Hē En Athēnais Archaiologikē Hetaireia [Hrsg.]: Archaiologikē ephēmeris: periodikon tēs en Athēnais Archaiologikēs Hetaireias (1910)

169 Το έξ 'Αντικυθήρων άστρολάβον νπο Π. Δ. 'Ρεδιάδου. 170

Νομίζω βτι ή εις 360° διαίρεσις, δτε εισήχθη ύπδ της γ' και της ε' μ.Χρ. εκατονταετηρίδες, αΐτινες

Ιππάρχου, εισήχθη ουχί ώς αύτοτελές σύστημα προηγήθησαν της εν άστρολάβω παραστάσεως της

διαιρέσεως τοΟ κύκλου, άλλ' ώς αποτέλεσμα ύπο- ουρανίου σφαίρας δια των στερεογραφικών προ-

διαιρέσεως εκάστου των 60 μερών, εις ά προ τοΟ βολών.

Ιππάρχου διηρεΐτο δ κύκλος, εις 6 μέρη χάριν Ότι δέ ύπήρχον τοιαΰται δια μηχανισμού έπι-

μείζονος ακριβείας, απαραιτήτου ούχι δια τάς δΓ λύσεις τών αστρονομικών προβλημάτων βεβαίως

οργάνων παρατηρήσεις , άλλα δια τάς εις την προ της εις γενικήν χ^ρήσιν εισαγωγής τών επιπέ-

άστρονομίαν τριγωνομετρικάς έφαρμογάς τοΟ Ίπ- δων αστρολάβων ήδη κατά τον 6ον μ. Χρ. αιώνα,

πάρχου. Την γνώμην μου ταύτην ενισχύω εκ του μανθάνομεν παρά Λεοντίου τοΟ μηχανικού αναφέ-

γεγονότος ότι έν τη παρ' Έλλησι διαιρέσει τοΟ ροντος «και οί πλωϊζόμενοι ού οιά μηχανικών όρ-

κύκλου έσημειοΟντο διά μειζόνων γραμμών αί μοΐ- γάνων και ακριβώς άλλά οιά ψιλής άναβλέψεως

ραι ανά εξ και ούχι άνά πέντε (Ιιθίχοηηθ έν .Ιοιιγ- και παχυμερώς την τών αστέρων θέσιν έ'μελλον

η&Ι (1θ8 δδναηΐδ 1817 σελ. 747), ήτοι δ κύκλος έπισκοπεΐν » (ε. ά. σ. 136) και παριστώντος ταύτα

ήτο διηρημένος εις έξήκοντα μέρη, ή δέ εϊς 360° ώς χρήσιμα τοις ναυτιλλομένοις, ώς άλλως τε προ-

ύποδιαίρεσις ήτο εμφανώς αποτέλεσμα ύποδιαι- εικάσαμεν έν τή πρώτη ημών μελέτη περί του

ρέσεως εκάστου τών 60 μερών εις 6 μέρη κατά άστρολάβου τών Αντικυθήρων, όστις πιθανώς ήτο

το έξαδικόν άνά 180, 360, 720 σύστημα διαιρέ- έν χρήσει έπι του ναυαγήσαντος πλοίου,

σεως. Εϊνε ήδη φανερόν οτι ή ατέλεια τών μέσων "Ωστε εις την τοιαύτην τάξιν τών μηχανικών

της παρατηρήσεως και της κατασκευής τών όργά- ύψομετρικών έργαλείων, άτινα άστρολάβους πρέπει

νων έν γένει εθετο κατά μέρος την εις 6 ύποδιαί- νά καλέσωμεν, άνάγεται κα'ι το όργανον τών Άν-

ρεσιν εκάστου τών 60 μερών ώς αποτελούσαν άκρί- τικυθήρων ον έργον τών χρόνων, οί'τινες αισθητώς

βειαν άνωφελή προκειμένου περί παρατηοήσεων έπονται τώ ΙΙτολεμαίω, προηγοΟνται δέ του 6ου

δΓ άτελών δργάνων γινομένων, ούτω δέ διετηρήθη μ. Χρ. αιώνος, χρόνων καθ' ους εχομεν την μεγί-

αΰτη μόνον εις τους Απολογισμούς ώς έπιστημο- στην ποικιλίαν ύψομετρικών αστρονομικών δργά-

νική διαίρεσις, περιπεσούσα όμως εις άχρηστίαν νων, ών τινα, ώς το άστρολάβον της 8ίβηηα το

έπι τών οργάνων, έφ' ών διετηρήθη ή εις 60 μόνον παρά 8βί1β1β άναφερόμενον (ε.ά.), ή πινακις ή γνω-

μέρη διαίρεσις. Κατά τους χρόνους δμως τοΟ Πρό- στη ύπδ τδ δνομα ΡΙ&ηίβρΙι&Θηυιη Βΐ&ηοΜηϊ (Ηίθί.

κλου ένεκα της σχετικής τελειοποιήσεως τών όρ- (ϊβ ΓΑο&ά. 1708 σ. 110), παρ' οϋδενάς, ώς και τδ

γάνων παρατηρήσεως εισήχθη ή εις 360° διαίρεσις τών Αντικυθήρων, αναφέρονται τών αρχαίων συγ-

ούχΐ πλέον ώς άποτέλεσμα ύποδιαιρέσεως εκάστου γραφέων.

τών 60 μερών της παλαιάς, άλλ' ώς αυτοτελής Ή εις 60 μέρη διαίρεσις έπι τοΰ' δργάνου εινε

διαίρεσις οία αναφέρεται παρά Πρόκλω και τοις σχετική πρδς τήν διαίρεσιν του ζωδιακού κύκλου,

μεταγενεστέροις, έπι δέ τών δργάνων εμφανίζονται , ^ , ΟΥ ν Τ , ,

Λ , , , , , , \ η , , τα δε γράμματα ^ν ισως εινε τα τελικά γοαμ-

τοτε οιαιρεσεις ουχι πλέον ανα 6 μοίρας αλλα ΘΥ2 " '

άνά 5°, ώς παρά Πρόκλω. ματα της λέξεως ΙΧΘΥΣ (τδ 2 άνεστραμμένον),

Έκ τοΟ γεγονότος άρα οτι έπι τοΟ δργάνου φέ- άναφερομένης εις τδ γνωστόν ζωδιον. Ομοίως σύμ-

ρεται μεν ή εις 60 μέρη διαίρεσις, άλλά φέρεται βολα τοΟ ζωδιακοΟ κύκλου δύνανται νά ύποτε-

κα'ι ή εις 360° αυτοτελώς, και ούχι ώς ύποδιαί- θώσι σημεΐόν τι παρεμφερές πρδς Η ώς και τά

οεσις, ώς έπίσης κα'ι διαίρεσις διά μειζόνων γραμ- πρδς αγκύρας προσομοιάζοντα.

μών άνά 5° κα'ι ούχι άνά 6°, συμπεραίνω οτι τδ Ζ'). Ώς πρδς τήν λειτουργίαν τοΟ δργάνου τού-

οργανον άνήκει εις χρόνους, καθ' ους ήτο μεν ήδη του Ούδέν γεγονός έπήλθεν έξαναγκάζον εις μετα-

εΐσηγμένη ή έπι δργάνων διαίρεσις του κύκλου εις βολήν της άρχικής ημών γνώμης, καθ'ήν ληφθέν-

360° αυτοτελώς, ίσχυε δ' εισέτι και ή εις 60 μέρη τος του ύψους άστέρος τινός, ιδία δέ τοΟ ήλίου,

διαίρεσις. Οί χρόνοι δ' ούτοι εϊνε οϊ μετ' Άχιλ- έρρυθμίζετο είτα τη βοήθεια τών δδηγιών το δρ-

λέα και θέωνα καί περί Πρόκλον, ήτοι αί μεταξύ γανον άναλόγως της εποχής (κλίσις) καΐ τοΟ πλά-