Traditions of the European basilica model. ..

115

itectura sacra de América Latina. El atrio como elemento arquitectónico de la
iglesia está conocido en la arquitectura sacara europea desde la época paleocri-
stiana, pero va desapareciendo en las realizaciones sacras europeas de épocas
posteriores. La popularidad del atrio en América Latina puede explicar la espe-
cífica situación social del Nuevo Mundo, que en los siglos XVI y XVII difería
mucho de la situación en Europa, acercándose en los primeros años de la conqu-
ista más bien a la realidad de la época paleocristiana que a los mecanismos que
formaban la sociedad renacentista. La principal misión, desde el punto de vista
de la religión, era la evangelización de la inmensa populación indígena, la divul-
gación de la nueva fe. En este contexto el atrio resultó ser una herramienta muy
útil para la evangelización, lo que le aseguró una gran popularidad.
Streszczenie
Tradycje europejskiego modelu bazylikowego
W SAKRALNYM BUDOWNICTWIE AMERYKI ŁACIŃSKIEJ
W OKRESIE KOLONIALNYM
W artykule zostały poruszone dwa problemy. Pierwszy z nich dotyczy zagad-
nienia sposobu funkcjonowania architektonicznego modelu europejskiej bazy-
liki na obszarze kolonialnej Ameryki Łacińskiej. Drugi odnosi się do tradycji
i funkcjonowania atrium w architekturze kolonialnej.
Za bazylikę uznaję, bez względu na proporcje, wszystkie kościoły trzynawo-
we, w których nawa główna jest oświetlona oknami umieszczonymi ponad na-
wami bocznymi - czy to w ścianie ponad nimi, czy też w sklepieniu przykry-
wającym nawę główną. Układ bazylikowy w architekturze Ameryki Łacińskiej
pojawia się stosunkowo rzadko. Przeważające są plany prostsze - kościoły jed-
nonawowe, często z transeptem, czasami z kopułą podkreślającą skrzyżowanie
naw. Najważniejszą grupą kościołów, wśród których spotykamy schemat bazy-
liki w architekturze amerykańskiej, są katedry. Drugą grupą świątyń, gdzie sto-
sunkowo często pojawia się schemat bazylikowy, są kościoły zakonne - dotyczy
to jednak prawie wyłącznie obiektów wznoszonych w dużych ośrodkach miej-
skich, które ze względu na występowanie bazylik zdecydowanie wysuwają się
na plan pierwszy. W skali makroterytorialnej najważniejszym obszarem dla fun-
dacji o formie bazylikowej jest Nowa Hiszpania. Najwięcej założeń tego typu -
zarówno katedralnych, jak i zakonnych - powstało na terenie Meksyku. Drugie
zagadnienie, które wydaje mi się interesujące, to problem istnienia i funkcjono-
wania atrium w architekturze sakralnej Ameryki Łacińskiej. Jest to forma zna-
na w sakralnej architekturze europejskiej od czasów wczesnochrześcijańskich,
jednak w realizacjach na terenie Europy atrium jako element założenia kościel-
nego zanika w świątyniach pochodzących z późniejszych epok. W Ameryce po-
pularność atrium można tłumaczyć specyficzną sytuacją społeczną, która była
odmienna niż ta w XVI- i XVII-wiecznej Europie. Zwłaszcza w pierwszych la-