DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Gryska, Agnieszka: "Ornament i zbrodnia" Adolfa Loosa: narodziny tekstu i narodziny mitu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29070#0176
174
AGNIESZKA GRYSKA
w komentarzu (najczęściej 1908) oraz rok we wspomnianej frazie, w któ-
rej Loos mówił/pisał w jakim czasie żyje, bywały rozbieżne^.
Przełomowym wydaniem dla stanu wiedzy na temat okoliczności
powstania Ornamenfn i zbrodni jest opublikowany w 1985 roku artykuł
Burkhardta Rukschcio^, współautora najobszerniejszej wydanej dotąd
monografii Adolfa Loosa^. Badacz, zestawiając fakty potwierdzone z po-
pularnymi, nie znajdującymi odniesienia w materiałach archiwalnych
czy udokumentowanych relacjach opiniami dotyczących tekstu, oddziela
fakty od mitów. Tym samym Rukschcio jako pierwszy z badaczy dorobku
teoretycznego Loosa, posługuje się kategorią mitu. Mityczny przedmiot
wiary stanowi według niego przekonanie, jakoby manuskrypt Ornnmen-
fn i zbrodni, stanowiący podstawę wykładu pod tym samym tytułem,
powstał i został ogłoszony na dwa lata przed pierwszą udokumentowaną
prelekcją, jak również to, że wywołał skandal i rozsławił nazwisko archi-
tekta oraz że jakoby sam autor życzył sobie, aby interpretować treść wy-
kładu i eseju bezwzględnie zrównując stosowanie ornamentyki z działal-
nością zbrodniczą. Przeciwstawiając je konstrukcji zmitologizowanej,
Rukschcio wskazał na potwierdzone informacje:
1. Wykład Orna/ne/d i zbrodnia wygłosił Adolf Loos po raz pierwszy
na zaproszenie członków Akademickiego Związku na rzecz Literatury
i Muzyki 21 stycznia 1910 roku. Kolejna wiedeńska prezentacja odbyła
się w lutym 1912 i nastąpiły po niej dalsze, zagranicznie wystąpienia.
2. Wykład został wygłoszony na podstawie tekstu manuskryptu, któ-
rym referent posługiwał się w trakcie prelekcji.
3. Treść wystąpienia została po raz pierwszy ogłoszona drukiem
w 1913 roku w języku francuskim na łamach „Les Cahiers d'aujourd'-
hui", w tłumaczeniu Marcela Raya (wcześniej, w roku 1912 w tym piśmie
ukazał się inny esej Loosa - Arcbdebfnra).
4. Pierwsze wydanie tekstu w języku niemieckim miało miejsce do-
piero w roku 1929, na łamach „Frankfurter Zeitung" (24 października),
a po nim kolejne, między innymi w „Prager Tagblatt" (10 listopada tego
samego rokupk
26 Por. np. „Frankfurter Zeitung". 24 X 1929; A. Loos, Ornament nnd Ver&recAen, (w:)
Warnm Arc/dteAtnr ^e?ne Wnnst ist, Wien 2009.
22 B. Rukschcio, Or/iament and Mytdos, (w:) Ornament and AsAese im Zeitgeist des
Wien der JaArAnndertmende, Alfred Pfabigan przedm., Wien 1985, s. 57-68. Pierwszą
bardzo istotną wypowiedzią naukową skoncentrowaną na sytuacji powstania eseju Loosa
i próbie określenia roli jaka odegrał w kształtowaniu się ideologii modernistycznej był
opublikowany już w roku 1957 tekst Raynera Banhama Ornament and Crime. A decisiue
contrióntion o/Adot/Loos. Cały wywód jednak, wraz z siatką powiązań z innymi tekstami
zbudowany został na błędnym przekonaniu o jego powstaniu w 1908 roku.
28 B. Rukschcio, R. Schachel, AdoifLoos. Le&en a?id WerL Wien 1982.
29 B. Rukschcio, Ornament a??d Afyt/ios, op. cit., s. 58.
AGNIESZKA GRYSKA
w komentarzu (najczęściej 1908) oraz rok we wspomnianej frazie, w któ-
rej Loos mówił/pisał w jakim czasie żyje, bywały rozbieżne^.
Przełomowym wydaniem dla stanu wiedzy na temat okoliczności
powstania Ornamenfn i zbrodni jest opublikowany w 1985 roku artykuł
Burkhardta Rukschcio^, współautora najobszerniejszej wydanej dotąd
monografii Adolfa Loosa^. Badacz, zestawiając fakty potwierdzone z po-
pularnymi, nie znajdującymi odniesienia w materiałach archiwalnych
czy udokumentowanych relacjach opiniami dotyczących tekstu, oddziela
fakty od mitów. Tym samym Rukschcio jako pierwszy z badaczy dorobku
teoretycznego Loosa, posługuje się kategorią mitu. Mityczny przedmiot
wiary stanowi według niego przekonanie, jakoby manuskrypt Ornnmen-
fn i zbrodni, stanowiący podstawę wykładu pod tym samym tytułem,
powstał i został ogłoszony na dwa lata przed pierwszą udokumentowaną
prelekcją, jak również to, że wywołał skandal i rozsławił nazwisko archi-
tekta oraz że jakoby sam autor życzył sobie, aby interpretować treść wy-
kładu i eseju bezwzględnie zrównując stosowanie ornamentyki z działal-
nością zbrodniczą. Przeciwstawiając je konstrukcji zmitologizowanej,
Rukschcio wskazał na potwierdzone informacje:
1. Wykład Orna/ne/d i zbrodnia wygłosił Adolf Loos po raz pierwszy
na zaproszenie członków Akademickiego Związku na rzecz Literatury
i Muzyki 21 stycznia 1910 roku. Kolejna wiedeńska prezentacja odbyła
się w lutym 1912 i nastąpiły po niej dalsze, zagranicznie wystąpienia.
2. Wykład został wygłoszony na podstawie tekstu manuskryptu, któ-
rym referent posługiwał się w trakcie prelekcji.
3. Treść wystąpienia została po raz pierwszy ogłoszona drukiem
w 1913 roku w języku francuskim na łamach „Les Cahiers d'aujourd'-
hui", w tłumaczeniu Marcela Raya (wcześniej, w roku 1912 w tym piśmie
ukazał się inny esej Loosa - Arcbdebfnra).
4. Pierwsze wydanie tekstu w języku niemieckim miało miejsce do-
piero w roku 1929, na łamach „Frankfurter Zeitung" (24 października),
a po nim kolejne, między innymi w „Prager Tagblatt" (10 listopada tego
samego rokupk
26 Por. np. „Frankfurter Zeitung". 24 X 1929; A. Loos, Ornament nnd Ver&recAen, (w:)
Warnm Arc/dteAtnr ^e?ne Wnnst ist, Wien 2009.
22 B. Rukschcio, Or/iament and Mytdos, (w:) Ornament and AsAese im Zeitgeist des
Wien der JaArAnndertmende, Alfred Pfabigan przedm., Wien 1985, s. 57-68. Pierwszą
bardzo istotną wypowiedzią naukową skoncentrowaną na sytuacji powstania eseju Loosa
i próbie określenia roli jaka odegrał w kształtowaniu się ideologii modernistycznej był
opublikowany już w roku 1957 tekst Raynera Banhama Ornament and Crime. A decisiue
contrióntion o/Adot/Loos. Cały wywód jednak, wraz z siatką powiązań z innymi tekstami
zbudowany został na błędnym przekonaniu o jego powstaniu w 1908 roku.
28 B. Rukschcio, R. Schachel, AdoifLoos. Le&en a?id WerL Wien 1982.
29 B. Rukschcio, Ornament a??d Afyt/ios, op. cit., s. 58.