DOI Artikel:
Kalinowski, Konstanty: Motyw tonącego okrętu w malarstwie Iwana K. Ajwazowskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27011#0177
MOTYW TONĄCEGO OKRĘTU W MALARSTWIE AJWAZOWSKIEGO
J33
wysokim punktem obserwacji. Do tej grupy zaliczyć wypada takie dzieła,
jak: „Tonący okręt” (1843), „Rozbitkowie” (1844), „Burza nocą” (1860),
„Rozbitkowie” (1876), „Burza” (1892).
Drugą grupę tworzą dzieła, które zaliczyć wypada do popularnego w
XIX wieku gatunku malarstwa rodzajowego o „monistycznej” strukturze
obrazowania, wywodzącej się z tradycji półnoenoeuropejskiej mariny XVII
i XVIII wieku. W tej grupie dzieł motyw potraktowany jest w sposób rze-
czowy. Malarz operował bardziej ujednoliconą tonacją kolorystyczną i sto-
sował w późnych pracach efekty pikturalne, zaczerpnięte z malarstwa ple-
nerowego, jak też i bardziej realistyczny sposób prezentacji wydarzenia
Wyróżnia te płótna umieszczenie horyzontu na wysokości oczu widza, su-
gerując maksymalnie realistyczny odbiór wrażenia. I w tym wypadku lu-
dzie i okręt stanowią jedynie sztafaż określony tematem. Do tej grupy
należą: „Tonący żaglowiec” (1894), „Tonący statek”, „Fala” (1889).
Osobną pozycję stanowią dzieła o charakterze historycznym: „Zatonię-
cie fregaty Ingermanland w Skagerraku nocą 31 VIII 1842 r.” (1868) 73 czy
„Zatonięcie okrętu Lefort w październiku 1857 r.” 74 Lecz i one mają cha-
rakter komponowanego w atelier dzieła historycznego, a nie bezpośrednie-
go reportażu.
Wyjątkową pozycją jest „Dziewiąta fala”. Przy monumentalizmie rea-
lizacji malarskiej, silnym kontraście kolorów i dramatyzmie nastroju jest
ona tym dziełem, które w sposób wyraźny przekazuje typowo romantycz-
ne treści literackie, w którym motyw rozbitków nabiera ezystencjalnego
wymiaru. Zbliżony charakter, chociaż nie w tak silnym stopniu, ma też
„Tęcza”.
Reasumując nasze rozważania, wypada stwierdzić, że typowo akade-
micki, atelierowy system twórczości, realizowana konsekwentnie zasada
„finito” dzieła oraz dobra znajomość tak starego, jak i współczesnego ma-
larstwa europejskiego pozwalała Ajwazowskiemu na swobodny wybór
określonego modelu realizacji interesującego nas motywu. Ajwazowski
decydował się przeważnie na formułę maksymalnie estetyczną, dekoracyj-
ną lub — rzadziej — rodzajową. Jego obrazy mają zdecydowanie „moni-
styczną” strukturę, są jednoznaczne w wymowie i poza słynną „Dziewiątą
falą” czy „Tęczą” brak im tak charakterystycznego dla wielu dzieł euro-
pejskiego romantyzmu współczynnika intelektualnego. W związku z
ogromną produkcją (ok. 6000 obrazów) malarz posługiwał się często stereo-
typowymi chwytami kompozycyjnymi i ograniczonym repertuarem rekwi-
73 Ol. pł. 95X125 cm, wł. Muzeum Marynarki Wojennej w Leningradzie BapcaMOB,
Adea306CKuu, 200; PyccKaa Orapnna 1878, t. 23, s. 64 podaje błędnie datę wykonania
— rok 1846.
74 PyccKaa CTapHna 1878, t. 23, s. 72.
J33
wysokim punktem obserwacji. Do tej grupy zaliczyć wypada takie dzieła,
jak: „Tonący okręt” (1843), „Rozbitkowie” (1844), „Burza nocą” (1860),
„Rozbitkowie” (1876), „Burza” (1892).
Drugą grupę tworzą dzieła, które zaliczyć wypada do popularnego w
XIX wieku gatunku malarstwa rodzajowego o „monistycznej” strukturze
obrazowania, wywodzącej się z tradycji półnoenoeuropejskiej mariny XVII
i XVIII wieku. W tej grupie dzieł motyw potraktowany jest w sposób rze-
czowy. Malarz operował bardziej ujednoliconą tonacją kolorystyczną i sto-
sował w późnych pracach efekty pikturalne, zaczerpnięte z malarstwa ple-
nerowego, jak też i bardziej realistyczny sposób prezentacji wydarzenia
Wyróżnia te płótna umieszczenie horyzontu na wysokości oczu widza, su-
gerując maksymalnie realistyczny odbiór wrażenia. I w tym wypadku lu-
dzie i okręt stanowią jedynie sztafaż określony tematem. Do tej grupy
należą: „Tonący żaglowiec” (1894), „Tonący statek”, „Fala” (1889).
Osobną pozycję stanowią dzieła o charakterze historycznym: „Zatonię-
cie fregaty Ingermanland w Skagerraku nocą 31 VIII 1842 r.” (1868) 73 czy
„Zatonięcie okrętu Lefort w październiku 1857 r.” 74 Lecz i one mają cha-
rakter komponowanego w atelier dzieła historycznego, a nie bezpośrednie-
go reportażu.
Wyjątkową pozycją jest „Dziewiąta fala”. Przy monumentalizmie rea-
lizacji malarskiej, silnym kontraście kolorów i dramatyzmie nastroju jest
ona tym dziełem, które w sposób wyraźny przekazuje typowo romantycz-
ne treści literackie, w którym motyw rozbitków nabiera ezystencjalnego
wymiaru. Zbliżony charakter, chociaż nie w tak silnym stopniu, ma też
„Tęcza”.
Reasumując nasze rozważania, wypada stwierdzić, że typowo akade-
micki, atelierowy system twórczości, realizowana konsekwentnie zasada
„finito” dzieła oraz dobra znajomość tak starego, jak i współczesnego ma-
larstwa europejskiego pozwalała Ajwazowskiemu na swobodny wybór
określonego modelu realizacji interesującego nas motywu. Ajwazowski
decydował się przeważnie na formułę maksymalnie estetyczną, dekoracyj-
ną lub — rzadziej — rodzajową. Jego obrazy mają zdecydowanie „moni-
styczną” strukturę, są jednoznaczne w wymowie i poza słynną „Dziewiątą
falą” czy „Tęczą” brak im tak charakterystycznego dla wielu dzieł euro-
pejskiego romantyzmu współczynnika intelektualnego. W związku z
ogromną produkcją (ok. 6000 obrazów) malarz posługiwał się często stereo-
typowymi chwytami kompozycyjnymi i ograniczonym repertuarem rekwi-
73 Ol. pł. 95X125 cm, wł. Muzeum Marynarki Wojennej w Leningradzie BapcaMOB,
Adea306CKuu, 200; PyccKaa Orapnna 1878, t. 23, s. 64 podaje błędnie datę wykonania
— rok 1846.
74 PyccKaa CTapHna 1878, t. 23, s. 72.