DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Marciniak, Hanna: Poetyki kolażu w czeskim surrealizmie: Karel Teige, Jindřich Štyrský, Jindřich Heisler
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29070#0195
HANNA MARCINIAK
POETYKI KOLAŻU W CZESKIM SURREALIZMIE.
KAREŁ TEIGE - JINDRICH 8TYRSKY
- JINDRICH HEISLER
Poemat obrazowy - którego najbardziej intensywny rozwój przypa-
da na drugą połowę lat 20. i początek 30. - uznawany bywa za „pierw-
szy autentyczny przejaw poetyzmu w dziedzinie sztuk plastycznych"!
(Smejkal 1989, 25), a ponadto oryginalny czeski wynalazek i samodziel-
ny wkład w repertuar formalnych odkryć europejskiej awangardy. Jako
taki uznawany jest często w opinii badaczy za gatunek prekursorski wo-
bec kolażu surrealistycznego. Naczelny teoretyk poetyzmu, Kareł Teige
określał poemat obrazowy jako rezultat przemian i wzajemnych interak-
cji między nowoczesną poezją, w której coraz istotniejszą rolę zaczyna
odgrywać sfera wizualna, a malarstwem, które, odciążone przez wynala-
zek fotografii od powinności mimetycznych, staje się liryczną konstruk-
cją: „Poemat czyta się jak nowoczesny obraz. Nowoczesny obraz czyta się
jak poemat"2. Zarówno sam Teige, jak i badacze zjawiska, wskazują ta-
kie antecedencje poematu obrazowego, jak „słowa na wolności" Marinet-
tiego, odmiany poezji wizualnej (Mallarme, Apollinaire), poemat La
Prose da Praassi&erica de /a pefde Jedanne de P7'ance Cendrarsa
w opracowaniu graficznym Sonji Delaunay, kubistyczne papiers codes,
fotomontaże, kompozycje konstruktywistyczne, nowoczesne techniki fil-
mowe. Gatunek, stanowiący zarówno autonomiczną poezję wizualną, jak
i wykorzystywany w typograficznej szacie książek (jako całościowa archi-
tektura przestrzeni tekstu lub pojedyncza ilustracja, gruntownie prze-
formułowująca samo to pojęcie, zwłaszcza w aspekcie podrzędności
ilustracji wobec tekstu oraz ich pożądanej tematycznej zgodności), do-
i F. Smejkal, Czesia awangardo artystyczna /at dŁcadztestycA, (w:) Deoetsit. Czesia
awangarda artystyczna /a? dnjadziestycp red. U. Czartoryska, oprać. F. Smejkal, przeł.
W. Miazgowski, Łódź 1989, s. 25.
- K. Teige, Afatirstri a poeste, (w:) Anantparda zjedna a nczna/nd. <Sc. 7- odproteta-
rsMAo nnrent^poedsmn, ed. S. Ylaśln, Praha 1971, s. 494.
POETYKI KOLAŻU W CZESKIM SURREALIZMIE.
KAREŁ TEIGE - JINDRICH 8TYRSKY
- JINDRICH HEISLER
Poemat obrazowy - którego najbardziej intensywny rozwój przypa-
da na drugą połowę lat 20. i początek 30. - uznawany bywa za „pierw-
szy autentyczny przejaw poetyzmu w dziedzinie sztuk plastycznych"!
(Smejkal 1989, 25), a ponadto oryginalny czeski wynalazek i samodziel-
ny wkład w repertuar formalnych odkryć europejskiej awangardy. Jako
taki uznawany jest często w opinii badaczy za gatunek prekursorski wo-
bec kolażu surrealistycznego. Naczelny teoretyk poetyzmu, Kareł Teige
określał poemat obrazowy jako rezultat przemian i wzajemnych interak-
cji między nowoczesną poezją, w której coraz istotniejszą rolę zaczyna
odgrywać sfera wizualna, a malarstwem, które, odciążone przez wynala-
zek fotografii od powinności mimetycznych, staje się liryczną konstruk-
cją: „Poemat czyta się jak nowoczesny obraz. Nowoczesny obraz czyta się
jak poemat"2. Zarówno sam Teige, jak i badacze zjawiska, wskazują ta-
kie antecedencje poematu obrazowego, jak „słowa na wolności" Marinet-
tiego, odmiany poezji wizualnej (Mallarme, Apollinaire), poemat La
Prose da Praassi&erica de /a pefde Jedanne de P7'ance Cendrarsa
w opracowaniu graficznym Sonji Delaunay, kubistyczne papiers codes,
fotomontaże, kompozycje konstruktywistyczne, nowoczesne techniki fil-
mowe. Gatunek, stanowiący zarówno autonomiczną poezję wizualną, jak
i wykorzystywany w typograficznej szacie książek (jako całościowa archi-
tektura przestrzeni tekstu lub pojedyncza ilustracja, gruntownie prze-
formułowująca samo to pojęcie, zwłaszcza w aspekcie podrzędności
ilustracji wobec tekstu oraz ich pożądanej tematycznej zgodności), do-
i F. Smejkal, Czesia awangardo artystyczna /at dŁcadztestycA, (w:) Deoetsit. Czesia
awangarda artystyczna /a? dnjadziestycp red. U. Czartoryska, oprać. F. Smejkal, przeł.
W. Miazgowski, Łódź 1989, s. 25.
- K. Teige, Afatirstri a poeste, (w:) Anantparda zjedna a nczna/nd. <Sc. 7- odproteta-
rsMAo nnrent^poedsmn, ed. S. Ylaśln, Praha 1971, s. 494.