Formy narracyjne retablos andyjskich. Casus Peru i Boliwii

149

słonięte twarze członków guerrilli, którzy przeszli do etapu walki z państwem
oraz scena chłosty na winnym korupcji urzędniku państwowym. Na trzecim po-
ziomie pokazano scenę dokumentującą działania dywersyjne guerrilli - nisz-
czenie linii wysokiego napięcia. Czwarty poziom ukazuje „typową” scenę star-
cia zbrojnego oddziału guerrilli z państwowymi siłami zbrojnymi wspieranymi
przez siły powietrzne. Widać nierówny układ sił, znaczną przewagę wojska
oraz to, co najbardziej dotykało mieszkańców wyżyn - starcie zawsze związa-
ne było z ofiarami wśród ludności cywilnej. Na tym poziomie ponad głowami
walczących rozciągają skrzydła dwa kondory - „usakralizowane” istoty świata
andyjskiego, co być może ma symbolizować także rozdarcie chłopów pomię-
dzy dwoma stronami konfliktu.
W 1982 r. Nicario wykonał retablo zatytułowane Starcie wojska z terro-
rystami, na którym liczny odział żołnierzy marynarki wspierany przez helikop-
ter ostrzeliwuje patrol żołnierzy guerrilli. W tle za plecami przedstawicieli sił
zbrojnych znajduje się kościół, którego fasadę zdobią wiele znaczące hasła ko-
munistyczne: „Niech żyje prezydent Gonzalo” (czyli przywódca SL, Abimael
Guzman, uznawany przez senderystów od 1982 r. za prezydenta), „Niech żyje
ruch ludowy”, rysunki sierpa i młota oraz skróty PCP (Partido Comunista del
Peru) i SL - graffiti tak charakterystyczne dla całego okresu konfliktu wskazuje
dobitnie na rozrost sympatii lewicowych wśród mieszkańców wiosek.
W 1987 r. Jimenez wykonał jako pierwszy retablo poświecone masakrom
w więzieniach. Praca zatytułowana Masakra w więzieniu dokumentuje wypadki
z 18 VI 1986 r. W momencie, gdy w Limie rozpoczął obrady Międzynarodowy
Zjazd Socjaldemokratów, więźniowie SL rozpoczęli równolegle strajk w trzech
więzieniach (Santa Barbara, El Fronton i Lurigancho), pragnąc zwrócić uwagę
opinii międzynarodowej na sytuację w Peru. Władze zareagowały ostro tłumiąc
strajk metodami siłowymi. Więzienie na wyspie El Fronton zostało zbombardo-
wane przez marynarkę, w wyniku czego śmierć poniosło 118 osób (spośród 150
więźniów), w Santa Barbara zginęło 5 kobiet, a w Lurigancho 70.
W retablo z 1988 r. zatytułowanym Morderstwo w Cayara Jimenez udo-
kumentował z kolei mord dokonany przez siły zbrojne na wieśniakach w miej-
scowości o tej właśnie nazwie. 13 V 1988 r. w starciu z SL w Erusco w pobliżu
Cayara zginęło 3 żołnierzy sił zbrojnych. W odwecie 14 V oddział 180 żoł-
nierzy wkroczył do wioski w okrutny sposób torturując i mordując nieuzbro-
jonych, wracających z pól wieśniaków - ofiarą padło 31 osób (w tym kobiety
i dzieci), a 45 kolejnych uznano po tych wypadkach za zaginione.
Retablo pod tytułem Zbiorowe groby w Paracuti - Huamandze {Fosas
comunes en Puracuti - Huamanga) wykonane w 1990 r„ a odnoszące się do
wydarzeń sprzed 7 lat, wywołało krótką reakcję międzynarodową. W niezwy-
kle ekspresyjny sposób autor udokumentował mord na wieśniakach dokonany