DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Soćko, Adam: Pałac Parysów czy pałac Leśniowolskich?: uwagi do badań nad siedzibami szlacheckimi w trybunalskim Lublinie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29069#0042
40
ADAM SOĆKO
liczył się z tym, że Leśniowolscy byli pierwszymi właścicielami tej nieru-
chomości. Nie osłabiło to jednak przekonania o znaczącej roli Feliksa Pa-
rysa dla zdefiniowania obecnej formy budowli. Wojciechowi Koziejow-
skiemu zabrakło determinacji, by ustalić, kim była Katarzyna, ale nie
stanowiło to przeszkody, by zasugerować (niesłusznie), że mogła być sio-
strą Feliksa Zygmunta^. W ten sposób Wojciech Koziejowski pochopnie
założył, że budowę pałacu można związać z ojcem Feliksa Zygmunta
i zarazem domniemanym ojcem Katarzyny Parysówny - Adamem Pary-
sem lub - jak pisał: „dwór przed otrzymaniem serliańskiego planu pała-
cowego mógł być własnością Leśniowolskiego (Marcina - A.S.]. Relikty
starszego domostwa, w jakiejś szczątkowej formie piwnic i parteru, mo-
gły wejść do programu rozbudowanej rezydencji o niewątpliwych inspi-
racjach serliańskich"W W myśl tej hipotezy powinna więc istnieć jakaś
dająca się rozpoznać faza budowli z czasów Leśniowolskich. Niestety,
z wyjątkiem fragmentu dekoracji dziedzińcowej arkady autor nie wska-
zał nawet domniemanego zasięgu starszej struktury, z której - jak nale-
żałoby się domyślać - owa arkada miała być wykorzystana w przebudo-
wie parysowskiej. Konkluzja sprowadzała się więc do twierdzenia, że
znane dzisiaj rozplanowanie, rzekomo inspirowane układem z traktatu
Serlia, którym dysponował Adam, a później pewnie też Feliks Parys, na-
leży łączyć z rozbudową podjętą najpewniej z inicjatywy tego drugiego
(Feliksa).
Analiza architektury pałacu doprowadziła Wojciecha Koziejowskiego
do kilku uwag wpisujących lubelską realizację w kontekst sztuki euro-
pejskiej. Badacz stwierdził mianowicie, że „zaakcentowanie naroży bu-
dowli od strony kościoła, jak gdyby szczątkowymi bastionikami lub
raczej reliktowymi wieżami-alkierzami przypomina wzory włoskich bu-
dowli w typie m modo hi /bzhezza" - czteroskrzydłowych zamków i pała-
ców w wariantach znanych z traktatu Sebastiana Serlia, a w szczegól-
ności takich, jak realizacja zamku w Ancy-le-Franc (po 1546, il. 9) oraz
Palazzo Rosmarino koło Lyonu (1575, il. 10). Bezpośredniej inspiracji
dziełem Serlia upatrywał jednakże autor w wizerunku rzutu pałacu
miejskiego na parceli nieregularnej, opublikowanego w VII księdze trak-
tatu^ (il. 8). W jej posiadaniu miał być - jak pamiętamy - Adam Parys,
a potem Tylman z Gameren.
Podstawowe ustalenia monografisty pałacu przyjęła także Irena Rol-
ska-Boruch, wprowadzając jednak do literatury kilka nowych wątków.
Pierwszym, jaki narzuca się w trakcie lektury jej krótkiego tekstu o pa-
W. Koziejowski, op. cit., s. 54.
45 Ibidem, s. 54-55.
46 Ibidem, s. 52.
ADAM SOĆKO
liczył się z tym, że Leśniowolscy byli pierwszymi właścicielami tej nieru-
chomości. Nie osłabiło to jednak przekonania o znaczącej roli Feliksa Pa-
rysa dla zdefiniowania obecnej formy budowli. Wojciechowi Koziejow-
skiemu zabrakło determinacji, by ustalić, kim była Katarzyna, ale nie
stanowiło to przeszkody, by zasugerować (niesłusznie), że mogła być sio-
strą Feliksa Zygmunta^. W ten sposób Wojciech Koziejowski pochopnie
założył, że budowę pałacu można związać z ojcem Feliksa Zygmunta
i zarazem domniemanym ojcem Katarzyny Parysówny - Adamem Pary-
sem lub - jak pisał: „dwór przed otrzymaniem serliańskiego planu pała-
cowego mógł być własnością Leśniowolskiego (Marcina - A.S.]. Relikty
starszego domostwa, w jakiejś szczątkowej formie piwnic i parteru, mo-
gły wejść do programu rozbudowanej rezydencji o niewątpliwych inspi-
racjach serliańskich"W W myśl tej hipotezy powinna więc istnieć jakaś
dająca się rozpoznać faza budowli z czasów Leśniowolskich. Niestety,
z wyjątkiem fragmentu dekoracji dziedzińcowej arkady autor nie wska-
zał nawet domniemanego zasięgu starszej struktury, z której - jak nale-
żałoby się domyślać - owa arkada miała być wykorzystana w przebudo-
wie parysowskiej. Konkluzja sprowadzała się więc do twierdzenia, że
znane dzisiaj rozplanowanie, rzekomo inspirowane układem z traktatu
Serlia, którym dysponował Adam, a później pewnie też Feliks Parys, na-
leży łączyć z rozbudową podjętą najpewniej z inicjatywy tego drugiego
(Feliksa).
Analiza architektury pałacu doprowadziła Wojciecha Koziejowskiego
do kilku uwag wpisujących lubelską realizację w kontekst sztuki euro-
pejskiej. Badacz stwierdził mianowicie, że „zaakcentowanie naroży bu-
dowli od strony kościoła, jak gdyby szczątkowymi bastionikami lub
raczej reliktowymi wieżami-alkierzami przypomina wzory włoskich bu-
dowli w typie m modo hi /bzhezza" - czteroskrzydłowych zamków i pała-
ców w wariantach znanych z traktatu Sebastiana Serlia, a w szczegól-
ności takich, jak realizacja zamku w Ancy-le-Franc (po 1546, il. 9) oraz
Palazzo Rosmarino koło Lyonu (1575, il. 10). Bezpośredniej inspiracji
dziełem Serlia upatrywał jednakże autor w wizerunku rzutu pałacu
miejskiego na parceli nieregularnej, opublikowanego w VII księdze trak-
tatu^ (il. 8). W jej posiadaniu miał być - jak pamiętamy - Adam Parys,
a potem Tylman z Gameren.
Podstawowe ustalenia monografisty pałacu przyjęła także Irena Rol-
ska-Boruch, wprowadzając jednak do literatury kilka nowych wątków.
Pierwszym, jaki narzuca się w trakcie lektury jej krótkiego tekstu o pa-
W. Koziejowski, op. cit., s. 54.
45 Ibidem, s. 54-55.
46 Ibidem, s. 52.