Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (20.2009)

130

PIOTR JUSZKIEWICZ

nanie, że w całym projekcie idzie o coś więcej niż o sztukę, a mianowicie
o szczęście ludzkości, często utożsamiane z racjonalną organizacją, funk-
cjonalną dyspozycją, powszechną dostępnością. Wszystkie te czynniki
zakreślały też rodzaj nowej wspólnoty z naciskiem na powszechny wspól-
ny język, równość i kolektywne działanie. Sztuka stawała się więc narzę-
dziem poznania i narzędziem społecznej zmiany. W obszar cienia spycha-
ne było przy tym wszystko to, co łączyło się ze związkami sztuki i władzy
- materialna zależność sprowadzająca sztukę do dworskiego ornamentu
i idąca za tym dobrowolna zamiana wolności na zniewolenie, surowości
„buntowników i męczenników" na luksus życia, demokratycznej kolek-
tywności na elitarność społecznej pozycji, a poznawczej funkcji sztuki na
propagandowe ogłupianie mas. Jungowski cień, bez przekroczenia które-
go trudno mówić o indywiduacji warunkującej prawdziwą dojrzałość, to
zatem z jednej strony wszystko to, co w projektach nowoczesności wy-
krywa ich totalizujący aspekt, z drugiej ujawnia systemową współpracę
artystów i totalitarnego państwa - zarówno w sensie rekuperacji, jak
i agentury, z trzeciej wykluczające praktyki współczesnej historii sztuki
polskiej, która raczej omija cień dużym lukiem, niż stara się go rozjaśnić.

I

Zadaniem dla kształtujących przestrzeń jest znalezienie (...) mo-
delu osadniczego, który stworzyłby „kanały melioracyjne dla osu-
szenia niezdrowych rozlewisk" ludzkich, który stanowiłby propo-
zycję rozwiązania osadnictwa przyszłości.
Oskar i ZoBa Hansen, 1967

Linearny System Ciągły, który Oskar Hansen zaprezentował po raz
pierwszy w 1967 roku na wystawie noszącej podtytuł „Propozycja formy
otoczenia człowieka", to zasada konstruowania gigantycznej architekto-
nicznej i urbanistycznej struktury, biegnącej szerokimi pasami z północy
na południe Polski. Zakłada on odejście od centralnej kompozycji miast,
skutkującej, zdaniem twórcy, narastającą niefunkcjonalnością, dominu-
jącą pod względem wizualnym, jak i ekonomicznym hierarchizacją, czy
wreszcie brakiem możliwości pozostającymi w zgodzie z lokalnymi wa-
runkami klimatycznymi przewietrzania całej struktury miejskiej, na
rzecz strefowego układu pasmowego, wkomponowywanego w naturalne
warunki geograficzne. Układ pasmowy, który pojawia się w myśleniu
nastawionych reformatorsko i zorientowanych lewicowo architektów (np.
A. Sorio Y Matta, La Ciudad Lineal, 1882; N.A. Milutin - Stalingrad pas-
mowy, 1939) w założeniu usuwał wszystkie negatywne aspekty urbaniza-
cji, racjonalizując i ekonomizując wzajemną relację stref mieszkanio-