DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Gębarowicz, Mieczysław: Prolegomena do dziejów lwowskiej rzeźby rokokowej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27013#0013
PROLEGOMENA DO DZIEJÓW LWOWSKIEJ RZEŹBY ROKOKOWEJ
11
w sztuce bawarskiej i frankońskiej, a wreszcie zapoczątkował wartościo-
wanie różnych kierunków w jej obrębie ze stanowiska estetyki. Dzięki
temu praca Mańkowskiego stała się głównym źródłem informacyjnym dla
rzeźby rokokowej, zwłaszcza dziś, kiedy wiele jej dzieł tylko dzięki niej
zachowało się dla sztuki. Ostatnią pracę syntetyczną ogłosił Zbigniew
Hornung, Majster Pinsel snycerz. Kartka z dziejów polskiej rzeźby roko-
kowej. Mimo tytułu sprawiającego wrażenie monografii jednego tylko
artysty, jest to w gruncie rzeczy historia całej rzeźby lwowskiej tej epo-
ki. Oparta na wynikach pięćdziesięcioletnich badań autora, poprzedzona
ogłoszeniem drukiem szeregu szczegółowych studiów praca Hornunga,
wybitnego znawcy przedmiotu stanowi niewątpliwie jedną z najcenniej-
szych pozycji w literaturze naukowej i niezastąpioną podstawę do dal-
szych badań. W zakresie problematyki nie ustępuje ona dziełu Mańkow-
skiego, uzupełnia je jednak szerszym omówieniem zagadnień genetycz-
nych i związków zagranicznych, pogłębia analizę materiału na podstawie
autopsji; odznacza się przy tym dużym krytycyzmem. Główną jej zdo-
byczą jest odważne podjęcie zagadnienia genezy lwowskiej rzeźby roko-
kowej, którą wyprowadza z najbliższych krajów ościennych, a mianowi-
cie Moraw, Czech i Austrii, pośrednio z Bawarii i Frankonii. Co się tyczy
jej wartościowania, oparte jest ono na analizie twórczości dwóch arty-
stów. Pierwszy z nich, majster Pinsel, był „Najwcześniejszym rokoko-
wym artystą, który zrewolucjonizował lwowską plastykę XVIII w. i otwo-
rzył przed nią nowe horyzonty” 3. Fascynacji sztuką Pinsla uległ naj-
zdolniejszy snycerz lwowski XVIII wieku — Antoni Osiński, „najbardziej
utalentowany przedstawiciel rodzimego elementu w lwowskiej szkole” 4 5.
Był on „doskonałym wyrazicielem ideałów estetycznych rokoka przy-
swoiwszy sobie najistotniejsze cechy stylowe tej orientacji artystycznej,
zmierzającej do uwydatnienia elegancji w połączeniu z eteryczną lek-
kością i kokieteryjnym wdziękiem” s.
Tak nakreślony obraz dziejów lwowskiej rzeźby rokokowej przez naj-
wybitniejszych jej znawców w ogólnym zarysie jest jednolity. Natomiast
w szczegółach wykazuje różnice. W oparciu o dotychczasowe wyniki i po
zapoznaniu się z oryginalnymi zabytkami można się pokusić o lekki jego
retusz.
Nie ulega wątpliwości, że w rozwoju rzeźby lwowskiej zaznaczyły
się trzy okresy. Okres początkowy, sięgający mniej więcej 1740 r., re-
prezentują: Kutschenreiter, Markwart i Hutter z Jarosławia, a cechuje
go silna obecność reminiscencji baroku. Okres średni, największego roz-
kwitu, wypełnia twórczość Sebastiana Fesingera, Pinsla i Antoniego Osiń-
3 Ibidem, s. 147.
4 Ibidem, s. 145,.
5 Ibidem, s. 149.
11
w sztuce bawarskiej i frankońskiej, a wreszcie zapoczątkował wartościo-
wanie różnych kierunków w jej obrębie ze stanowiska estetyki. Dzięki
temu praca Mańkowskiego stała się głównym źródłem informacyjnym dla
rzeźby rokokowej, zwłaszcza dziś, kiedy wiele jej dzieł tylko dzięki niej
zachowało się dla sztuki. Ostatnią pracę syntetyczną ogłosił Zbigniew
Hornung, Majster Pinsel snycerz. Kartka z dziejów polskiej rzeźby roko-
kowej. Mimo tytułu sprawiającego wrażenie monografii jednego tylko
artysty, jest to w gruncie rzeczy historia całej rzeźby lwowskiej tej epo-
ki. Oparta na wynikach pięćdziesięcioletnich badań autora, poprzedzona
ogłoszeniem drukiem szeregu szczegółowych studiów praca Hornunga,
wybitnego znawcy przedmiotu stanowi niewątpliwie jedną z najcenniej-
szych pozycji w literaturze naukowej i niezastąpioną podstawę do dal-
szych badań. W zakresie problematyki nie ustępuje ona dziełu Mańkow-
skiego, uzupełnia je jednak szerszym omówieniem zagadnień genetycz-
nych i związków zagranicznych, pogłębia analizę materiału na podstawie
autopsji; odznacza się przy tym dużym krytycyzmem. Główną jej zdo-
byczą jest odważne podjęcie zagadnienia genezy lwowskiej rzeźby roko-
kowej, którą wyprowadza z najbliższych krajów ościennych, a mianowi-
cie Moraw, Czech i Austrii, pośrednio z Bawarii i Frankonii. Co się tyczy
jej wartościowania, oparte jest ono na analizie twórczości dwóch arty-
stów. Pierwszy z nich, majster Pinsel, był „Najwcześniejszym rokoko-
wym artystą, który zrewolucjonizował lwowską plastykę XVIII w. i otwo-
rzył przed nią nowe horyzonty” 3. Fascynacji sztuką Pinsla uległ naj-
zdolniejszy snycerz lwowski XVIII wieku — Antoni Osiński, „najbardziej
utalentowany przedstawiciel rodzimego elementu w lwowskiej szkole” 4 5.
Był on „doskonałym wyrazicielem ideałów estetycznych rokoka przy-
swoiwszy sobie najistotniejsze cechy stylowe tej orientacji artystycznej,
zmierzającej do uwydatnienia elegancji w połączeniu z eteryczną lek-
kością i kokieteryjnym wdziękiem” s.
Tak nakreślony obraz dziejów lwowskiej rzeźby rokokowej przez naj-
wybitniejszych jej znawców w ogólnym zarysie jest jednolity. Natomiast
w szczegółach wykazuje różnice. W oparciu o dotychczasowe wyniki i po
zapoznaniu się z oryginalnymi zabytkami można się pokusić o lekki jego
retusz.
Nie ulega wątpliwości, że w rozwoju rzeźby lwowskiej zaznaczyły
się trzy okresy. Okres początkowy, sięgający mniej więcej 1740 r., re-
prezentują: Kutschenreiter, Markwart i Hutter z Jarosławia, a cechuje
go silna obecność reminiscencji baroku. Okres średni, największego roz-
kwitu, wypełnia twórczość Sebastiana Fesingera, Pinsla i Antoniego Osiń-
3 Ibidem, s. 147.
4 Ibidem, s. 145,.
5 Ibidem, s. 149.