DOI Artikel:
Dobrzeniecki, Tadeusz: Teoria dwóch mieczy w programie Sądu Ostatecznego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.16407#0023
„Rocznik Historii Sztuki", tom XXI
Wydawnictwo „Neriton", 1995
TADEUSZ DOBRZENIECKI
TEORIA DWÓCH MIECZY W PROGRAMIE SĄDU OSTATECZNEGO
r
Źródło średniowiecznej teorii dwóch mieczy zostało znalezione w opisanej przez ewangelistę Łukasza
Ostatniej Wieczerzy, podczas której Chrystus rozważał przyszłość swych uczniów (XXII, 35-38)':
v. 35: „Et dixit eis: Quando misi vos sine sacculo, et calceamentis, namquid aliquid defuit vobis?"
v. 36: „At illi dixerunt: Nihil. Dixit ergo eis: Sed nunc qui habet sacculum, tollat similiter et peram: et
qui non habet, vendat tunicam suam, et emat gladium".
v. 37: „Dico enim vobis quoniam adhuc hoc, quod scriptum est, oportet impleri in me: Et cum iniquis
deputatus est.
Etenim ea, quae sunt de me, fmem habent".
v. 38: „At illi dixerunt: Domine, ecce, duo gladii hic.
At ille dixit eis: Satis est".
Teoria dwóch mieczy została sformułowana w XI w. a jej źródłem była doktryna papieża Gelazego
(III. 492 - 21 XI 496) o dwóch władzach.
W roku 494 papież Gelazy skierował do wschodniorzymskiego cesarza Anastazego oświadczenie listow-
ne o dwóch władzach:
„Duo quippe sunt, imperator Auguste, quibus principaliter mundus hic regitur: auctoritas sacrata ponti-
ficum et regalis potestas. In quibus tanto gravius est pondus sacerdotum, quando etiam pro ipsis regibus
hominum in divino reddituri sunt examine ratiorum"2.
Całe tysiąclecie miało żyć tym stwierdzeniem. To co dla Augustyna i jego sposobu myślenia było prze-
czuciem odnoszącym się do „Civitas Dei"3, to dla Gelazego staje się sprawą ziemską, ideałem państwa wspie-
rającego Kościół - dwóch władz, których zgodne współdziałanie powinno rządzić światem4.
Jeden z dwóch mieczy, wymienionych w Ewangelii Łukasza (XXII, 38), przedstawia duchowy miecz,
zaś drugi oznacza świecki miecz5.
1 Najnowsze opracowanie dał M. В i schinger, Die Zwei - Schwerter-Theorie. Exegese-geschichtliche Untersuchung iiber
die Interprétation von Lk. 22,35-38, Univ.-Diss., Wien 1971; s. 2-25: Die Aussage des Herm und die Auffassung der Apostel;
składam podziękowanie Uniwersyteckiej Bibliotece w Wiedniu za wypożyczenie mi tej cennej dysertacji.
2H. Rachner, Kirche und Staat im fruhen Christentum. Dokumente aus acht Jahrhunderten und ihre Deutung, Munchen
1961, s. 75.
3 A. Z i e g 1 e r, Entwicklungstendenzen der fruhchristlichen Staatslehre, [w:] Kyriakon. Festschrift Johannes Quasten, Vol.
I, Munster i. W. 1970, s. 48-58; A.P. Orban, Ursprung und Inhalt der Zwei-Staaten-Lehre in Augustins „De Civitate Dei",
„Archiv fur Begriffsgeschichte" Bd. XXIV: 1980, H. 2, s. 171-194.
4 L. Knabe, Die gelasianische Zweigewaltentheorie bis zum Ende des Investiturstreites, «Historische Studien» H. 292,
Berlin/Ebering 1936, s. 154-166: Bildervergleiche iiber das Verhdltnis der beiden Gewalten.
5 Bischinger, op.cit., s. 37^15: Der Schwerterbegriff und die Unterscheidung: „gladius spiritualis - gladius materialis";
W. Lewinson, Die mittelalterliche Lehre von den beiden Schwerten, „Deutsches Archiv fur Erforschung des Mittelalters" Jhg
1951, s. 14-42.
Wydawnictwo „Neriton", 1995
TADEUSZ DOBRZENIECKI
TEORIA DWÓCH MIECZY W PROGRAMIE SĄDU OSTATECZNEGO
r
Źródło średniowiecznej teorii dwóch mieczy zostało znalezione w opisanej przez ewangelistę Łukasza
Ostatniej Wieczerzy, podczas której Chrystus rozważał przyszłość swych uczniów (XXII, 35-38)':
v. 35: „Et dixit eis: Quando misi vos sine sacculo, et calceamentis, namquid aliquid defuit vobis?"
v. 36: „At illi dixerunt: Nihil. Dixit ergo eis: Sed nunc qui habet sacculum, tollat similiter et peram: et
qui non habet, vendat tunicam suam, et emat gladium".
v. 37: „Dico enim vobis quoniam adhuc hoc, quod scriptum est, oportet impleri in me: Et cum iniquis
deputatus est.
Etenim ea, quae sunt de me, fmem habent".
v. 38: „At illi dixerunt: Domine, ecce, duo gladii hic.
At ille dixit eis: Satis est".
Teoria dwóch mieczy została sformułowana w XI w. a jej źródłem była doktryna papieża Gelazego
(III. 492 - 21 XI 496) o dwóch władzach.
W roku 494 papież Gelazy skierował do wschodniorzymskiego cesarza Anastazego oświadczenie listow-
ne o dwóch władzach:
„Duo quippe sunt, imperator Auguste, quibus principaliter mundus hic regitur: auctoritas sacrata ponti-
ficum et regalis potestas. In quibus tanto gravius est pondus sacerdotum, quando etiam pro ipsis regibus
hominum in divino reddituri sunt examine ratiorum"2.
Całe tysiąclecie miało żyć tym stwierdzeniem. To co dla Augustyna i jego sposobu myślenia było prze-
czuciem odnoszącym się do „Civitas Dei"3, to dla Gelazego staje się sprawą ziemską, ideałem państwa wspie-
rającego Kościół - dwóch władz, których zgodne współdziałanie powinno rządzić światem4.
Jeden z dwóch mieczy, wymienionych w Ewangelii Łukasza (XXII, 38), przedstawia duchowy miecz,
zaś drugi oznacza świecki miecz5.
1 Najnowsze opracowanie dał M. В i schinger, Die Zwei - Schwerter-Theorie. Exegese-geschichtliche Untersuchung iiber
die Interprétation von Lk. 22,35-38, Univ.-Diss., Wien 1971; s. 2-25: Die Aussage des Herm und die Auffassung der Apostel;
składam podziękowanie Uniwersyteckiej Bibliotece w Wiedniu za wypożyczenie mi tej cennej dysertacji.
2H. Rachner, Kirche und Staat im fruhen Christentum. Dokumente aus acht Jahrhunderten und ihre Deutung, Munchen
1961, s. 75.
3 A. Z i e g 1 e r, Entwicklungstendenzen der fruhchristlichen Staatslehre, [w:] Kyriakon. Festschrift Johannes Quasten, Vol.
I, Munster i. W. 1970, s. 48-58; A.P. Orban, Ursprung und Inhalt der Zwei-Staaten-Lehre in Augustins „De Civitate Dei",
„Archiv fur Begriffsgeschichte" Bd. XXIV: 1980, H. 2, s. 171-194.
4 L. Knabe, Die gelasianische Zweigewaltentheorie bis zum Ende des Investiturstreites, «Historische Studien» H. 292,
Berlin/Ebering 1936, s. 154-166: Bildervergleiche iiber das Verhdltnis der beiden Gewalten.
5 Bischinger, op.cit., s. 37^15: Der Schwerterbegriff und die Unterscheidung: „gladius spiritualis - gladius materialis";
W. Lewinson, Die mittelalterliche Lehre von den beiden Schwerten, „Deutsches Archiv fur Erforschung des Mittelalters" Jhg
1951, s. 14-42.