20

Władysław Tatarkiewicz

Wówczas to dopiero została założona Bahia, a Rio de Janeiro jeszcze później.
Dopiero koniec XVI w. zaczyna historię kultury brazylijskiej.
Pierwotne osiedla były małe, a budowle jak najbardziej skromne. Odle-
głość od kraju była wielka, a o wykwalifikowanych majstrów trudno. Wzno-
szono mieszkania prowizoryczne, nie rezydencje. Jeszcze w XVII w. skarżono
się na okropny stan mieszkań w bogatym Recife6. Kapitanowie myśleli o tym,
by prędko z kolonii wywieźć majątek, nie zaś by w nich osiadać na stałe. Było
zaś cechą kolonizacji portugalskiej, że nie chciała tworzyć ośrodków cywiliza-
cyjnych, przeciwnie, usiłowała uzależnić wychodźców cywilizacyjnie od ma-
cierzy. Było to przeciwieństwem do koloni hiszpańskiej: toteż w Meksyku czy
w Peru stały już okazałe miasta, wspaniałe katedry, dobre szkoły, gdy w Brazy-
lii nie było nic poza prowizorycznymi osadami dla kolonistów. Kościoły istot-
nie zaczęto wznosić, ale były z natury rzeczy małe i skromne, toteż nie przecho-
wały się, w najlepszym razie uległy przekształceniu.
Dość, że z XVI w. nie zostało w Brazylii żadnych zabytków architektury.
A i zabytki z XVII w. są rzadkie. Ogromna większość dawnej architektury sta-
nowią tam budowle z XVIII w.7
Budowle te - wraz zniezmiemie rzadkimi wcześniejszymi - należą stylo-
wo do baroku. Jest on pierwszym stylem Brazylii. Czas bowiem renesansu mi-
nął, gdy na nowym kontynencie zaczynano wznosić trwalsze budowle. Barok
nawet już wchodził w fazę późniejszą, gdy sztuka budownicza w Brazylii przy-
brała większe rozmiary.
Względnie starsze zabytki jej znajdują się na wybrzeżu. Natomiast druga
dzielnica artystyczna - Minas Gerais - zaczyna dopiero wXVIII w. swe dzieje.
Odkrycie bowiem złota nastąpiło w Minas w 1698 r., otwierając „periodo áu-
reo” tej dzielnicy, okres jej kolonizacji i gorączki złota. Wprawdzie już w 1699
powstała pierwsza kaplica w Ouro Preto, ale budowanie na nieco większą ska-
lę rozpoczęło się dopiero około roku 1720, począwszy od kościoła parafialnego
(Matriz) w Ouro Preto z 1720-338. Najtypowsze zaś kościoły tej dzielnicy po-
wstawały dopiero w drugiej połowie wieku np. w Mariana kościół franciszka-
nów jest z 1763 r., a karmelitów z 1770.

6 Wátjen 1921: 244.
7 Daty widniejące na niektórych budowlach brazylijskich wprowadzają w błąd: dotyczą bo-
wiem pierwotnej fundacji kościoła czy klasztoru, nie zaś powstania budynku obecnie stojącego:
S. Bento w Rio nosi datę 1671, ale dotyczy ona co najwyżej murów, nie zaś dekoracji, stanowią-
cej chlubę tego kościoła. S. Francisco w Recife ma wypisaną datę 1606, ale może to być jedynie
data fundacji, bo budynek jest co najmniej o stulecie późniejszy.
8 Mattos 1924: 179-195.