DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.4899#0143
136
Β . 'Η ανντήρησις, αντιγραφή και άνίδρυαις τών στηλών
πλακών1- το έργον τοΰτο τής φωτογραφήσεως, το πρώτον
τότε έφαρμοζύμενον εν Ελλάδι, έξετελεσεν, άναλαβών αυτό
προθύμως και ευγενώς, ο συνταγματάρχης τοΰ Πυροβολικοί1
και υπασπιστής τοΰ βασιλέως Κωνσταντίνου κ. Ίω. Φραγ-
κούδης, γνώστης της μεθόδου ταύτης, έχων βοηθούς τους
υπό της Αρχαιολογικής Εταιρείας άποσταλέντας δοκίμους
φωτογράφους και φωτοτύπους κ. κ. Β. ΙΙαππαγιαννόπονλον
και Άντ. Πετρίτσην.
Δεύτερον ο' έζητήσαμεν μετά τοΰ 01). 'Ρουσοπούλου
την ευρεσιν μεθόδου προς πολύχρόνιον διατήρηση• των βα-
φών των, ('»- εν τοις άνω περιεγράφη, πλυθεισών στηλών.
αΐτινες ήσαν αποκλειστικώς αί νεωστί. ττρο ολίγων μηνών η
ημερών, εν τω τρίτω πύργψ ενρεβεΐσαι, και αΐτινες δεν εϊχον
τέως νποστη ονδένα ψεκασμδν νπ έμοΰ, ώς άφεθεΐσαι εντε-
λώς ανέπαφοι, καθ' & ευρέθησαν μετέλαβον δ' αί στήλαι
αύται πάντων τών ευεργετημάτων, ατινα έδίδαξέ με πεντα-
ετής πείρα (1907-1912), ήτοι άμα τη εύρέσει εξήχθησαν
μεν δεύντοκ αλώβητοι, προεφυλάχθησαν δ' εν είδικφ φυλά-
πύργου πολλάκις δια διαλύσεων κυτταοοειδοΰς Κ Ίδών βμως
και ούτως ό "Οθ. 'Ρουσόπουλος ότι ή έ'ντασις και ζωη-
ρύτης τών βαφών δεν διετηρεΐτο, άλλα τουναντίον τάχιστα.
έξατμιζομένου τοΰ εν τω κυτταροειδεΐ πνεύματος, ώχρίων
μετά μίαν ή δύο ημέρας αί βαφαί, μή προϊοΰσαι μέν τότε
καταδήλως προς τα χείρω, άλλα μηδέ προς τα βελτίω,
πάντα δε κόπο ν και μέριμναν και φροντίδα καταβάλλων εν-
τόνως και φιλοτίμως προς άπόδοσιν ταΐς βαφαΐς διαρκε-
στέρας τινός ζωηρότητος, ενίσχυε μεν την δύναμιν τοΰ
έαυτοΰ κυτταροειδοΰς8, δεν κατώρθου όμως ουδέν τών
ποθούμενων ουδέ οΰτιο.
Τότε λοιπόν ήρξατο ό "()θ. 'Ρουσύπουλος νά άπο-
κλίνη οπωσδήποτε προς το έμύν παλαιόν και άπλοΰν τονω-
τικύν. και νά σύμφωνη εν μέρει μετ' έμοΰ, γνωματεύσας,
μετά τά περιγραφέντα συμβάντα, ότι είναι μεν ωφέλιμος ή
έπι τώ\• στηλών εφαρμογή ψαιδρνντικον τίνος, καθ' α χαρα-
κτηρίζει τύ έμόν, ώς μη θεωρών ίσιος αυτί» τονωτικόν, ήτοι
συντηρητικοί• τών βαφών ύγρόν, επειδή εμφανίζονται δι'
Είκών 163. Δύο στήλαι έκ τοΰ τρίτου πύργου, ολίγας ημέρας μετά την εν ετει 1912(!> άνεύρεσιν φωτογραφηθεΐσαι. ώς έϊχον,
πρό οιουδήποτε καθαρμού ή ψεκασμού.
κείω άπο τε τοΰ ήλιου και τοΰ φωτός και άπο της κονεως.
μετεκομίσθησαν δ εν πάση άνέσει έφ' αμαξών, έγκεκλει-
σμέναι εντός ειδικών κιβωτίων, κατ ευθείαν εις το όριστι-
κόν Μουσεΐον. Ταϋτα δέον τις νά έχη κατά νουν πρύς
έκτίμησιν τών εν τοις εξής αναγραφομένων.
Άλλ' εν τη ζητήσει ταύτη τής μετά τήν πλύσιν εφαρμο-
γής οριστικής μεθόδου προς πολύχρόνιον διατήρησιν τών
βαφών διεφώνησα πρύς τύ\' "Οθ. 'Ρουσόπουλον, προτεί-
νοντα τον έπανειλημμένον ψεκασμόν τών πλυθεισών στηλών
διά προϊούσης ίσχυροτέρας διαλύσεως κυτταροειδοΰς, εν φ
εγώ έπέμενον νά μή έφαρμοσθή τοΰτο μηδόλως, νά γένη-
ται δε χρήσις τοΰ παλαιοΰ εκείνου τονωτικού, όπερ τέως
εΐχον εφαρμόσει επί στηλών τοΰ πρώτου πύργου, καΐ περί
ου εΐχον ήδη πενταετή πεϊραν, μή εύρων κατά το χρονικόν
τοΰτο διάστημα τελειότερον εκείνου μέσον, καίπερ άναζη-
τήσας πολλάκις.
Έξενίκησεν ΰμα>ς ή γνώμη τοΰ "Οθ. 'Ρουσοπούλου,
διά τον εν σελ. 135 και σημ. 1 προειρημένον λόγον. και
έψεκάσθησαν πάσαι αί πλυθεΐσαι τότε στήλαι τοΰ τρίτοι»
*) Έκ τών πλακών τούτων δέν καθίσταται δυνατόν νά ληφθώ-
σιν αντίτυπα, ουδέ νά ποιηθώσιν εικόνες, αΐτινες θά ήσαν λίαν δι-
δακτικά! διά τήν παραΰολήν της πρό τοΰ καθαρμού καταστάσεως
τών στηλών και της ευθύς μετ^ αυτόν
αύτοΰ ζωηρότεραι αί βαφαί*, δέν πρέπει όμως νά έφαρ-
μοσθή έπ' αυτών το ύπ' έμοΰ εκλεγέν ΐΐχίΐΐϊϊ ρουΓ 0Γ8-
νΌΠ8 αί ίΐΐ8&ΐη8, άλλ' έ'τερόν τι προσόμοιον, όπερ διά πολ-
λών κόπων άνεζήτησεν εν τω Μουσείο) Βόλου, δοκιμάσας
επί τίνος τμήματος στήλης υπέρ τάς δέκα και εξ τοιαύτας
συνθέσεις, και έπιτηρήσας τήν έπίδρασιν αυτών έπί τών
βαφών και τοΰ μαρμάρου '.
'-) Πρβ. Ι!Ικ)ΐΐΗουοιι1θ8 έ'. ά. σελ. 399: Νιιοΐι άθΓ νοΜκίϋιι-
άίβθΐι 1•ίθϊηϊί>αιι»• νΓθΓάβη άίβ Τ&ίβΐη (=;αί στήλαι) 1-2 Τα£θ
Ιατιμ• ζιιηι Ττοοίίΐιβιι ,5>'θΐ388βη ιιηά άαηη ππί βίηβΓ 5 ρι-οα
ΖαροηΙόβηηα άιη-οΐι βίηβιι ΖβΓ8ίααΙ)θΓ ΗχίβΗ. Ι)ΐβ Ρίχίο-
ιιιιιμ \νΐι•<1 ηιχ-Ιι /<■ βίη,ΐηαΐ ίη (Ιβη ζιιίί ίΌΙίϊ'Θηάβΐ) Τα£θϊ)
ιΐ'ί(•(1(Ί•ΐΗ)ΓΙ. Βλ. αυτόν καΐ εν Άρχ. Έφημ. ε. ά. σελ. 261.
:!) Πρβ. ΕΗου,8οροιιΙθ8 ε. «•. Μ;ιη Ιοαηη ά&ηυ ;ιικ•1ι ηοβϊι
('ίηιιΐίΐΐ ηιϊΐ ηοϋΗ βίΛνα* δίάν/ε&τβτ Ώδεν,ηα Κχιθγθιι, \ν<•ηη θθ
άίθ ΙΊιιχ1<Ίιι<1(• θΐΊΐθϊβοΙιβη ιιηα ΘΓΐααΙ)βη.
') Βλ. 'Ροναόηονλον εν Άρχ. Έφημ. ε. ά. σελ. 262: «-Επειδή
δε διά τής φαιδρΰνσεως ταΰτης (ενν. τής διά του εμοϋ τονωτικού)
φαίνονται αί εικόνες ζωηρότεραι, ΰπεστηρίχθη ή ιδέα (ενν. ΰπ' έμοΰ),
όπως έφαρμοσθή Ιφ' άπασών τών ατηλών φαίδρυνσις».
Γι) Πρ6. 'Ρονσόπονλον έ. ά.: «Άλλ' οπωσδήποτε πρέπει οι
επαΐοντες νά δώσωσι γνώμην ώς προς τύ κατ^ αρχήν ζήτημα τής
φαιδρύνσεως και ώς προς τήν Ικλογήν τοΰ καταλληλότατου τραιδρυν-
τικοΰ, άφ' ου προηγηθώσι πειράματα και δόκιμοι διά τών κυριω-
Έτνπώθη •,/ 28 8• 11)17.
Β . 'Η ανντήρησις, αντιγραφή και άνίδρυαις τών στηλών
πλακών1- το έργον τοΰτο τής φωτογραφήσεως, το πρώτον
τότε έφαρμοζύμενον εν Ελλάδι, έξετελεσεν, άναλαβών αυτό
προθύμως και ευγενώς, ο συνταγματάρχης τοΰ Πυροβολικοί1
και υπασπιστής τοΰ βασιλέως Κωνσταντίνου κ. Ίω. Φραγ-
κούδης, γνώστης της μεθόδου ταύτης, έχων βοηθούς τους
υπό της Αρχαιολογικής Εταιρείας άποσταλέντας δοκίμους
φωτογράφους και φωτοτύπους κ. κ. Β. ΙΙαππαγιαννόπονλον
και Άντ. Πετρίτσην.
Δεύτερον ο' έζητήσαμεν μετά τοΰ 01). 'Ρουσοπούλου
την ευρεσιν μεθόδου προς πολύχρόνιον διατήρηση• των βα-
φών των, ('»- εν τοις άνω περιεγράφη, πλυθεισών στηλών.
αΐτινες ήσαν αποκλειστικώς αί νεωστί. ττρο ολίγων μηνών η
ημερών, εν τω τρίτω πύργψ ενρεβεΐσαι, και αΐτινες δεν εϊχον
τέως νποστη ονδένα ψεκασμδν νπ έμοΰ, ώς άφεθεΐσαι εντε-
λώς ανέπαφοι, καθ' & ευρέθησαν μετέλαβον δ' αί στήλαι
αύται πάντων τών ευεργετημάτων, ατινα έδίδαξέ με πεντα-
ετής πείρα (1907-1912), ήτοι άμα τη εύρέσει εξήχθησαν
μεν δεύντοκ αλώβητοι, προεφυλάχθησαν δ' εν είδικφ φυλά-
πύργου πολλάκις δια διαλύσεων κυτταοοειδοΰς Κ Ίδών βμως
και ούτως ό "Οθ. 'Ρουσόπουλος ότι ή έ'ντασις και ζωη-
ρύτης τών βαφών δεν διετηρεΐτο, άλλα τουναντίον τάχιστα.
έξατμιζομένου τοΰ εν τω κυτταροειδεΐ πνεύματος, ώχρίων
μετά μίαν ή δύο ημέρας αί βαφαί, μή προϊοΰσαι μέν τότε
καταδήλως προς τα χείρω, άλλα μηδέ προς τα βελτίω,
πάντα δε κόπο ν και μέριμναν και φροντίδα καταβάλλων εν-
τόνως και φιλοτίμως προς άπόδοσιν ταΐς βαφαΐς διαρκε-
στέρας τινός ζωηρότητος, ενίσχυε μεν την δύναμιν τοΰ
έαυτοΰ κυτταροειδοΰς8, δεν κατώρθου όμως ουδέν τών
ποθούμενων ουδέ οΰτιο.
Τότε λοιπόν ήρξατο ό "()θ. 'Ρουσύπουλος νά άπο-
κλίνη οπωσδήποτε προς το έμύν παλαιόν και άπλοΰν τονω-
τικύν. και νά σύμφωνη εν μέρει μετ' έμοΰ, γνωματεύσας,
μετά τά περιγραφέντα συμβάντα, ότι είναι μεν ωφέλιμος ή
έπι τώ\• στηλών εφαρμογή ψαιδρνντικον τίνος, καθ' α χαρα-
κτηρίζει τύ έμόν, ώς μη θεωρών ίσιος αυτί» τονωτικόν, ήτοι
συντηρητικοί• τών βαφών ύγρόν, επειδή εμφανίζονται δι'
Είκών 163. Δύο στήλαι έκ τοΰ τρίτου πύργου, ολίγας ημέρας μετά την εν ετει 1912(!> άνεύρεσιν φωτογραφηθεΐσαι. ώς έϊχον,
πρό οιουδήποτε καθαρμού ή ψεκασμού.
κείω άπο τε τοΰ ήλιου και τοΰ φωτός και άπο της κονεως.
μετεκομίσθησαν δ εν πάση άνέσει έφ' αμαξών, έγκεκλει-
σμέναι εντός ειδικών κιβωτίων, κατ ευθείαν εις το όριστι-
κόν Μουσεΐον. Ταϋτα δέον τις νά έχη κατά νουν πρύς
έκτίμησιν τών εν τοις εξής αναγραφομένων.
Άλλ' εν τη ζητήσει ταύτη τής μετά τήν πλύσιν εφαρμο-
γής οριστικής μεθόδου προς πολύχρόνιον διατήρησιν τών
βαφών διεφώνησα πρύς τύ\' "Οθ. 'Ρουσόπουλον, προτεί-
νοντα τον έπανειλημμένον ψεκασμόν τών πλυθεισών στηλών
διά προϊούσης ίσχυροτέρας διαλύσεως κυτταροειδοΰς, εν φ
εγώ έπέμενον νά μή έφαρμοσθή τοΰτο μηδόλως, νά γένη-
ται δε χρήσις τοΰ παλαιοΰ εκείνου τονωτικού, όπερ τέως
εΐχον εφαρμόσει επί στηλών τοΰ πρώτου πύργου, καΐ περί
ου εΐχον ήδη πενταετή πεϊραν, μή εύρων κατά το χρονικόν
τοΰτο διάστημα τελειότερον εκείνου μέσον, καίπερ άναζη-
τήσας πολλάκις.
Έξενίκησεν ΰμα>ς ή γνώμη τοΰ "Οθ. 'Ρουσοπούλου,
διά τον εν σελ. 135 και σημ. 1 προειρημένον λόγον. και
έψεκάσθησαν πάσαι αί πλυθεΐσαι τότε στήλαι τοΰ τρίτοι»
*) Έκ τών πλακών τούτων δέν καθίσταται δυνατόν νά ληφθώ-
σιν αντίτυπα, ουδέ νά ποιηθώσιν εικόνες, αΐτινες θά ήσαν λίαν δι-
δακτικά! διά τήν παραΰολήν της πρό τοΰ καθαρμού καταστάσεως
τών στηλών και της ευθύς μετ^ αυτόν
αύτοΰ ζωηρότεραι αί βαφαί*, δέν πρέπει όμως νά έφαρ-
μοσθή έπ' αυτών το ύπ' έμοΰ εκλεγέν ΐΐχίΐΐϊϊ ρουΓ 0Γ8-
νΌΠ8 αί ίΐΐ8&ΐη8, άλλ' έ'τερόν τι προσόμοιον, όπερ διά πολ-
λών κόπων άνεζήτησεν εν τω Μουσείο) Βόλου, δοκιμάσας
επί τίνος τμήματος στήλης υπέρ τάς δέκα και εξ τοιαύτας
συνθέσεις, και έπιτηρήσας τήν έπίδρασιν αυτών έπί τών
βαφών και τοΰ μαρμάρου '.
'-) Πρβ. Ι!Ικ)ΐΐΗουοιι1θ8 έ'. ά. σελ. 399: Νιιοΐι άθΓ νοΜκίϋιι-
άίβθΐι 1•ίθϊηϊί>αιι»• νΓθΓάβη άίβ Τ&ίβΐη (=;αί στήλαι) 1-2 Τα£θ
Ιατιμ• ζιιηι Ττοοίίΐιβιι ,5>'θΐ388βη ιιηά άαηη ππί βίηβΓ 5 ρι-οα
ΖαροηΙόβηηα άιη-οΐι βίηβιι ΖβΓ8ίααΙ)θΓ ΗχίβΗ. Ι)ΐβ Ρίχίο-
ιιιιιμ \νΐι•<1 ηιχ-Ιι /<■ βίη,ΐηαΐ ίη (Ιβη ζιιίί ίΌΙίϊ'Θηάβΐ) Τα£θϊ)
ιΐ'ί(•(1(Ί•ΐΗ)ΓΙ. Βλ. αυτόν καΐ εν Άρχ. Έφημ. ε. ά. σελ. 261.
:!) Πρβ. ΕΗου,8οροιιΙθ8 ε. «•. Μ;ιη Ιοαηη ά&ηυ ;ιικ•1ι ηοβϊι
('ίηιιΐίΐΐ ηιϊΐ ηοϋΗ βίΛνα* δίάν/ε&τβτ Ώδεν,ηα Κχιθγθιι, \ν<•ηη θθ
άίθ ΙΊιιχ1<Ίιι<1(• θΐΊΐθϊβοΙιβη ιιηα ΘΓΐααΙ)βη.
') Βλ. 'Ροναόηονλον εν Άρχ. Έφημ. ε. ά. σελ. 262: «-Επειδή
δε διά τής φαιδρΰνσεως ταΰτης (ενν. τής διά του εμοϋ τονωτικού)
φαίνονται αί εικόνες ζωηρότεραι, ΰπεστηρίχθη ή ιδέα (ενν. ΰπ' έμοΰ),
όπως έφαρμοσθή Ιφ' άπασών τών ατηλών φαίδρυνσις».
Γι) Πρ6. 'Ρονσόπονλον έ. ά.: «Άλλ' οπωσδήποτε πρέπει οι
επαΐοντες νά δώσωσι γνώμην ώς προς τύ κατ^ αρχήν ζήτημα τής
φαιδρύνσεως και ώς προς τήν Ικλογήν τοΰ καταλληλότατου τραιδρυν-
τικοΰ, άφ' ου προηγηθώσι πειράματα και δόκιμοι διά τών κυριω-
Έτνπώθη •,/ 28 8• 11)17.