DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Piotrowski, Piotr: O horyzontalnej historii sztuki
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29068#0064
60
PIOTR PIOTROWSKI
pewien materiał o wybranych zagadnieniach sztuki XX wieku w Brazylii
i Meksyku, w Japonii, czy też w Europie Środkowej. Jest to zapewne
pierwsza tej skali publikacja, która rozszerza geografię artystyczną sztu-
ki poprzedniego wieku, szczególnie istotna, gdyż pełni rolę akademickie-
go podręcznika. Rzecz w tym, że nie rewiduje podstaw milcząco zakłada-
nej modernistycznej geografii artystycznej, że nie sięga po perspektywę
krytycznej geografii, ani po to, co Thomas DaCosta Kaufmann nazywa
„geohistorią"2, a więc nieodsłaniania historycznych znaczeń przestrzeni
i miejsca, w którym tworzona jest dana sztuka, słowem nie dekonstruuje
relacji między centrum a marginesami światowej historii sztuki nowocze-
snej. Środowisko badaczy, skąd wywodzą się autorzy książki, ma wielkie
zasługi w rewidowaniu paradygmatu badań historyczno-artystycznych.
Stąd płynęło wiele impulsów krytycznej historii sztuki czerpiących inspi-
rację z nauk społecznych, psychoanalizy, feminizmu, ęz/ecr itp. Nie podję-
to tu jednak na szerszą skalę krytyki modernistycznej geografii arty-
stycznej i nie przeprowadzono prób jej rewizji w duchu krytycznej
metodologii. Tak więc w książce prezentacje sztuki spoza centrów Europy
Zachodniej i Ameryki w istocie rzeczy pisane są z pozycji - by tak rzec -
zachodniego paradygmatu. Szczególny przypadek zajmuje tu Rosja, któ-
rej wpływ na rozwój światowej (zachodniej) awangardy trudno przecenić,
i której rolę w Art Since Ì900 wyraźnie zarysowano. Rosja jednak, szcze-
gólnie historia pierwszej, czy też wielkiej awangardy, od dawna jest czę-
ścią tworzonego na Zachodzie kanonu sztuki XX wieku, przynajmniej od
czasu fascynacji tą sztuką Alfreda Barra, więc włączanie jej w narrację
historyczną jest raczej zawodową obligacją, a nie innowacją. Natomiast
historia sztuki innych obszarów zaprezentowana została jako fragment
globalnej, czy też uniwersalnej historii sztuki, której wzory powstały na
Zachodzie, co odsłania zarówno zachodniocentryczne spojrzenie na histo-
rię sztuki, jak też modernistyczne przesłanki geografii artystycznej.
Ten typ narracji historyczno-artystycznej nazwałbym wertykalnym.
Przede wszystkim charakteryzuje się on pewną hierarchizacją. Serce
sztuki nowoczesnej bowiem to centrum, miasto lub miasta, gdzie tworzo-
ne są paradygmaty konkretnej tendencji artystycznej, przeważnie główne
miasta Zachodu: Berlin, Paryż, Nowy Jork. Stąd dopiero jej wzory roz-
chodzą się po świecie, trafiając na peryferie. Sztuka w centrum wyznacza
więc swoistego rodzaju paradygmat; sztuka na peryferiach to adaptacja
wzoru wypracowanego w metropolii artystycznej. W centrum tworzone są
2 Th. DaCosta Kaufmann, Tornarti a GeogiapAy of Art, Chicago-London: The Univer-
sity of Chicago Press 2004; Th. DaCosta Kaufmann, Time ano! Piace; Essays in tAe Geo-
Aisiory of Art. An inirodnciion, (in:) Th. DaCosta Kaufmann, E. Philiod (eds.), Time and
Piace; Essays in tAe GeoAisiory of Ari, London: Ashgate 2005.
PIOTR PIOTROWSKI
pewien materiał o wybranych zagadnieniach sztuki XX wieku w Brazylii
i Meksyku, w Japonii, czy też w Europie Środkowej. Jest to zapewne
pierwsza tej skali publikacja, która rozszerza geografię artystyczną sztu-
ki poprzedniego wieku, szczególnie istotna, gdyż pełni rolę akademickie-
go podręcznika. Rzecz w tym, że nie rewiduje podstaw milcząco zakłada-
nej modernistycznej geografii artystycznej, że nie sięga po perspektywę
krytycznej geografii, ani po to, co Thomas DaCosta Kaufmann nazywa
„geohistorią"2, a więc nieodsłaniania historycznych znaczeń przestrzeni
i miejsca, w którym tworzona jest dana sztuka, słowem nie dekonstruuje
relacji między centrum a marginesami światowej historii sztuki nowocze-
snej. Środowisko badaczy, skąd wywodzą się autorzy książki, ma wielkie
zasługi w rewidowaniu paradygmatu badań historyczno-artystycznych.
Stąd płynęło wiele impulsów krytycznej historii sztuki czerpiących inspi-
rację z nauk społecznych, psychoanalizy, feminizmu, ęz/ecr itp. Nie podję-
to tu jednak na szerszą skalę krytyki modernistycznej geografii arty-
stycznej i nie przeprowadzono prób jej rewizji w duchu krytycznej
metodologii. Tak więc w książce prezentacje sztuki spoza centrów Europy
Zachodniej i Ameryki w istocie rzeczy pisane są z pozycji - by tak rzec -
zachodniego paradygmatu. Szczególny przypadek zajmuje tu Rosja, któ-
rej wpływ na rozwój światowej (zachodniej) awangardy trudno przecenić,
i której rolę w Art Since Ì900 wyraźnie zarysowano. Rosja jednak, szcze-
gólnie historia pierwszej, czy też wielkiej awangardy, od dawna jest czę-
ścią tworzonego na Zachodzie kanonu sztuki XX wieku, przynajmniej od
czasu fascynacji tą sztuką Alfreda Barra, więc włączanie jej w narrację
historyczną jest raczej zawodową obligacją, a nie innowacją. Natomiast
historia sztuki innych obszarów zaprezentowana została jako fragment
globalnej, czy też uniwersalnej historii sztuki, której wzory powstały na
Zachodzie, co odsłania zarówno zachodniocentryczne spojrzenie na histo-
rię sztuki, jak też modernistyczne przesłanki geografii artystycznej.
Ten typ narracji historyczno-artystycznej nazwałbym wertykalnym.
Przede wszystkim charakteryzuje się on pewną hierarchizacją. Serce
sztuki nowoczesnej bowiem to centrum, miasto lub miasta, gdzie tworzo-
ne są paradygmaty konkretnej tendencji artystycznej, przeważnie główne
miasta Zachodu: Berlin, Paryż, Nowy Jork. Stąd dopiero jej wzory roz-
chodzą się po świecie, trafiając na peryferie. Sztuka w centrum wyznacza
więc swoistego rodzaju paradygmat; sztuka na peryferiach to adaptacja
wzoru wypracowanego w metropolii artystycznej. W centrum tworzone są
2 Th. DaCosta Kaufmann, Tornarti a GeogiapAy of Art, Chicago-London: The Univer-
sity of Chicago Press 2004; Th. DaCosta Kaufmann, Time ano! Piace; Essays in tAe Geo-
Aisiory of Art. An inirodnciion, (in:) Th. DaCosta Kaufmann, E. Philiod (eds.), Time and
Piace; Essays in tAe GeoAisiory of Ari, London: Ashgate 2005.