DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Turowski, Andrzej: Fenomen nieostrości
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29068#0083
FENOMEN NIEOSTROŚCI
79
zywał po ukraińsku, a kształcił się, pracował i pisał swoje filozoficzno-
artystyczne traktaty, pełne polonizmów i ukrainizmów, po rosyjsku. Wy-
rosły w Europie Środkowej, tożsamość kulturową zdobywał w Rosji, a ja-
ko artysta w pełni ukształtowany wybierał Europę jako obszar swej
uniwersalistycznej identyfikacji. Władysław Strzemiński urodził się
w białoruskim Mińsku, kształcił się na oficera armii rosyjskiej, jako arty-
sta rosyjski pracował w Smoleńsku, na potrzeby Frontu Zachodniego
w wojnie przeciwko Polsce. W 1922 roku, tak jak nieco wcześniej cała jego
rodzina, osiedlił się na stałe w Polsce. W pierwszych latach z trudem po-
rozumiewał się w języku polskim, a później, w jego polskich traktatach
artystycznych, pozostało wiele rusycyzmów. Katarzyna Kobro, była córka
emigrantów niemieckich osiadłych w Rydze na Łotwie, gdzie mówiła po
łotewsku, kształciła się w języku rosyjskim w Moskwie. Przyjechała do
Polski wraz ze Strzemińskim, nie znając języka polskiego, niemniej od
tego czasu jako Polka współtworzyła środowisko polskiej awangardy.
Hans Mattis-Tausch pochodził z transylwańskiego Brasso (Bra§ov) nale-
żał do węgierskiej i rumuńskiej awangardy. Serb Ljubomir Micie urodził
się w Chorwacji, najpierw pracował w Zagrzebiu, później w Belgradzie.
Vytautas Kairiukśtis (Witold Kajruksztis) był polsko-litewskim artystą.
Gustaw Klucis - łotewsko-rosyjskim. Żydowscy artyści języka jidysz
Chagall, Paliamow, Altman, Brauner, Adler, Lissitzky, Broderson, Ber-
łewi pochodzili z Ukrainy, Białorusi, Litwy i Polski, a żyli w Kijowie, Mo-
skwie, Łodzi, Berlinie i Paryżu. Przykłady można by mnożyć, a historie
zmieniałyby się nieco w zależności od trendów, niemniej wielokulturo-
wość zawsze wpisana była w dzieje życia artystów środkowoeuropejskich.
Można by powiedzieć, że zbiorowa biografia artystów polskich, czeskich,
węgierskich byłaby podobna. Węgrzy, urodzeni na słowackich, rumuń-
skich, austriackich pograniczach, rozpoczynali studia przerwane wojną
w Budapeszcie. Potem udział w armii austriackiej, zaangażowanie w re-
wolucję komunistyczną i emigracja. Większość z nich dojrzałość arty-
styczną osiągnęła w austriackim Wiedniu lub niemieckim Berlinie. Język
niemiecki obok węgierskiego był językiem ich artystycznej ekspresji.
Malewicz, wybierając się w nigdy niezrealizowaną europejską podroż
do Paryża, w podaniu o wizę jako narodowość podawał polską, jednak,
gdy przybył do Warszawy, w rozmowie z dziennikarzami podkreślał swe
duchowe związki ze sztuką rosyjską. Wielkie obszary kulturowe rozcią-
gające się na zachód od Moskwy aż po Berlin, nierozłącznie związane
z jego biografią, w doświadczeniu artystycznym pozostały zaledwie po-
graniczem. Gombrowicz, po latach spędzonych w Argentynie, szkicując
we Francji w rozmowach z Dominique de Roux swój artystyczny testa-
ment mówił: „Byłem Polakiem. Znajdowałem się w Polsce. Czymże jest
Polska? Jest to kraj miedzy Wschodem i Zachodem, gdzie Europa już po-
79
zywał po ukraińsku, a kształcił się, pracował i pisał swoje filozoficzno-
artystyczne traktaty, pełne polonizmów i ukrainizmów, po rosyjsku. Wy-
rosły w Europie Środkowej, tożsamość kulturową zdobywał w Rosji, a ja-
ko artysta w pełni ukształtowany wybierał Europę jako obszar swej
uniwersalistycznej identyfikacji. Władysław Strzemiński urodził się
w białoruskim Mińsku, kształcił się na oficera armii rosyjskiej, jako arty-
sta rosyjski pracował w Smoleńsku, na potrzeby Frontu Zachodniego
w wojnie przeciwko Polsce. W 1922 roku, tak jak nieco wcześniej cała jego
rodzina, osiedlił się na stałe w Polsce. W pierwszych latach z trudem po-
rozumiewał się w języku polskim, a później, w jego polskich traktatach
artystycznych, pozostało wiele rusycyzmów. Katarzyna Kobro, była córka
emigrantów niemieckich osiadłych w Rydze na Łotwie, gdzie mówiła po
łotewsku, kształciła się w języku rosyjskim w Moskwie. Przyjechała do
Polski wraz ze Strzemińskim, nie znając języka polskiego, niemniej od
tego czasu jako Polka współtworzyła środowisko polskiej awangardy.
Hans Mattis-Tausch pochodził z transylwańskiego Brasso (Bra§ov) nale-
żał do węgierskiej i rumuńskiej awangardy. Serb Ljubomir Micie urodził
się w Chorwacji, najpierw pracował w Zagrzebiu, później w Belgradzie.
Vytautas Kairiukśtis (Witold Kajruksztis) był polsko-litewskim artystą.
Gustaw Klucis - łotewsko-rosyjskim. Żydowscy artyści języka jidysz
Chagall, Paliamow, Altman, Brauner, Adler, Lissitzky, Broderson, Ber-
łewi pochodzili z Ukrainy, Białorusi, Litwy i Polski, a żyli w Kijowie, Mo-
skwie, Łodzi, Berlinie i Paryżu. Przykłady można by mnożyć, a historie
zmieniałyby się nieco w zależności od trendów, niemniej wielokulturo-
wość zawsze wpisana była w dzieje życia artystów środkowoeuropejskich.
Można by powiedzieć, że zbiorowa biografia artystów polskich, czeskich,
węgierskich byłaby podobna. Węgrzy, urodzeni na słowackich, rumuń-
skich, austriackich pograniczach, rozpoczynali studia przerwane wojną
w Budapeszcie. Potem udział w armii austriackiej, zaangażowanie w re-
wolucję komunistyczną i emigracja. Większość z nich dojrzałość arty-
styczną osiągnęła w austriackim Wiedniu lub niemieckim Berlinie. Język
niemiecki obok węgierskiego był językiem ich artystycznej ekspresji.
Malewicz, wybierając się w nigdy niezrealizowaną europejską podroż
do Paryża, w podaniu o wizę jako narodowość podawał polską, jednak,
gdy przybył do Warszawy, w rozmowie z dziennikarzami podkreślał swe
duchowe związki ze sztuką rosyjską. Wielkie obszary kulturowe rozcią-
gające się na zachód od Moskwy aż po Berlin, nierozłącznie związane
z jego biografią, w doświadczeniu artystycznym pozostały zaledwie po-
graniczem. Gombrowicz, po latach spędzonych w Argentynie, szkicując
we Francji w rozmowach z Dominique de Roux swój artystyczny testa-
ment mówił: „Byłem Polakiem. Znajdowałem się w Polsce. Czymże jest
Polska? Jest to kraj miedzy Wschodem i Zachodem, gdzie Europa już po-