DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Haake, Michał: "Powołanie św. Mateusza" Caravaggia: studium z hermeneutyki obrazu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29066#0112
110
MICHAŁ HAAKE
wej dłoni brodacza, powtórzenie kształtu szpady). Odpowiedzią na gesty
Chrystusa i św. Piotra jest takie naznaczenie jednej z postaci - pochylo-
nego nad stołem młodzieńca - przez światło, że zostaje ona przez nie wy-
dobyta „na płaszczyznę". Lektura dzieła pozwała tegoż młodzieńca okreś-
lić jako wydobywanego przez Chrystusa z ciemności ku światłu - w pro-
cesie odsłaniania się obrazu jako obrazu, w odniesieniu do jego granic, do
instancji jawiącej się widzowi jako nieprzekraczalna dla wszystkiego, co
ukazane, a zatem absolutna; młodzieniec jest powoływany w horyzoncie
tego, co absolutne, bądź - używając określenia Karla Jaspera - w hory-
zoncie „wszechogarniającego" (Das
Złożoność zależności między Azna/ta a Poieo&miem
Caravaggia daje podstawę do tego, by dialog międzyobrazowy odczytać
jako porównanie losów Amana i Mateusza. Zarówno Aman, jak i celnik
Lewi byli grzesznikami znienawidzonymi przez Naród Wybrany. Na
obydwu malowidłach przeznaczeniem tych postaci jest krzyż. Z porów-
nania dzieła Michała Anioła i obrazu Caravaggia wypływa wskazanie na
odmienność stosunku do grzeszników w Starym i Nowym Testamencie.
Po egzekucji Amana królowa Estera zwróciła się do małżonka z kolejną
prośbą. Gdy król zaproponował: „Czegóż więcej prosisz, a co chcesz,
abych kazał uczynić?", Estera odpowiedziała: „Jeślić się królowi podoba,
niechby dano moc Żydom, (...) dziesięć synów Amanowych, aby na szu-
bienicach zawieszono. I rozkazał król, aby się tak zstało"^. Z kolei sens
powołania Lewiego jest ujawniany przez odpowiedź Jezusa na pytanie
o przyczynę kontaktowania się z „celnikami i grzesznikami": „Nie trzeba
zdrowym lekarza, ale źle się mającym. A szedszy, nauczcie się co jest:
Miłosierdzia chcę, a nie ofiary [Oz 6,6]. Bom nie zdrowych przyszedł
wzywać, ale grzesznych."98. Z kolei mówiąc o konieczności naśladowania
przez krzyż, Jezus kontynuował tę myśl słowami: „Albowiem przyjdzie
Syn Człowieczy w chwale Ojca swego i Anioły swoimi, a tedy odda każ-
demu według uczynków jego."99. W ten sposób obraz Caravaggia dopeł-
nia swoim przesłaniem sens, jaki tworzy relacja między ć/^rzyżoifanie777
Amana, figurą proroka Jonasza i <Sghe77t Oshhecz77.y777 w dziele Michała
Anioła: sens dotyczący stosunku do grzeszników w perspektywie osta-
tecznego osądzenia win przez Boga.
96 Na pożytki płynące z Karła Jaspersa teorii dzieła sztuki dla rozważań historyka
sztuki próbuję wskazać w tekście Granica dzieia i granica języka. Przyczynek do zzaiązkdza
kisioriz szizzki z /ziozo/zi egzysienc/a/ne/', (w:) Brak sidzr. Topos zziezuypozoiedzenia w nazzce
z iiteratzzrze o szizzce. Materiały z konferencji metodologicznej Stowarzyszenia Historyków
Sztuki. Nieborów 26-28 października 2006 (w przygotowaniu).
9? Est 9,12-14.
98 Mt 9,12-13; Mk 2,17.
99 Mt 16,27.
MICHAŁ HAAKE
wej dłoni brodacza, powtórzenie kształtu szpady). Odpowiedzią na gesty
Chrystusa i św. Piotra jest takie naznaczenie jednej z postaci - pochylo-
nego nad stołem młodzieńca - przez światło, że zostaje ona przez nie wy-
dobyta „na płaszczyznę". Lektura dzieła pozwała tegoż młodzieńca okreś-
lić jako wydobywanego przez Chrystusa z ciemności ku światłu - w pro-
cesie odsłaniania się obrazu jako obrazu, w odniesieniu do jego granic, do
instancji jawiącej się widzowi jako nieprzekraczalna dla wszystkiego, co
ukazane, a zatem absolutna; młodzieniec jest powoływany w horyzoncie
tego, co absolutne, bądź - używając określenia Karla Jaspera - w hory-
zoncie „wszechogarniającego" (Das
Złożoność zależności między Azna/ta a Poieo&miem
Caravaggia daje podstawę do tego, by dialog międzyobrazowy odczytać
jako porównanie losów Amana i Mateusza. Zarówno Aman, jak i celnik
Lewi byli grzesznikami znienawidzonymi przez Naród Wybrany. Na
obydwu malowidłach przeznaczeniem tych postaci jest krzyż. Z porów-
nania dzieła Michała Anioła i obrazu Caravaggia wypływa wskazanie na
odmienność stosunku do grzeszników w Starym i Nowym Testamencie.
Po egzekucji Amana królowa Estera zwróciła się do małżonka z kolejną
prośbą. Gdy król zaproponował: „Czegóż więcej prosisz, a co chcesz,
abych kazał uczynić?", Estera odpowiedziała: „Jeślić się królowi podoba,
niechby dano moc Żydom, (...) dziesięć synów Amanowych, aby na szu-
bienicach zawieszono. I rozkazał król, aby się tak zstało"^. Z kolei sens
powołania Lewiego jest ujawniany przez odpowiedź Jezusa na pytanie
o przyczynę kontaktowania się z „celnikami i grzesznikami": „Nie trzeba
zdrowym lekarza, ale źle się mającym. A szedszy, nauczcie się co jest:
Miłosierdzia chcę, a nie ofiary [Oz 6,6]. Bom nie zdrowych przyszedł
wzywać, ale grzesznych."98. Z kolei mówiąc o konieczności naśladowania
przez krzyż, Jezus kontynuował tę myśl słowami: „Albowiem przyjdzie
Syn Człowieczy w chwale Ojca swego i Anioły swoimi, a tedy odda każ-
demu według uczynków jego."99. W ten sposób obraz Caravaggia dopeł-
nia swoim przesłaniem sens, jaki tworzy relacja między ć/^rzyżoifanie777
Amana, figurą proroka Jonasza i <Sghe77t Oshhecz77.y777 w dziele Michała
Anioła: sens dotyczący stosunku do grzeszników w perspektywie osta-
tecznego osądzenia win przez Boga.
96 Na pożytki płynące z Karła Jaspersa teorii dzieła sztuki dla rozważań historyka
sztuki próbuję wskazać w tekście Granica dzieia i granica języka. Przyczynek do zzaiązkdza
kisioriz szizzki z /ziozo/zi egzysienc/a/ne/', (w:) Brak sidzr. Topos zziezuypozoiedzenia w nazzce
z iiteratzzrze o szizzce. Materiały z konferencji metodologicznej Stowarzyszenia Historyków
Sztuki. Nieborów 26-28 października 2006 (w przygotowaniu).
9? Est 9,12-14.
98 Mt 9,12-13; Mk 2,17.
99 Mt 16,27.