DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Gryska, Agnieszka: "Ornament i zbrodnia" Adolfa Loosa: narodziny tekstu i narodziny mitu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29070#0171
AGNIESZKA GRYSKA
ORNAMENT 7 ZBRODNIA ADOLFA LOOSA
- NARODZINY TEKSTU I NARODZINY MITU
„Czy zatem Adolf Loos pokonał ornament w pojedynkę?"^
„Raz powiedziany, to jest objawiony, mit staje się prawdą apodyktyczną,
stanowi prawdę absolutną [...]. Mit obwieszcza wystąpienie nowej sytu-
acji kosmicznej albo też wydarzenia. Jest to zawsze opowieść o dziele
stworzenia: opowiada o tym, jak się coś dokonało, jak zaczęło być"k
Ornament i zdrobnia, napisany przez austriackiego architekta Adol-
fa Loosa (1870-1933) jest jednym z istotniejszych tekstów dla estetyki
modernistycznej. Jego znaczenie przedstawia się w literaturze uznając
go za równie ważny jak publikacje Louisa Sullivana, Franka Lloyda
Wrighta, Hermanna Muthesiusa czy Le Corbusiera^. Słuszność tej opinii
sankcjonują zarówno wypowiedzi najważniejszych przedstawicieli doj-
rzałego nurtu modernistycznego^, jak i krytyków modernizmu piszących
w fazie jego schyłkuL Bezsprzecznie Ornament i zdrobnia jest nie tylko
1 R. Banham, Ornameni and Crinie. A decisiue coutrl&Mnon ofAdoi/Loos, (w:) A Cri-
iic Wriies.' SeZected Essays &y Peyner BanAam, Berkeley 1999, s. 17. Tłum. własne - A.G.
2 M. Ełiade, Pacrnm, mii, Aisioria, Warszawa 1993, s. 110.
s Por. N. Pevsner, Pionierzy mspotczesności, Warszawa 1978, s. 18-30; R. Banham,
Peioo/nc/h arcAiieAinrze. Teorio i pro/eAioioanie ŁO „piermszym mieAn maszyny", War-
szawa 1979; K. Frampton, Modern ArcAiiecinre. A Criiicai Risiory, London 1982; A. Kotu-
la, T. Krakowski, ArcAPeAinra mspdtczesna, Kraków 1967; S. Latour, A. Szymski, Pozrno;'
MJspóiczesney myśii arcAiieAionicznej', Warszawa 1985.
^ Świadczy o tym choćby fakt, że Loos, jako zasłużony dla modernizmu twórca, za-
proszony został do grona uczestników pierwszego Międzynarodowego Kongresu Architek-
tury Nowoczesnej (CIAM), który odbył się w 1928 roku w szwajcarskim La Sarraz. Por.
E. Mumford, K. Frampton, TAe CZAM disconrse on nrdanism, Cambridge 2002; M. Szad-
kowska, L. van Duzer, D. Cernuśkova, Ado/fPoos - WorAs in /Ae CzecA Lands, Praga 2009.
s F. Hundertwasser, VerscAimmeinnpsmani/esi gepen den Paiiona/ismns in der
ArcAiieAinr, 1958, http://www.hundertwasser.at/deutsch/texte/philo_verschimmelungs-
manifest.php, 8 II 2011; J. Rykwert, Ornamen/ is no Crime, „Studio International",
wrzesień/październik 1975, s. 91-97.
ORNAMENT 7 ZBRODNIA ADOLFA LOOSA
- NARODZINY TEKSTU I NARODZINY MITU
„Czy zatem Adolf Loos pokonał ornament w pojedynkę?"^
„Raz powiedziany, to jest objawiony, mit staje się prawdą apodyktyczną,
stanowi prawdę absolutną [...]. Mit obwieszcza wystąpienie nowej sytu-
acji kosmicznej albo też wydarzenia. Jest to zawsze opowieść o dziele
stworzenia: opowiada o tym, jak się coś dokonało, jak zaczęło być"k
Ornament i zdrobnia, napisany przez austriackiego architekta Adol-
fa Loosa (1870-1933) jest jednym z istotniejszych tekstów dla estetyki
modernistycznej. Jego znaczenie przedstawia się w literaturze uznając
go za równie ważny jak publikacje Louisa Sullivana, Franka Lloyda
Wrighta, Hermanna Muthesiusa czy Le Corbusiera^. Słuszność tej opinii
sankcjonują zarówno wypowiedzi najważniejszych przedstawicieli doj-
rzałego nurtu modernistycznego^, jak i krytyków modernizmu piszących
w fazie jego schyłkuL Bezsprzecznie Ornament i zdrobnia jest nie tylko
1 R. Banham, Ornameni and Crinie. A decisiue coutrl&Mnon ofAdoi/Loos, (w:) A Cri-
iic Wriies.' SeZected Essays &y Peyner BanAam, Berkeley 1999, s. 17. Tłum. własne - A.G.
2 M. Ełiade, Pacrnm, mii, Aisioria, Warszawa 1993, s. 110.
s Por. N. Pevsner, Pionierzy mspotczesności, Warszawa 1978, s. 18-30; R. Banham,
Peioo/nc/h arcAiieAinrze. Teorio i pro/eAioioanie ŁO „piermszym mieAn maszyny", War-
szawa 1979; K. Frampton, Modern ArcAiiecinre. A Criiicai Risiory, London 1982; A. Kotu-
la, T. Krakowski, ArcAPeAinra mspdtczesna, Kraków 1967; S. Latour, A. Szymski, Pozrno;'
MJspóiczesney myśii arcAiieAionicznej', Warszawa 1985.
^ Świadczy o tym choćby fakt, że Loos, jako zasłużony dla modernizmu twórca, za-
proszony został do grona uczestników pierwszego Międzynarodowego Kongresu Architek-
tury Nowoczesnej (CIAM), który odbył się w 1928 roku w szwajcarskim La Sarraz. Por.
E. Mumford, K. Frampton, TAe CZAM disconrse on nrdanism, Cambridge 2002; M. Szad-
kowska, L. van Duzer, D. Cernuśkova, Ado/fPoos - WorAs in /Ae CzecA Lands, Praga 2009.
s F. Hundertwasser, VerscAimmeinnpsmani/esi gepen den Paiiona/ismns in der
ArcAiieAinr, 1958, http://www.hundertwasser.at/deutsch/texte/philo_verschimmelungs-
manifest.php, 8 II 2011; J. Rykwert, Ornamen/ is no Crime, „Studio International",
wrzesień/październik 1975, s. 91-97.