Studia Waweliana (3.1994)

Studia Waweliana
Tom III, 1994
PL ISSN 1230—3275

KS. BOLESŁAW PRZYBYSZEWSKI

DZIEJE KONSERWACJI KAPLICY ZYGMUNTOWSKIEJ

Po stu latach od czasu postawienia kaplicy
Zygmuntowskiej biskup Jakub Zadzik, wizytując
katedrę, zauważył pewne zniszczenia w kamien-
nych rzeźbach (florisationibus [...] iam magna ex
Parte attritis")1 oraz brak pozłacanego berła w
rQce posągu Zygmunta Augusta („de manu Au-
gusti sceptrum deauratum periit per negligen-
tiam non ita pridem")2. Obowiązek remontowania
uszkodzeń w kaplicy spoczywał dotychczas na ro-
rantystach. W tym celu Anna Jagiellonka zapi-
sała im dochody z czynszów w Swoszowicach. Ze
względu na to, że kaplica była mauzoleum kró-
lewskim, z pomocą rorantystom pospieszyła Wiel-
ka Prokuratoria zamku, szczególnie przy napra-
wach dachu i rynien 3. Zmieniło się to w XVIII
wieku. Prokuratoria przestała reagować na proś-
by Kapituły o pomoc w restauracji kaplicy. Jed-
nak trzeba było zapobiec postępującej ruinie4.
Konieczna była naprawa dachu. Po dwóch wie-
kach od wzniesienia kaplicy sama Kapituła w ro-
ku 1737 przystąpiła do jej restauracji. Przepro-
wadzona została w sposób bardzo prymitywny.
Ubytki w dekoracjach rzeźbiarskich uzupełniono
gipsem, ściany koło okien i gzymsów otynkowa-
no, co miało tę pozytywną stronę, że powstrzy-
mało na jakiś czas ich dalsze rozpadanie się. Naj-
pilniejszą sprawą było naprawienie blaszanego
Przykrycia kopuły. Kilkanaście dni pracowali tu
Cleśle, po czym kotlarz, nie zmieniając blachy,
naprawił jej ubytki (za cenę 774 złotych)5. Ro-

boty blacharskie zostały wykonane niedbale. Bla-
cha nie była wprawiona w kamienne żebra, od-
stawała od nich na dwa cale. Szpary w blasze
były wypełnione gipsem, który kruszył się, a wo-
da deszczowa zalewała sklepienie, a także ściany
zewnętrzne z powodu źle wykonanych rynien.

Na skutek zbytniej „nadgniłości", czyli silne-
go zawilgocenia kamienny materiał począł się
kruszyć i rozpadać. W lutym 1775 roku zaczęły
odpadać rozety ze sklepienia kopuły 6 i w związ-
ku z tym w kaplicy postawiono ubezpieczające
rusztowanie, żeby nie raniły śpiewających tamże
rorantystów. Spadały nie tylko kamienne ele-
menty rzeźb wnętrza kopuły, lecz także fragmen-
ty wystroju wnętrza.

Dopiero po roku Kapituła zwróciła się do ar-
chitekta zamkowego Dominika Pucka, ażeby do-
konał rewizji kaplicy. Złożył on relację 26 marca
1776 roku, która została odczytana na posiedze-
niu Kapituły w październiku tegoż roku. Archi-
tekt zalecił: zabezpieczyć dach kaplicy, pościnać
wszystkie rzeźby kamienne w kopule i w latar-
ni, pomalować ściany, a w miejsce kamiennych
tablic herbowych zawiesić drewniane. W paź-
dzierniku 1776 relację z rewizji kaplicy przed-
stawili Kapitule: doskonale wykształcony archi-
tekt, członek jej szacownego grona, eks-jezuita
Sebastian Sierakowski i Franciszek Olszowski.
Spostrzegli oni, podobnie jak Pucek, konieczność
dokładnego zabezpieczenia dachu, lecz uważali, że

1 Wizytacja bpa Zadzika — 1683 [w:] Kaplica Zyg-
muntowska. Materiały źródłowe 1517—1977, wybr. i oprać.
A- Franaszek i B. Przybyszewski, Kraków
199b s. 93, k. 30' (Źródła DW 13).

2 Ibidem.

3 „Reparatur ad praesens tectum dictae capellae
[circa a. 1618] ex proventibus Magnae Procurationis
arcis Cracoviensis [...] et modo canalis aquam tecti
excipieris indiget reparatione. Quamquam et serenissima
olirn Anna Iagellonia ex annuis reditibus villae Swo-
szowice, quam a generoso olim Hieronymo Konarski

mPtam praeposito et praebendariis huius capellae in
anno 1584 mediante decreto rndmi olim Petri Myszkow-

ski incorporari fecit pro fabrica huius capellae et do-
mus marcas ąuindecem", ibidem, s. 119, k. 49.

1 „Haec capella a fundamentis ex lapidibus ąuadra-
tis secti extructa, sed lapis ab extra in cornu inferiori
ad latus a parte ad palatium regale fractus, ne exinde
capella subiaceat ruinae, tempestine praecavendum",
Wizytacja kaplicy — 1111 [w:] Kaplica Zygmuntow-
ska.,., s. 154.

5 Rachunki za roboty przy kaplicy [1737], ibidem,
s. 156—157.

6 Acta actorum capituli cathedralis Cracoviensis
[dalej: Capit. Crac], 24, k. 541.

143