DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.12705#0119
R O M A>
O M A, Vrbstotoorbccelebranda, rerunidomind.inLatiOjadamneillTyberunfitajaRomuIocbriditore.nominata.Etvndeci.
moEzechiae Regis hida,anno,intercedente AfTyriorum regno,fccundoaute,o&auxOlimpiadis,condita.pcrhibctur:Arnbitum
eitis cxtraditionibtis Augufti,Pliniusfcribit, millia paffus viginti. Flauius Vopifcus tradit, Aurclium Imperatorem, ambitii vrbis
ad trigintamillia pafluumampliafle. Qaod fi vrbcrh.ad noftn xtatis confuetudiriem.metiri volcmus.vix pafluumillia quatuor.
decim, omnis RomiJt Ianiculaeffiue TianftybeririaercgioniSj& VSticaniambitUs3implcbit.Poltasfubuibiorum& vrbiSjin vni-
uerfum numero XXIIII- fuiflTerefcrt PliniusLiuiustamen, vt paffim in illius Hiftoria.Iegereeft, XXXVII. ponit.Portaeautcm vr-
bis, quae adpraefcns extant, haefurit. AcpriinumquidemabOccidcntejPopulaiis.Deindepcrradicescollis Hortorum, fpacioP.
millc Piriciina, prifcisCoMatina, di&a.TUm fenisftadijsabeftSaIaria,quaeolim Quirinalis AgonenfiSjitcm Collina & Quinque
ccpis,vt Varro traditjnominabatur. Exortumfolisa:ftiiifl,fpe£tat porta D. Agnetis.haecolim Viminalis,Figulenfisctiam,turh&,
1 Nomentana appellabatur.SequiturD. Laurcntij.ftadijsXII. a D.Agnetis.olimTiburtina.&Taurina dicra.Succeditporta Maior,
olim Ncuia,di£ta. A maiorejftadijs XII- vcrfus hybcrnum folis exort£i,porta D.Ioannisfequitur,olirn quideCaelimbntana di£ta.Ab hacftadijs V.Gabiufa
<\ux nuncclaufaeft.Proxima Latina,inCa:!iolo,ftadijs,afuperiorejVfcmpel'id riominisretinUit.Sequiturfpaciopaulb ampIius.D.P.S.Sebaftiani porta, vc
teresCapena CamaeniamJ& Appiamdicebant.nec defunt,qui&Triumphale, denicjj & Fontinale,di£tain,tradant.EftdeindeD.Paulijfpatioab Appia P.
millc,meridiemq; fimiIitcr^Yti6c il!a,fpe£l3t,vctcribus,vtquidainexiftimant,Trigemina & OftienllSj vocitata.TransTybcrim.intra ftadiQ mediu,Ripefis,
ad vcrnum occafumeftjtflim Portuenfis,di£ta Hincpau!ominus,mille P. in Ianiculo.D. Pancratijfequitur.antiquis Aurclia. Vcrfus Scptentrionedeinde,
occurrit,Scptimiana,quamaliquiFontina!cin,abinitiodi£ta,voIunt.SucceditportaTurrionis,aIiteretia Pufteruladifta.SequiturdcindePcrtufapauloqi
vlteriuSjiuxta nobiliflimoshortos.aedelcj; Beluiderij fplcndidiffimas.Iulia.Poftrema hinc,Caftel!o S.Angeli vicina,CaftclIana,qua:potiusAcncia,vocaba.
tur.&ha: noftristemporibus,vltracitraq';Tyberim,vrbisRomaeportaefunt,T)'beris ripa,o£to quondanip6ntibus,iun£ta fdit.quos ita,P. Vi£tor, recenfct.
Miluius,quem vulgus nuncpcrpera,Mollcvocat.AeIius.nuncponsCaftelliS. Angeli.dicitur, Vaticanus.qui &Triumphalis.Ianiculus,quihoc tcpore Pos
Sixtuscft Fabricius vulgb dequadio Capi,fcuQuadricepis.Exquilinus:itemCeftius,nucS.Bartholomaei.Succedit deinde Senatorius,& itcm Palatinus: Ia,
D.Marie. Acgyptiace_,appcllatus Infra deinde,locusapparet.vbipons vltirausextitit.quem tota fcriptorii cohors.Subliciu & Aemiliu nominat.Collcsfepte,
citraTyberim Rome. ab auctoribusdcfcribuntur.quorum nominahaecfunt: Capitoliii,PaIatinus,Auentinus CaeIiusJExquiIinus,Viminalis,& Quirinalis.
TransTybcrimaIijduofunt,Ianicu!us,& Vaticanus.CapitoIiu,abinitio,Saturnijnomen habuit.poftcaTarpeiu deniq;Capitoliii vocariccepit.humanoca.
pite.in Iouis templifundaine^is,reperto.DiuidebaturinpartesduaSjAice^&Capitoliu,Arcis otnameta,cun£tis Aegyptioriimiraculis.erantarite poneda.
CircaCapitoIiumturrcs ciant,delubra,fimiliaqucloca,numinibusconfecrata,plus LX. Monftraaetatejpropemodum vacua, &inania: vixenimnuncibi
Senatoris,& confcruatorum praetoria.nullius feremomcntijCtim Araecceli famili^ MinorQ monafteriocernuntur.PalatinUsmonsfequitur,inqiio,vtCor
nelius Tacitus perhibet.primUjVrbsRoma.aedificata tft.EtineoRegeSjdeindeConfuIcs.pofteaimperatores.maiori ex paitefcdem habuerUnt.Quipluri.
ma atq; magnifica in eoextruxerc aedificia.quae ctfiiniuria tcmporii pcnitusfunt,collapfa.eorum tamen ruinae tot tantaeq'; funt.vt paffiiri ab omnibus,funi-
ma cum admirationCjConfpiciantur-Habuit is mons Greegoftafinjlocum.vbi nationum maxime Graecoru fubfifterent lcgati qui ad Scnatum miffi eflent,
Concordiaeaede,SenacuIum,&aedes Victorie. Iunonis hofpite,Penatiuni,Otci,Fidei,Apolliriis, & plurirna aliaaedificia, quae Marcianus" in topographia vr.
bisRomae,& Lcanderdeciufdem vrbisantiquitatibus ftudiosedefcribunt.Liuiusquoq; inquit.Matre Magna Dcam, ex Graecia aducctam.in aedemvicto-
riac,quae eftin PalatiOjpertulerc, fuit & in Palatio.tefte Plinio.Phanum, fcbri dicatum,& tcmplQ D. Augufti, deinde incendio cofumptum CCaliguIajfu-
pcrtempluinhoc,pontctranfmiflb,palatium,capitoliumq; coniunxit,cuius& reliqiuasadhuc confpicerelicet.Idcm Cilar Auguftus, templum Apollinis,
ineapartcexcitauitrAddiditporticns.cumbibliothccaLatina&Gra;ca,quoinloco,iafcnior,fxpeSenatuhabuit.Nuncpra;tcrS.Nicolai Ecclefiam, aCa-
lixto Pontificca;dificata,nullum,isccIcbcrriinusmons,xdificiuiiihabct.Qualisautej&quantusolimfuerit,pcringentes3edificiorum ruinaeindicant.Nuc
ad Caelium montc veniamiiSj in quo Vcfpafianus,templum D.Claudijxdificauit;fuit & ineo phanum Venens & Cupidinis, iteParis, aliorumq; deorum
a:deSjaia;,& templajquorumomniu ruinc.ita confufaefunt,vt pauciscertum Iocuinaffignareliceat.Macellum magnum,AntrumCyclopis,LupanariajCO,
hortes quinq; vigilunijCaftra pcregrina,&Armamentariu.Mcdio ineiusdorfo,bini Aquaedu£tus,fuperbiflimi operi$jConfpiciuntur.Nunc,EcclefijsChri-
ftianis.monstotusperornatus.confpicitur.Qui ad Palatinuvcrgit, Monafterium 1>. Gregorii,fuftinetjexa3dibuspatcrnis,abeoconftru£Viim.IndeSan£to-
rum.Ioannis&PauIi.EccIcfia vifitur.vbiquondaCuria HoftiIiaextitit,inquaTulIusRexRcgiamfedem,Liuioa(ierente,conftituit.ScquiturhofpitaleSaI-
uatoris & Ecc!cfiaB.Maria:inDominicajalteraq;S.StephaniEcclefia circulariforma,multispcrambitumcoluninis,adornata,olim FaunofacratajVtex ti.
tulo quodam,ibirepcrto.omnesconfcntiunt.Cernitur.adhuius montisfiniftram.S.Quatuor coronatoiumEcc!efia,&S.Erafmi monafterium proxiirium,
noui operis.in monteCaelio,eftXcnodochium Latcranenfe^&inciufdemmotisextremo.Bafilica Laterancnfis,ficcognominata quod in LaterariOrO no-
biliffimxgentisaedibus,aedificatafuerit.Ea,fan£tiffimisApoftolouiincapitibus,venerabilis,&nobiliffimaftruaura^
dataB.SylueftrOjConftantinianaBafilicajappellaturjPontificumRomanoru primariafedes. Vifiturquoq; in moteC^lio.porta maior,Neuia difta.Etam.
phitheatrumaStatilioTauro Augufto.pofitum.femidirutum.Etalia S. Crucis Bafilica.abHelenaConftantirii matre,c6ftru£ta,Eoloco,vbi teplaerantVe-
neris&CupidiniSjConiun£tiimq; eftmonafterium,quodaCarthufienfibusnunc incolitur.In Auentinomonte,locifquecircumic£tis,multa cum tcmplace-
lebria.tum aIiafummifplendorisaedificia,fuerunt,videlicet:Ara Herculi.abEuandro.pofita.phanQ Iunonis,Dianae,Mincrux,& Lucinae Etin vcrticc.Lau-
retum,Ioui facratumj& Libcrtatisaedes.NunctB.Sabinae,Bonifacijj& Alexijmonafteiium habetjalioquin.totus vinctiscote£tus. Exquilinusmosfcquitur
qucm Varro.duasinpartesdiuidit nobilioreincflcfcribens eam,quaeaforopoftcaTraiani vocato,nunc aturreComitu.ac Militiarumj incipit.& per mo-
tem Caballinum,perq;Thermas Dioclctiani.ad D.Laurentijportam vfq; protcnditur.Altcra pars.ea loca continet quac interDiocietianiThcrmas & Ma-
rij Tropharos inteifunt.Etca celeberrimaniEcclcfiam,S Maria:Maioris,fuftinet.Habuit Exquilinus.olim aedeSjCum DeorQj tumhominumampliffimas Sc
1 lagninccntiffimas.A turri MilitaiiumafccndendOjruinaeThermarCiConftantinicernuntu^&ingentesfeminudorummarmoreaeftatuaejInde.Iocopenc
cotiguo.Caballimarmorcijquibus virifeminudi.Iora tenetcs,infidentjmagno artificiofacti.quorumalterjPraxitelis.alterPhidiae opus.Latinis litteris.in-
fcribitur.Indc nonlongefuntDiocIetiani,&alioru clariffimoru viroriiThermae.Fuit in eodecolle Macellum,vbi nunc EcclcfiaS.Viti cofpicitUr,cuivicin»
eft Arcus triumphalis Galicni.Plurimaefunt in hoc monte EcclcfiaejVereruaedificorumruine_ quaeoninia abfquetaediofa verbofitate,referreminimSpofle-
mus-CoIIis viminahs, Ara Iouis Viminei.quonda habuit templum Syluani, Lauacrii Aprippinae,matris NcronisThermanis Olimpiadis& Nouati, eo in
loco,vbi nunc D.Prudcntianaecft tcmplum.Et Bibliothecam Vlpiani.inqua librilintei,atque elephantini Principum gefta,& S.C continentcs feruabatur,
Alijsinfuper aedificijshunc montcexornatum quonda fuiflc.ingentesruinae teftantur.MonsQuirinaliSjIongitudine, Viminali eft,fimilis,atamplius in la
tumpatetjfmitenim^quicollemilli alium, intcrportam Collina & Collatinam, adiungunt, vbi chara£tcribus Acgyptijs infcriptuS,Lunaeq; quondam,vt
nonnulliprodidcrunt dcdicatus.iacctobelifcus.In valleQuirinali,fuitFortunaepublicij^des.Paulbaltius,Turris Miiitiariijinqua Traiani militcsolimfta.
tionc habitcre.ThcrmaeConftantinijDomusCorneliorum^DomusPomponijAtticijfuit in eaQuirinalis parte,qmj aedi nunc D.VitaIis,incumbit.Templii
Qu_irini;Horti Saluftiani.CampusfceleratuSjinquo Vaftalcs.incaefti reae.viuae defodiebatur.Habuit & pltirimasaliasaedcsfacras hicmons,fed quoinloco
fucrint,nonita exploratum habetur.Poftularct nuncordo.vt vrbisquoq; platiaeacdificia &celebriora loca:diligentius perfcrutarcmur.In quib»n6modb&
publica, & ptiuata& magnificaaedificia, fed&infinita propemodu deoru tcmpla recenfenda.forent.Quoru hac dccaufa.tatain vrbemultitudocerncba-
tur-In Pontificuinenimdifciplinafancitum fuerat,vt neq;oppidum,neq; vrbsaliqua,anteoppugnarerur,quam Romani faccrdotes,Deum, locipraefidc-
cuocaflent, & illi vouiflent religionis cultum apud Romanos,ac locti ampliorejtemplum delnbrum facellum,autara. HinccfTecrum eft,vt intra Romana
pomoeria, fingularum propegentiumnuininapropria facrariahabuerint.propriafucaedes Creuitque Dcorum numerusad irrifioncm vfq;.Sed Deiillius
nomen, fubcuius cuftodia eiatRoma, diutius occultumfuit, nequa hoftiliseuocatio fieripoflet. Ca:terum,cumob incredibile.ta publicarii quampriua-
tarumaediumfrcquentiam omnia cnumerari nequeant,quia in immenfiim,le£torumctia taedio,excrefccret oratio.Itaq; Pub.ViCtoremfequutijLaconica
brcuitatc,quaeab alijSjintcgris ctia librispro reimagnificentia defcripta funt.recenfebimus.Aquae & Aquaedu£tus pcr varias vrbisregiones ip.inueniuntur.
Thermae ii. Amphitheatra&Theat. 3. Curiae3f. vt D. Aug.in Pfal.m Circi 3-Obelifci 7. Arcus marmorei 36. Campi 8. Forin, Bibliotheca; it>. Obelif. f.
Viae.Jp. Capitolia2. Colofli duo.Columna; cochlides due_,Macelladuo.Ludiquatuor Neuinachi3e5.Nymphea iy.Equi magni I3-Deaurati so.Eburnei S4.
Acdes42+.Vicomagiftri 672.Vici 424.CuratoresJ4 lnful3epertotam vrbemnumcro quadraginta fex milliafcxccntaedu^.Domus mo-Balnca ssCLacus
HrJ.Piftrina 2f4.LupanariaD C. LiC Jdl-Latrin^ public^XLIII.Cohortespraetori^dece.Vrban^qUatuor.Vigilufcpteinjquaru excubitoria 14. Vexillaco-
muniajdiioCaftraequitumjSa!gamariorum,pcregrinorum.Quam mu!tisautem,magnificis,ac pencimmortalibus^dificijs, multolaborc, fummaarre, &
infioitis fumptibus.vrbsRomanaexornata ftierit,explicari vix poteiat,Qtie,tametfi,maiorecxparte,jniuria temporum(vt in hominum vita mhileft pcr-
petuum)inteiiereucliquia: tamen,& ruinaeilloium quae hodic extant,adco funt immenfac,& mirandnm in modum fc cxtollunt.vt abcxtremis orbis par.
libus,plurimos ad fe vifcnda iugitcr. & alliciant, & attrahant. Qui cas contemplantes.rerum magnitudine,ita obftupefcunt,vt ab illorum contemplatione
vclinuiti abfccdant,conteudantquoficri non poffie, vt.autciuium Romanorum opeta,autRcgutn potcntia,aut vllisprineipuindiuitijs,fcdytlgigantuin
roanu, vel diuina potius Yirtute,a:dificia illa fuciint cxcitata.
4^
O M A, Vrbstotoorbccelebranda, rerunidomind.inLatiOjadamneillTyberunfitajaRomuIocbriditore.nominata.Etvndeci.
moEzechiae Regis hida,anno,intercedente AfTyriorum regno,fccundoaute,o&auxOlimpiadis,condita.pcrhibctur:Arnbitum
eitis cxtraditionibtis Augufti,Pliniusfcribit, millia paffus viginti. Flauius Vopifcus tradit, Aurclium Imperatorem, ambitii vrbis
ad trigintamillia pafluumampliafle. Qaod fi vrbcrh.ad noftn xtatis confuetudiriem.metiri volcmus.vix pafluumillia quatuor.
decim, omnis RomiJt Ianiculaeffiue TianftybeririaercgioniSj& VSticaniambitUs3implcbit.Poltasfubuibiorum& vrbiSjin vni-
uerfum numero XXIIII- fuiflTerefcrt PliniusLiuiustamen, vt paffim in illius Hiftoria.Iegereeft, XXXVII. ponit.Portaeautcm vr-
bis, quae adpraefcns extant, haefurit. AcpriinumquidemabOccidcntejPopulaiis.Deindepcrradicescollis Hortorum, fpacioP.
millc Piriciina, prifcisCoMatina, di&a.TUm fenisftadijsabeftSaIaria,quaeolim Quirinalis AgonenfiSjitcm Collina & Quinque
ccpis,vt Varro traditjnominabatur. Exortumfolisa:ftiiifl,fpe£tat porta D. Agnetis.haecolim Viminalis,Figulenfisctiam,turh&,
1 Nomentana appellabatur.SequiturD. Laurcntij.ftadijsXII. a D.Agnetis.olimTiburtina.&Taurina dicra.Succeditporta Maior,
olim Ncuia,di£ta. A maiorejftadijs XII- vcrfus hybcrnum folis exort£i,porta D.Ioannisfequitur,olirn quideCaelimbntana di£ta.Ab hacftadijs V.Gabiufa
<\ux nuncclaufaeft.Proxima Latina,inCa:!iolo,ftadijs,afuperiorejVfcmpel'id riominisretinUit.Sequiturfpaciopaulb ampIius.D.P.S.Sebaftiani porta, vc
teresCapena CamaeniamJ& Appiamdicebant.nec defunt,qui&Triumphale, denicjj & Fontinale,di£tain,tradant.EftdeindeD.Paulijfpatioab Appia P.
millc,meridiemq; fimiIitcr^Yti6c il!a,fpe£l3t,vctcribus,vtquidainexiftimant,Trigemina & OftienllSj vocitata.TransTybcrim.intra ftadiQ mediu,Ripefis,
ad vcrnum occafumeftjtflim Portuenfis,di£ta Hincpau!ominus,mille P. in Ianiculo.D. Pancratijfequitur.antiquis Aurclia. Vcrfus Scptentrionedeinde,
occurrit,Scptimiana,quamaliquiFontina!cin,abinitiodi£ta,voIunt.SucceditportaTurrionis,aIiteretia Pufteruladifta.SequiturdcindePcrtufapauloqi
vlteriuSjiuxta nobiliflimoshortos.aedelcj; Beluiderij fplcndidiffimas.Iulia.Poftrema hinc,Caftel!o S.Angeli vicina,CaftclIana,qua:potiusAcncia,vocaba.
tur.&ha: noftristemporibus,vltracitraq';Tyberim,vrbisRomaeportaefunt,T)'beris ripa,o£to quondanip6ntibus,iun£ta fdit.quos ita,P. Vi£tor, recenfct.
Miluius,quem vulgus nuncpcrpera,Mollcvocat.AeIius.nuncponsCaftelliS. Angeli.dicitur, Vaticanus.qui &Triumphalis.Ianiculus,quihoc tcpore Pos
Sixtuscft Fabricius vulgb dequadio Capi,fcuQuadricepis.Exquilinus:itemCeftius,nucS.Bartholomaei.Succedit deinde Senatorius,& itcm Palatinus: Ia,
D.Marie. Acgyptiace_,appcllatus Infra deinde,locusapparet.vbipons vltirausextitit.quem tota fcriptorii cohors.Subliciu & Aemiliu nominat.Collcsfepte,
citraTyberim Rome. ab auctoribusdcfcribuntur.quorum nominahaecfunt: Capitoliii,PaIatinus,Auentinus CaeIiusJExquiIinus,Viminalis,& Quirinalis.
TransTybcrimaIijduofunt,Ianicu!us,& Vaticanus.CapitoIiu,abinitio,Saturnijnomen habuit.poftcaTarpeiu deniq;Capitoliii vocariccepit.humanoca.
pite.in Iouis templifundaine^is,reperto.DiuidebaturinpartesduaSjAice^&Capitoliu,Arcis otnameta,cun£tis Aegyptioriimiraculis.erantarite poneda.
CircaCapitoIiumturrcs ciant,delubra,fimiliaqucloca,numinibusconfecrata,plus LX. Monftraaetatejpropemodum vacua, &inania: vixenimnuncibi
Senatoris,& confcruatorum praetoria.nullius feremomcntijCtim Araecceli famili^ MinorQ monafteriocernuntur.PalatinUsmonsfequitur,inqiio,vtCor
nelius Tacitus perhibet.primUjVrbsRoma.aedificata tft.EtineoRegeSjdeindeConfuIcs.pofteaimperatores.maiori ex paitefcdem habuerUnt.Quipluri.
ma atq; magnifica in eoextruxerc aedificia.quae ctfiiniuria tcmporii pcnitusfunt,collapfa.eorum tamen ruinae tot tantaeq'; funt.vt paffiiri ab omnibus,funi-
ma cum admirationCjConfpiciantur-Habuit is mons Greegoftafinjlocum.vbi nationum maxime Graecoru fubfifterent lcgati qui ad Scnatum miffi eflent,
Concordiaeaede,SenacuIum,&aedes Victorie. Iunonis hofpite,Penatiuni,Otci,Fidei,Apolliriis, & plurirna aliaaedificia, quae Marcianus" in topographia vr.
bisRomae,& Lcanderdeciufdem vrbisantiquitatibus ftudiosedefcribunt.Liuiusquoq; inquit.Matre Magna Dcam, ex Graecia aducctam.in aedemvicto-
riac,quae eftin PalatiOjpertulerc, fuit & in Palatio.tefte Plinio.Phanum, fcbri dicatum,& tcmplQ D. Augufti, deinde incendio cofumptum CCaliguIajfu-
pcrtempluinhoc,pontctranfmiflb,palatium,capitoliumq; coniunxit,cuius& reliqiuasadhuc confpicerelicet.Idcm Cilar Auguftus, templum Apollinis,
ineapartcexcitauitrAddiditporticns.cumbibliothccaLatina&Gra;ca,quoinloco,iafcnior,fxpeSenatuhabuit.Nuncpra;tcrS.Nicolai Ecclefiam, aCa-
lixto Pontificca;dificata,nullum,isccIcbcrriinusmons,xdificiuiiihabct.Qualisautej&quantusolimfuerit,pcringentes3edificiorum ruinaeindicant.Nuc
ad Caelium montc veniamiiSj in quo Vcfpafianus,templum D.Claudijxdificauit;fuit & ineo phanum Venens & Cupidinis, iteParis, aliorumq; deorum
a:deSjaia;,& templajquorumomniu ruinc.ita confufaefunt,vt pauciscertum Iocuinaffignareliceat.Macellum magnum,AntrumCyclopis,LupanariajCO,
hortes quinq; vigilunijCaftra pcregrina,&Armamentariu.Mcdio ineiusdorfo,bini Aquaedu£tus,fuperbiflimi operi$jConfpiciuntur.Nunc,EcclefijsChri-
ftianis.monstotusperornatus.confpicitur.Qui ad Palatinuvcrgit, Monafterium 1>. Gregorii,fuftinetjexa3dibuspatcrnis,abeoconftru£Viim.IndeSan£to-
rum.Ioannis&PauIi.EccIcfia vifitur.vbiquondaCuria HoftiIiaextitit,inquaTulIusRexRcgiamfedem,Liuioa(ierente,conftituit.ScquiturhofpitaleSaI-
uatoris & Ecc!cfiaB.Maria:inDominicajalteraq;S.StephaniEcclefia circulariforma,multispcrambitumcoluninis,adornata,olim FaunofacratajVtex ti.
tulo quodam,ibirepcrto.omnesconfcntiunt.Cernitur.adhuius montisfiniftram.S.Quatuor coronatoiumEcc!efia,&S.Erafmi monafterium proxiirium,
noui operis.in monteCaelio,eftXcnodochium Latcranenfe^&inciufdemmotisextremo.Bafilica Laterancnfis,ficcognominata quod in LaterariOrO no-
biliffimxgentisaedibus,aedificatafuerit.Ea,fan£tiffimisApoftolouiincapitibus,venerabilis,&nobiliffimaftruaura^
dataB.SylueftrOjConftantinianaBafilicajappellaturjPontificumRomanoru primariafedes. Vifiturquoq; in moteC^lio.porta maior,Neuia difta.Etam.
phitheatrumaStatilioTauro Augufto.pofitum.femidirutum.Etalia S. Crucis Bafilica.abHelenaConftantirii matre,c6ftru£ta,Eoloco,vbi teplaerantVe-
neris&CupidiniSjConiun£tiimq; eftmonafterium,quodaCarthufienfibusnunc incolitur.In Auentinomonte,locifquecircumic£tis,multa cum tcmplace-
lebria.tum aIiafummifplendorisaedificia,fuerunt,videlicet:Ara Herculi.abEuandro.pofita.phanQ Iunonis,Dianae,Mincrux,& Lucinae Etin vcrticc.Lau-
retum,Ioui facratumj& Libcrtatisaedes.NunctB.Sabinae,Bonifacijj& Alexijmonafteiium habetjalioquin.totus vinctiscote£tus. Exquilinusmosfcquitur
qucm Varro.duasinpartesdiuidit nobilioreincflcfcribens eam,quaeaforopoftcaTraiani vocato,nunc aturreComitu.ac Militiarumj incipit.& per mo-
tem Caballinum,perq;Thermas Dioclctiani.ad D.Laurentijportam vfq; protcnditur.Altcra pars.ea loca continet quac interDiocietianiThcrmas & Ma-
rij Tropharos inteifunt.Etca celeberrimaniEcclcfiam,S Maria:Maioris,fuftinet.Habuit Exquilinus.olim aedeSjCum DeorQj tumhominumampliffimas Sc
1 lagninccntiffimas.A turri MilitaiiumafccndendOjruinaeThermarCiConftantinicernuntu^&ingentesfeminudorummarmoreaeftatuaejInde.Iocopenc
cotiguo.Caballimarmorcijquibus virifeminudi.Iora tenetcs,infidentjmagno artificiofacti.quorumalterjPraxitelis.alterPhidiae opus.Latinis litteris.in-
fcribitur.Indc nonlongefuntDiocIetiani,&alioru clariffimoru viroriiThermae.Fuit in eodecolle Macellum,vbi nunc EcclcfiaS.Viti cofpicitUr,cuivicin»
eft Arcus triumphalis Galicni.Plurimaefunt in hoc monte EcclcfiaejVereruaedificorumruine_ quaeoninia abfquetaediofa verbofitate,referreminimSpofle-
mus-CoIIis viminahs, Ara Iouis Viminei.quonda habuit templum Syluani, Lauacrii Aprippinae,matris NcronisThermanis Olimpiadis& Nouati, eo in
loco,vbi nunc D.Prudcntianaecft tcmplum.Et Bibliothecam Vlpiani.inqua librilintei,atque elephantini Principum gefta,& S.C continentcs feruabatur,
Alijsinfuper aedificijshunc montcexornatum quonda fuiflc.ingentesruinae teftantur.MonsQuirinaliSjIongitudine, Viminali eft,fimilis,atamplius in la
tumpatetjfmitenim^quicollemilli alium, intcrportam Collina & Collatinam, adiungunt, vbi chara£tcribus Acgyptijs infcriptuS,Lunaeq; quondam,vt
nonnulliprodidcrunt dcdicatus.iacctobelifcus.In valleQuirinali,fuitFortunaepublicij^des.Paulbaltius,Turris Miiitiariijinqua Traiani militcsolimfta.
tionc habitcre.ThcrmaeConftantinijDomusCorneliorum^DomusPomponijAtticijfuit in eaQuirinalis parte,qmj aedi nunc D.VitaIis,incumbit.Templii
Qu_irini;Horti Saluftiani.CampusfceleratuSjinquo Vaftalcs.incaefti reae.viuae defodiebatur.Habuit & pltirimasaliasaedcsfacras hicmons,fed quoinloco
fucrint,nonita exploratum habetur.Poftularct nuncordo.vt vrbisquoq; platiaeacdificia &celebriora loca:diligentius perfcrutarcmur.In quib»n6modb&
publica, & ptiuata& magnificaaedificia, fed&infinita propemodu deoru tcmpla recenfenda.forent.Quoru hac dccaufa.tatain vrbemultitudocerncba-
tur-In Pontificuinenimdifciplinafancitum fuerat,vt neq;oppidum,neq; vrbsaliqua,anteoppugnarerur,quam Romani faccrdotes,Deum, locipraefidc-
cuocaflent, & illi vouiflent religionis cultum apud Romanos,ac locti ampliorejtemplum delnbrum facellum,autara. HinccfTecrum eft,vt intra Romana
pomoeria, fingularum propegentiumnuininapropria facrariahabuerint.propriafucaedes Creuitque Dcorum numerusad irrifioncm vfq;.Sed Deiillius
nomen, fubcuius cuftodia eiatRoma, diutius occultumfuit, nequa hoftiliseuocatio fieripoflet. Ca:terum,cumob incredibile.ta publicarii quampriua-
tarumaediumfrcquentiam omnia cnumerari nequeant,quia in immenfiim,le£torumctia taedio,excrefccret oratio.Itaq; Pub.ViCtoremfequutijLaconica
brcuitatc,quaeab alijSjintcgris ctia librispro reimagnificentia defcripta funt.recenfebimus.Aquae & Aquaedu£tus pcr varias vrbisregiones ip.inueniuntur.
Thermae ii. Amphitheatra&Theat. 3. Curiae3f. vt D. Aug.in Pfal.m Circi 3-Obelifci 7. Arcus marmorei 36. Campi 8. Forin, Bibliotheca; it>. Obelif. f.
Viae.Jp. Capitolia2. Colofli duo.Columna; cochlides due_,Macelladuo.Ludiquatuor Neuinachi3e5.Nymphea iy.Equi magni I3-Deaurati so.Eburnei S4.
Acdes42+.Vicomagiftri 672.Vici 424.CuratoresJ4 lnful3epertotam vrbemnumcro quadraginta fex milliafcxccntaedu^.Domus mo-Balnca ssCLacus
HrJ.Piftrina 2f4.LupanariaD C. LiC Jdl-Latrin^ public^XLIII.Cohortespraetori^dece.Vrban^qUatuor.Vigilufcpteinjquaru excubitoria 14. Vexillaco-
muniajdiioCaftraequitumjSa!gamariorum,pcregrinorum.Quam mu!tisautem,magnificis,ac pencimmortalibus^dificijs, multolaborc, fummaarre, &
infioitis fumptibus.vrbsRomanaexornata ftierit,explicari vix poteiat,Qtie,tametfi,maiorecxparte,jniuria temporum(vt in hominum vita mhileft pcr-
petuum)inteiiereucliquia: tamen,& ruinaeilloium quae hodic extant,adco funt immenfac,& mirandnm in modum fc cxtollunt.vt abcxtremis orbis par.
libus,plurimos ad fe vifcnda iugitcr. & alliciant, & attrahant. Qui cas contemplantes.rerum magnitudine,ita obftupefcunt,vt ab illorum contemplatione
vclinuiti abfccdant,conteudantquoficri non poffie, vt.autciuium Romanorum opeta,autRcgutn potcntia,aut vllisprineipuindiuitijs,fcdytlgigantuin
roanu, vel diuina potius Yirtute,a:dificia illa fuciint cxcitata.
4^