίαν τών προταθέντων κα!
έφαρμοσθέντων ύπ' αύτοϋ φαρμάκων, καί, άναγνωρίζων την
έπιβολήν τής πραγματικότητος, Οά συνίστα τά τής σωτη-
ρίας τών στηλών τής Δ', Ε' κα! Ρ' αιθούσης τοΰ Μουσείου
Βόλου, κατά τά έτη τής απουσίας μου• θά έξετέλει δέ ταΰτα,
διότι άνεγνώριζε το αληθές, κα! δέν έδίσταζε νά ομόλογη,
αν που έπλανήθη, έ'στω κα! διά συγκεκαρασμένων τινών
φιλάνθρωπων εκφράσεων.
Πάντως όμως εΐναι πολύτιμος ή συμβουλή τοΰ άοιδί-
μου "Οθθ)νος 'Ρουσοπούλου περ! τοϋ ότι δέν πρέπει νά "ψε-
κάζωνται δι' οιουδήποτε φαρμάκου αί ζωγραφίαι τών στη-
λών, προτού τελείως καθαρισθώσιν 2) έχει όμως άδικον ό
μακαρίτης, διατεινόμενος ότι έψεκάσθησαν ύπ' έμοΰ τώ 1907
στήλαι ακάθαρτοι, έν Αρχ. Έφημ. έ. ά.: «έκ τών πλακών τού-
των, ε'ις ας εΐχον ήδη στερεωϋ•Γ) τά χώματα, κα! υπήρχε κίν-
δυνος, άπολεπιζομένου τοΰ βερνικιού, νά συμπαρασυρθώσι
κα! αί βαφα!» κα! μάλιστα έν ΑτβΜν έ. ά. σελ. 398 — 399:
«αυτού αΐθ ηιίΐίίχίβτίβη υηΓθίηΙϊοιίΙτθίίθη ννιιταθ ηιαηβΐιβ»
υβνάβϋΜ, αΐ3θΐ• βδ \ν3ΐ• φ'β (1θγ31η• νοιΊΐ3ηι1βη, άββδ άϊβδθ
3υΐ£θΙ;ι•3£βηθ Ηβγζθ δΟβρι-ίη^θη αηιΐ άθΐι Ρ3Γθβη8ίοίί Γπϊτ
βηιίβπιβη Ιίοηηΐβη»- διότι έγώ έψέκασα τω 1907 μόνον τάς
άνευ επικειμένων χωμάτων ευρεθείσας στήλας• έάν τίνα χω~
μάτια ή ριζίδια θάμνων έπέκειντο έπ! τών βαφών, αφήρεσα,
αυτά τότε μηχανικώς, έφ' όσον ήτο δυνατόν κα! άκίνδυνον,,
προ τοΰ ψεκασμού μετά πολλής προσοχής ούτως, ώστε
ουδεμία βαφή έκαλύφθη διά τοΰ ψεκασμού.
Ότι δέ πολλά) κα! άρισται στήλαι, φέρουσαι γρα-
πτός παραστάσεις, ευρέθησαν σχεδόν ανέπαφοι, ήτοι άνευ.
χωμάτων κα! ακαθαρσιών, ή μετ'ελαχίστων, αϊτινες κα! ήδύ-
ναντο ακινδύνως νά ψεκασθώσιν, ώς όντως πολλά! έψεκά-
2) Κατά την άπουσίαν μου εν τοις ετεσι 1917-1920 έπήλειψάν
τινας στήλας άπλυτους καί αρνητικά τής Γ' αιθούσης οί άδαεΐς
έπιμεληται τοϋ Μουσείου Βόλου διά τίνος παχέος βερνικιού, έφευ-
ρεθέντος ύπό τοϋ έν Βόλω ζωγράφου Γκέσκου, ώς αυτός διατείνεται
18 •