DOI Heft:
Przekłady
DOI Artikel:Kemp, Wolfgang; Suchocki, Wojciech [Übers.]: Walter Benjamin i Aby Warburg
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27012#0209
'WALTER BENJAMIN I ABY WARBURG
171
Świadomość zbiorowa przedstawia się zgodnie z naszkicowanymi po-
wyżej warunkami kształtowania się doświadczenia jako suma jego defor-
macji, jako stan pragnienia i strachu, który w jednostkach wytwarza
pires ja procesu dziejoiwego. Można ifcu przytoczyć pomocny passus z Ent-
eignetes Bewußtsein Kiliana: „Z punktu iwiidzanda iddatektycznej psycholo-
gii społecznej «zbiorowa nieświadomość historyczna» ujmowana jest jako
wynik zbiorowych mechanizmów społeczno-psychologicznych; ich dzia-
łanie sprowadza się do społecznie określonej zbiorowej niezdolności do
postępowego przetwarzania społeczno-kulturowych sprzeczności i kon-
fliktów. Jak w małej skali dziecko w swym konflikcie z matką, tak
w wielkiej skali społeczeństw większość ludzi jakiejś historycznej zbio-
rowości wytwarza swą psychospołeczną równowagę przez to, że tłumi
obserwację niepokojących sprzeczności, a nadto ewentualnie nawet zdol-
ność do spostrzegania takich sprzeczności” 79. Teoria przypomnienia ma
zwracać uwagę na takie ustępstwa. Czy się pisze o ochronie przed bodź-
cem (Freud, Benjamin, Valery), zapomnieniu (Adorno)80, czy o stłumie-
niu — działanie przypomnienia jest bezpośrednio uzależnione od stanu
świadomości społecznej. W nim odbija się też gra świadomej i nieświa-
domej anamnezy. Gdy cytat historyczny służy obronie nowych wrażeń
lub gdy zaprzecza. się całemu procesowi dziejowemu — także jakaś for-
ma przypomnienia (zob, wyżej) — to nie orzeka to jeszcze niczego o prze-
tworzeniu nieświadomego kształtowania się przypomnienia, które wcho-
dzi w najrozmaitszego rodzaju konfiguracje z życiem. Poza tym usta-
wiczność tej sytuacji (ochrona przed bodźcem przez świadome przypom-
nienie) stanowi poręczenie, że archiwa mémoire involontaire będą nadal
wypełnione. Takie nastawienie, które wykryje każdorazową konstelację
nieświadomej i świadomej recepcji na tle zbiorowej świadomości, rozu-
mianej jako suma społecznych stłumień, ma szansę działać ponad gra-
nicami epok.
Przyczynek o Benjaminie i Szkole Wiedeńskiej można było zamknąć
mniej lub bardziej poręcznymi wnioskami i postulatami. Te stronice mo-
gą mieć tylko charakter wezwania. Fragmenty obu autorów i późniejsze
sporadyczne dlokonianiiia iiminyoh mile (zgadzają śię ze sobą. Jedmlakże sama
sprawa, teoria recepcji, okazuje się dla naszego fachu pożyteczna. I na-
gląca. .Nla zakończenie, w ostaitnliim zdaniu nie ód rzöczy będzie powie-
dzieć o stłumieniu d1 utracie pamięci iw nauce o sztuce. Memoratywtny
79 H. Kilian, Das enteignete Bewußtsein. 'Neuwied—Berlin li974, s. 174. Jalko
wczesną ilustrację tej teorii można przytoczyć wspaniałe „Wizje oiksfordżkie” Tho-
masa de Quincey, które o zdolności przypominania traktują w oparciu o model
palimipsestu, zoib. C. Baudelaire, Die künstlichen Paradiese, toi.m.w. 1964,
s. 108 nn.
89 Por. BGS, t. I, 3, s. 1131.
171
Świadomość zbiorowa przedstawia się zgodnie z naszkicowanymi po-
wyżej warunkami kształtowania się doświadczenia jako suma jego defor-
macji, jako stan pragnienia i strachu, który w jednostkach wytwarza
pires ja procesu dziejoiwego. Można ifcu przytoczyć pomocny passus z Ent-
eignetes Bewußtsein Kiliana: „Z punktu iwiidzanda iddatektycznej psycholo-
gii społecznej «zbiorowa nieświadomość historyczna» ujmowana jest jako
wynik zbiorowych mechanizmów społeczno-psychologicznych; ich dzia-
łanie sprowadza się do społecznie określonej zbiorowej niezdolności do
postępowego przetwarzania społeczno-kulturowych sprzeczności i kon-
fliktów. Jak w małej skali dziecko w swym konflikcie z matką, tak
w wielkiej skali społeczeństw większość ludzi jakiejś historycznej zbio-
rowości wytwarza swą psychospołeczną równowagę przez to, że tłumi
obserwację niepokojących sprzeczności, a nadto ewentualnie nawet zdol-
ność do spostrzegania takich sprzeczności” 79. Teoria przypomnienia ma
zwracać uwagę na takie ustępstwa. Czy się pisze o ochronie przed bodź-
cem (Freud, Benjamin, Valery), zapomnieniu (Adorno)80, czy o stłumie-
niu — działanie przypomnienia jest bezpośrednio uzależnione od stanu
świadomości społecznej. W nim odbija się też gra świadomej i nieświa-
domej anamnezy. Gdy cytat historyczny służy obronie nowych wrażeń
lub gdy zaprzecza. się całemu procesowi dziejowemu — także jakaś for-
ma przypomnienia (zob, wyżej) — to nie orzeka to jeszcze niczego o prze-
tworzeniu nieświadomego kształtowania się przypomnienia, które wcho-
dzi w najrozmaitszego rodzaju konfiguracje z życiem. Poza tym usta-
wiczność tej sytuacji (ochrona przed bodźcem przez świadome przypom-
nienie) stanowi poręczenie, że archiwa mémoire involontaire będą nadal
wypełnione. Takie nastawienie, które wykryje każdorazową konstelację
nieświadomej i świadomej recepcji na tle zbiorowej świadomości, rozu-
mianej jako suma społecznych stłumień, ma szansę działać ponad gra-
nicami epok.
Przyczynek o Benjaminie i Szkole Wiedeńskiej można było zamknąć
mniej lub bardziej poręcznymi wnioskami i postulatami. Te stronice mo-
gą mieć tylko charakter wezwania. Fragmenty obu autorów i późniejsze
sporadyczne dlokonianiiia iiminyoh mile (zgadzają śię ze sobą. Jedmlakże sama
sprawa, teoria recepcji, okazuje się dla naszego fachu pożyteczna. I na-
gląca. .Nla zakończenie, w ostaitnliim zdaniu nie ód rzöczy będzie powie-
dzieć o stłumieniu d1 utracie pamięci iw nauce o sztuce. Memoratywtny
79 H. Kilian, Das enteignete Bewußtsein. 'Neuwied—Berlin li974, s. 174. Jalko
wczesną ilustrację tej teorii można przytoczyć wspaniałe „Wizje oiksfordżkie” Tho-
masa de Quincey, które o zdolności przypominania traktują w oparciu o model
palimipsestu, zoib. C. Baudelaire, Die künstlichen Paradiese, toi.m.w. 1964,
s. 108 nn.
89 Por. BGS, t. I, 3, s. 1131.