Sztuka Ameryki Łacińskiej (1.2011)

234

Ewa Kubiak

wstała w 1673 r. na zlecenie ówczesnego biskupa Juana de Santo Mathia Sáeza
de Mañosea y Murillo i wisi dziś w katedrze w Gwatemali. Innym przedsawie-
niem jest anonimowa kompozycja z klasztou karmelitanek bosych Santa Tere-
sa w Arequipie80. W środkowym Peru, w katedrze w Ayacucho, na lewej ścianie
prezbiterium umieszczono płótno dużych romiarów z przedstawieniem Eucha-
rystii i Kościoła81. We wspominanym już kościele w Huanoquite w całym „cy-
klu” przedstawień alegorycznych związanych z tematem apoteozy eucharystii
nie zabrakło także kompozycji wzorowanych na pracach Rubensa82.
Po zaprezentowaniu kilku typów alegorycznych kompozycji ukazujących
tajemnicę Eucharystii można zapytać, co czyniło ten motyw popularnym oraz
czemu służyły te symboliczne przedstawienia w miejscach tak odległych od
siebie, jak Polska i Wicekrólestwo Peru? Można wymienić kilka argumentów
uzasadniających to zjawisko.
Bez wątpienia czynnikiem najbardziej znaczącym był cały kontekst histo-
ryczny - po Soborze Trydenckim Kościół katolicki wyznaczył jeden kierunek
nauki - bardzo ważna stała się indywidualna dewocja oraz kontakt Kościoła
jako instytucji z wiernymi. Bardzo dużo pisze się o Ameryce jako obszarze mi-
syjnym, nie budzi też najmniejszych wątpliwości, że sztuka służyła jako bar-
dzo ważne narzędzie w dziele ewangelizacji, wspierając nauki przekazywane
przez duchownych. Polski nikt nie traktował jako obszaru misyjnego, ale trze-
ba pamiętać, że kraj ten znajdował się na krańcach katolickiego świata, z jed-
nej strony zagrożony był przez prawosławie, z drugiej zaś przez reformację.
Choć sytuacja w obu państwach była odmienna, w jednym i drugim toczyła
się walka o katolicyzm - w Peru była to walka o wprowadzenie nowej religii,
w Polsce obrona przed zagrożeniem herezją. Środki służące celom ewangeliza-
cji i re-ewangelizacji były podobne. Zobrazowanie malarskie tajemnic kościo-
ła katolickiego służyło jako dodatkowe wyjaśnienie słów kapłanów, misterium
sakramentów dzięki wizualizacji stawało się bardziej zrozumiałe. W Nowym
Świecie przedstawienia sakramentów były czymś nowym, misjonarze stara-
li się unaocznić Indianom prawdy Kościoła Katolickiego, wspierając się obra-
zem, w Polsce pojawiają się raczej jako głos w dyskusji na temat sakramentów,

80 Oryginalnie obraz przeznaczony był do trzeciej katedry w Santiago, dziś znajduje się w ka-
tedrze w Gwatemali, przy południowym wejściu do świątyni; Kügelgen 2009: 1050.
81 W wydawnictwie Banco de Crédito del Peru zatytułowanym Ayacucho. San Juan de la
frontera de Huamanga, przy opisie katedry nie ma wzmianki na temat obrazów w prezbiterium.
W katalogu dzieł malarskich zamieszczonym w aneksie książki znajduje się tylko zdjęcie płót-
na wiszącego na przeciwległej ścianie prezbiterium katedry z błędnie określoną lokalizacją - ko-
ściół La Merced w Ayacucho; Gonzalez Carre, Urrutia Ceruti, Levano Peña 1997: 209-219;
334. Sztuka kolonialna regionu Ayacucho wymaga dokładniejszych badań.
82 Ruiz de Pardo 2004: 26-33.