Sztuka Ameryki Łacińskiej (1.2011)

Formy narracyjne retablos andyjskich. Casus Peru i Boliwii

145

Retablos jako jedyna dziedzina sztuki ludowej nie zanikła w paraliżują-
cym rzemiosło artystyczne okresie wojny. Być może właśnie dlatego, że arty-
ści umieszczali w wyrobach narracje i opinie, o których głośno nie wolno było
mówić. Dzięki temu powstały bardzo sugestywne dowody wizualne ilustrują-
ce w odmienny sposób procesy społeczno-polityczne mające miejsce górskich
rejonach okolic Ayacucho. Wyprzedzały one, a zarazem potwierdzały, wnioski
powstałego później Raportu Końcowego CVR z 2003 r.
Losy, zagmatwane historie życia wybranych twórców retablos oraz kon-
kretne dzieła, które wówczas powstawały, stanowią nieznany a wiarygod-
ny zapis rzeczywistości etnopolitycznej Peru. Ilustrują co naprawdę działo
się w rejonach górskich w okresie 1980-2000. Już od 1981 r. zaczęły powsta-
wać pierwsze retablos odnoszące się do zbrojnego konfliktu wewnętrznego. Te
wczesne prace jednoznacznie ukazują pierwszych agresorów stosujących prze-
moc wobec wieśniaków - przedstawicieli wojska. Na jednym z nich znajduje
się scena ukazująca sylwetki żołnierzy bijących mieszkańców wsi, strzelają-
cych do kobiet i dzieci. Inna scena ilustruje w bardzo sugestywny sposób prze-
moc wobec kobiet.


12. Zabójstwo dzieci przez Sendero Luminoso w Chucay/Chuschi Sierpień 1985,
Ediberto Jimenez (fot. Jędrzej Kotarski)]

W 1984 r. na zamówienie władz z Limy powstało retablo o zupełnie in-
nej wymowie. Jeden z czołowych retablistów Florencio Jimenez wykonał wraz
z synami propagandową pracę zatytułowaną Zabójstwo w Uchuraccay, która
ilustrować miała oficjalną, państwową wersję zabójstwa 8 dziennikarzy w miej-
scowości Uchuraccay. Na trzech poziomach znalazły się na wzór tradycyjnej