DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.4899#0156
γ'.) Ή στήλη τής *Αρχιδίχης
149>
κάτω, ώς έπιπροσθούσης της κλίνης• ύψωνε δε τον πήχυν αυ-
τής καΐ έξέτεινεν αυτόν προς την παραστάδα της θύρας ').
Την δε κεφαλήν οτρέφει προς δεξιά αυτής οΰτως, ώστε
παρεστάθη κατά τον άριστερόν κρόταφον, ίνα εϊπη τι προς
τετάρτην μορφήν, ην προσβλέπει- αΰτη είναι νεανική και φο-
ρεί χιτώνα άχειρίδωτον, παρεστάθη δέ έτι μικρότερα της
προηγουμένης, ώς ετι βαθύτερον κειμένη- εκ τής βραχείας
κόμης φαίνεται πιθανώτερον δτι ανήκει εις νεανίαν, συγγενή
ή ύπηρέτην, δστις, άνοίξας το φύλλον τής θύρας, ώς κλη-
θείς υπό τής μαίας, στρέφει προς αυτήν την κεφαλήν, παρα-
σταθεΐσαν διά τοΰτο κατά τον δεξιόν κρόταφον, ϊνα ερώτηση,
ή λάβη διαταγήν. Διά τοΰ άνοιχθέντος φύλλου τής θύρας
διακρίνονται εις το βάθος μακράν τά δένδρα τοΰ κήπου.
Παρεστάθησαν δέ μετά πάσης ακριβείας αί λεπτομέρειαι
τής γυναικωνίτιδος εις τύ βάθος τής εικόνος: υποτίθεται
δτι όπισθεν τής μεσήλικος είναι εν δωμάτιον, δεύτερον δέ
άπένατι αυτής προς το άριστερόν άκρον της στήλης, καΐ
τρίτον έσωτάτο), ήτοι ό κοιτών, ένθα παρίσταται ή Ήδίστη
καΐ ό σύζυγος αυτής- τά τρία ταΰτα δωμάτια φαίνεται δτι
ήσαν εν μέγα, εις τρία κεχωρισμένον διά σανιδωμάτων,
μετά δύο μεγάλων παραθύρων ανοικτών, ήτοι εις δύο μικρό-
τερα προς την θύραν, καΐ εν μέγα, τον κυρίως κοιτώνα,
έσώτερον αυτής. Το δέ δάπεδον τοΰ δωματίου παρεστάθη
έπ' ολίγον διάστημα εντεύθεν τών ποδών τής κλίνης καΐ
του κλισμοϋ. Κατωτάτω άφείθι] καθ' όλον το πλάτος τής
εικόνος μικρόν διάστημα άβαφες.
Ή είκών αΰτη αποτελεί εμφανώς έργον καλλιτεχνικοί
δπερ οι βιοτέχναι ζωγράφοι τής Δημητριάδος δεν ήτο εΰκο-
λον άφ' εαυτών να συνθέσωσι μετά τοσαύτης τελειότητος.
Διό νομίζω δτι ή λίαν σημαντικός ζωγράφος, τών μέσων
που τής Γ' προ Χρ. έκατονταετηρίδος, καθ' α, ώς εμφαί-
νεται εκ τής επιγραφής, έποιήθη ή στήλη, έγραψε ταύτην
τε καί τινας άλλας τών εύρεθεισών ομοίων τεχνικωτέρων
εικόνων, εργασθείς εν Δημητριάδι, ή δεξιώτατός τις τεχνίτης
άντέγραψεν, ή εν πλείστοις έμιμήθη, γνωσΐήν όμοίαν εικόνα
ονομαστού ζωγράφου. Ακριβώς δέ εΐναι μεμαρτυρημένον 2)
δτι εν Σικυώνι, ένθα επί μακρόν, και Ίδιαίτατα κατά τους
τεθέντας χρόνους, ήκμαζεν ή Ζωγραφική, ένθα ύπήρχεν ή
πρώτη Πινακοθήκη, δπου είργάζοντο οί άριστοι έγκαΰσται,
και δπου τέλος έλειτούργει αύτύ τοΰτο ή Άκαδήμεια τής
Ζωγραφικής τοΰ τότε κόσμου, προς ακριβή σπουδήν τής τέ-
χνης, ύπήρχεν ιδρυμένη τοιαύτη επί μαρμάρου επιτύμβιος,
ομοιότατη προς την προκειμένη1/, γραφή.
Περί δέ τής τύχης τής στήλης ταύτης μαρτυροΰσιν αϊ παρατιθέ-
μεναι εικόνες 170—173. Καί ή μεν είκ. 170 έποιήθη έκ φωτογρα-
φίας, ληφθείσης αυθημερόν άμα τη ευρέσει τής στήλης τώ 1907,
ώς είχε, προ οιουδήποτε καθαρμού ή ψεκασμού- διό καί τίνα ολίγα
χωμάτια καί κηλίδες ριζιδίων καί τμήματα μικράς λατύπης διακρί-
νονται έτι υπάρχοντα επί τών παραστάδων καί τοΰ έπιστυλίου, έν ω
ή έν τω βαθύσματι γραφή εμφαίνεται δ *' Χ_αφος. Μετ' ου
πολύ άπεκάθηρα προχείρως, άλλα μετά προσοχή:, από τή στ
τά εΐρημένο, καί έψέκασα αυτήν διά τοΰ τονοπικοΰ μου, οΰτω δέ
άντεγράφη τότε.
Ή δέ είκ. 171 έποιήθη έκ φωτογραφίας, ληφθείσης τω 1909
κατά μήνα Σεπτέμβριον λόγω τής από τοΰ 1908 βοής, υπό τών
θεωρούντων εαυτούς ώς πλείονα τών άλλων γινώσκοντας, εναντίον
τής ψεκάσεο): τών γραφών διά τοΰ έμοΰ τονοηικοΰ, καί κατά δια-
ταγάς, επανειλημμένως προς με δοθείσας, παρέμεινε καί ή στήλη αυτή
άψέκαστος μέχρι τοΰ 1909, όποτε ελήφθη ή φωτογραφία αύτη. "Απλή
δμως παραβολή προς τήν προηγουμένην δεικνύει διι έν τω μεταξύ
έξέπεσον ίκαναί βαφαί, μάλιστα έκ τών λεπτομερειών τοΰ βάθους.
Διά τών φωτογραφιών τούτων έπείσθησαν οί έν Αθήναις καί επέ-
τρεψαν τον διά τοΰ τονωτικού μου έκ νέου ψεκασμόν, δσιις γενό-
μενος έκτοτε ύπ' έμοΰ καί περαιτέρω μέχρι τοΰ 1911. συνεκράτησε
τήν μείζονα έκπτωσιν τών βαφών καί τον άποχριοματισμόν αυτών.
Ούτω λοιπόν ή είκ. 172, ποιηθεΐσα έκ φωτογραφίας, ληφθείσης
τω 1912, δτε άποκαθήλωσα μέν τήν στήλην, ϊνα ό έλθών "Οθων
'Ρουσόπουλος έξαγάγη το τοναΚικόν μου, ώς άπήτει, έφωτογράφησα
όμως αυτήν προ τών επιχειρήσεων εκείνου, δεικνύει δτι έν τοις τρισίν
έ'τεσιν, άανα τέως εΐχον παρέλθει, δέν έ'παθόν τι περαιτέρω κακόν
αί βαφαί. Επίσης ή είκ. 173, ποιηθεΐσα έκ φωτογραφίας, ληφθεί-
σης έν μηνί Σεπτεμβρίω τοΰ 1915, δεικνύει δτι, καίτοι υπέστη καί
ή στή?α| αΰτη το διά θερμοΰ οινοπνεύματος 97 βαθμών λουτρόν
τοΰ "Οθ. 'Ρουσ., καί άλλα ψεκάσματα διά κυτταροειδών, έν τούτοις,
άναψεκασθεΐσα διά τοΰ τονωτικού μου, δέν έπαθε τίνα νέαν έκπτω-
σιν βαφών, πλην μικράς θολώσεως γενικής, ην φυσικώ τω λόγω
αφήκαν, δυστυχώς μονιμωιέραν επί τής γραφής, τά οινοπνεύματα
καί τά κυτταροειδή.
γ'—) Ή στήλη τής Άρχιδίχης.
(Πίναξ III καί είκών 174• 17δ• 17(1• 177• 178' 179 καί έν τβ Άρχαιολ. 'Εψημ. τοΰ 1908 πίν. 2).
Τής Α αιθούσης τοΰ Μουσείου Βόλου άριΰ'. 20.—
Όλοκλήρου τής περισωϋείσης στήλης ϋψ. 1.105, πλάτ.
0.473, πάχ. 0.12, τής δε εικόνος ϋψος 0.485, πλάτ-
άνωτάτω 0.413, κατωτάτω 0.459. Το κάτω μετά τής
γραφής τμήμα εϋρέϋ'η έν τω διακένω τής Νοτίου πλευ-
ράς τοΰ Α' πύργου τω 1907, το δέ άνω τμήμα εϋρέϋ'η
κατά το μέγα διάκενον τής Ανατολικής πλευράς τω
1907 επίσης- — Περιγράφεται έν τοις Θεσσαλ. Μνη-
μείοις μου σελ. 155-164.
Στήλη τής Άρχιδίκης, έκ μελανολεύκου καλοΰ μαρμάρου,
*) Ή άπόδοσις τής δεξιάς χειρός έπί τοΰ αντιγράφου δέν είναι
κατά πάσας τάς λεπτομέρειας ακριβής.
2) Πανσαν. Β' 7,3 «προελθοΰσι δέ καί έπιστρέψασιν ώς έπί
τήν πόλιν (ενν. τήν Σικυώνα), Ξενοδίκης μνήμα έστιν, άπο&ανονσης
εν ώδΐαι- πεποίηται δ' ου κατά τον έπιχώριον τρόπον, άλλ' ώς δν τ#
γραφή μάλιστα άρμόζοι- γξαφή δε είπερ άλλη τις χαϊ αϋτη εστί
&έας αξία*.
λευκότερου, έκ δύο τμημάτων συναρμοσθεϊσα ;Η)- ελλείπει
κάτω ίκανόν μετά τοΰ τέρματος τής παραστάσεως. "Ανω
λήγει εις αέτωμα μετά τριών ακρωτηρίων, ων τά άνθέμια
απεδόθησαν δι' έλαφρας γλυφής, καί ένισχύθησαν διά βαφών,
ελάχιστα σωζόμενων διετηρήθησαν δμως αί γραπταί γλώσ-
σα ι τών κυ ματ ίων καί ό έπί τοΰ μέσου τοΰ τύμπανου πορ-
φυρούς καρπός ροιάς, προς άνάμνησιν τοΰ υπό τοΰ Πλού-
τωνος δοθέντος τή Περσεφόνη, ϊνα καταγάγη αυτήν εις
τον "Αδην.
Ύπό το γεΐσον μετά μικρόν διάστημα κενόν, δπερ θά
κατείχε ποτέ γραπτή κορωνίς, έχαράχθη διά λίαν μικρών
γραμμάτων, άβαθώς καί επιμελώς, έξάστιχον έλεγεΐον κατά
στίχον, ώς ακριβώς τύ τής Ήδίστης-ΰψ. γραμμ. 0.004-0.014,
') Κάτω αριστερά παρά τήν ακμή ν είχεν αποκοπή άρχήθεν σχίζα,
ην συνεκόλλησεν ό αρχαίος τεχνίτης, ποιήσας δύο κυλινδρικά τρήματα
έπί της στήλης- κατόπιν δμως άπεκολλήθη κατά τον ένιοιχισμόν
ή σχίζα εκείνη καί δεν άνευρέθη εισέτι.
149>
κάτω, ώς έπιπροσθούσης της κλίνης• ύψωνε δε τον πήχυν αυ-
τής καΐ έξέτεινεν αυτόν προς την παραστάδα της θύρας ').
Την δε κεφαλήν οτρέφει προς δεξιά αυτής οΰτως, ώστε
παρεστάθη κατά τον άριστερόν κρόταφον, ίνα εϊπη τι προς
τετάρτην μορφήν, ην προσβλέπει- αΰτη είναι νεανική και φο-
ρεί χιτώνα άχειρίδωτον, παρεστάθη δέ έτι μικρότερα της
προηγουμένης, ώς ετι βαθύτερον κειμένη- εκ τής βραχείας
κόμης φαίνεται πιθανώτερον δτι ανήκει εις νεανίαν, συγγενή
ή ύπηρέτην, δστις, άνοίξας το φύλλον τής θύρας, ώς κλη-
θείς υπό τής μαίας, στρέφει προς αυτήν την κεφαλήν, παρα-
σταθεΐσαν διά τοΰτο κατά τον δεξιόν κρόταφον, ϊνα ερώτηση,
ή λάβη διαταγήν. Διά τοΰ άνοιχθέντος φύλλου τής θύρας
διακρίνονται εις το βάθος μακράν τά δένδρα τοΰ κήπου.
Παρεστάθησαν δέ μετά πάσης ακριβείας αί λεπτομέρειαι
τής γυναικωνίτιδος εις τύ βάθος τής εικόνος: υποτίθεται
δτι όπισθεν τής μεσήλικος είναι εν δωμάτιον, δεύτερον δέ
άπένατι αυτής προς το άριστερόν άκρον της στήλης, καΐ
τρίτον έσωτάτο), ήτοι ό κοιτών, ένθα παρίσταται ή Ήδίστη
καΐ ό σύζυγος αυτής- τά τρία ταΰτα δωμάτια φαίνεται δτι
ήσαν εν μέγα, εις τρία κεχωρισμένον διά σανιδωμάτων,
μετά δύο μεγάλων παραθύρων ανοικτών, ήτοι εις δύο μικρό-
τερα προς την θύραν, καΐ εν μέγα, τον κυρίως κοιτώνα,
έσώτερον αυτής. Το δέ δάπεδον τοΰ δωματίου παρεστάθη
έπ' ολίγον διάστημα εντεύθεν τών ποδών τής κλίνης καΐ
του κλισμοϋ. Κατωτάτω άφείθι] καθ' όλον το πλάτος τής
εικόνος μικρόν διάστημα άβαφες.
Ή είκών αΰτη αποτελεί εμφανώς έργον καλλιτεχνικοί
δπερ οι βιοτέχναι ζωγράφοι τής Δημητριάδος δεν ήτο εΰκο-
λον άφ' εαυτών να συνθέσωσι μετά τοσαύτης τελειότητος.
Διό νομίζω δτι ή λίαν σημαντικός ζωγράφος, τών μέσων
που τής Γ' προ Χρ. έκατονταετηρίδος, καθ' α, ώς εμφαί-
νεται εκ τής επιγραφής, έποιήθη ή στήλη, έγραψε ταύτην
τε καί τινας άλλας τών εύρεθεισών ομοίων τεχνικωτέρων
εικόνων, εργασθείς εν Δημητριάδι, ή δεξιώτατός τις τεχνίτης
άντέγραψεν, ή εν πλείστοις έμιμήθη, γνωσΐήν όμοίαν εικόνα
ονομαστού ζωγράφου. Ακριβώς δέ εΐναι μεμαρτυρημένον 2)
δτι εν Σικυώνι, ένθα επί μακρόν, και Ίδιαίτατα κατά τους
τεθέντας χρόνους, ήκμαζεν ή Ζωγραφική, ένθα ύπήρχεν ή
πρώτη Πινακοθήκη, δπου είργάζοντο οί άριστοι έγκαΰσται,
και δπου τέλος έλειτούργει αύτύ τοΰτο ή Άκαδήμεια τής
Ζωγραφικής τοΰ τότε κόσμου, προς ακριβή σπουδήν τής τέ-
χνης, ύπήρχεν ιδρυμένη τοιαύτη επί μαρμάρου επιτύμβιος,
ομοιότατη προς την προκειμένη1/, γραφή.
Περί δέ τής τύχης τής στήλης ταύτης μαρτυροΰσιν αϊ παρατιθέ-
μεναι εικόνες 170—173. Καί ή μεν είκ. 170 έποιήθη έκ φωτογρα-
φίας, ληφθείσης αυθημερόν άμα τη ευρέσει τής στήλης τώ 1907,
ώς είχε, προ οιουδήποτε καθαρμού ή ψεκασμού- διό καί τίνα ολίγα
χωμάτια καί κηλίδες ριζιδίων καί τμήματα μικράς λατύπης διακρί-
νονται έτι υπάρχοντα επί τών παραστάδων καί τοΰ έπιστυλίου, έν ω
ή έν τω βαθύσματι γραφή εμφαίνεται δ *' Χ_αφος. Μετ' ου
πολύ άπεκάθηρα προχείρως, άλλα μετά προσοχή:, από τή στ
τά εΐρημένο, καί έψέκασα αυτήν διά τοΰ τονοπικοΰ μου, οΰτω δέ
άντεγράφη τότε.
Ή δέ είκ. 171 έποιήθη έκ φωτογραφίας, ληφθείσης τω 1909
κατά μήνα Σεπτέμβριον λόγω τής από τοΰ 1908 βοής, υπό τών
θεωρούντων εαυτούς ώς πλείονα τών άλλων γινώσκοντας, εναντίον
τής ψεκάσεο): τών γραφών διά τοΰ έμοΰ τονοηικοΰ, καί κατά δια-
ταγάς, επανειλημμένως προς με δοθείσας, παρέμεινε καί ή στήλη αυτή
άψέκαστος μέχρι τοΰ 1909, όποτε ελήφθη ή φωτογραφία αύτη. "Απλή
δμως παραβολή προς τήν προηγουμένην δεικνύει διι έν τω μεταξύ
έξέπεσον ίκαναί βαφαί, μάλιστα έκ τών λεπτομερειών τοΰ βάθους.
Διά τών φωτογραφιών τούτων έπείσθησαν οί έν Αθήναις καί επέ-
τρεψαν τον διά τοΰ τονωτικού μου έκ νέου ψεκασμόν, δσιις γενό-
μενος έκτοτε ύπ' έμοΰ καί περαιτέρω μέχρι τοΰ 1911. συνεκράτησε
τήν μείζονα έκπτωσιν τών βαφών καί τον άποχριοματισμόν αυτών.
Ούτω λοιπόν ή είκ. 172, ποιηθεΐσα έκ φωτογραφίας, ληφθείσης
τω 1912, δτε άποκαθήλωσα μέν τήν στήλην, ϊνα ό έλθών "Οθων
'Ρουσόπουλος έξαγάγη το τοναΚικόν μου, ώς άπήτει, έφωτογράφησα
όμως αυτήν προ τών επιχειρήσεων εκείνου, δεικνύει δτι έν τοις τρισίν
έ'τεσιν, άανα τέως εΐχον παρέλθει, δέν έ'παθόν τι περαιτέρω κακόν
αί βαφαί. Επίσης ή είκ. 173, ποιηθεΐσα έκ φωτογραφίας, ληφθεί-
σης έν μηνί Σεπτεμβρίω τοΰ 1915, δεικνύει δτι, καίτοι υπέστη καί
ή στή?α| αΰτη το διά θερμοΰ οινοπνεύματος 97 βαθμών λουτρόν
τοΰ "Οθ. 'Ρουσ., καί άλλα ψεκάσματα διά κυτταροειδών, έν τούτοις,
άναψεκασθεΐσα διά τοΰ τονωτικού μου, δέν έπαθε τίνα νέαν έκπτω-
σιν βαφών, πλην μικράς θολώσεως γενικής, ην φυσικώ τω λόγω
αφήκαν, δυστυχώς μονιμωιέραν επί τής γραφής, τά οινοπνεύματα
καί τά κυτταροειδή.
γ'—) Ή στήλη τής Άρχιδίχης.
(Πίναξ III καί είκών 174• 17δ• 17(1• 177• 178' 179 καί έν τβ Άρχαιολ. 'Εψημ. τοΰ 1908 πίν. 2).
Τής Α αιθούσης τοΰ Μουσείου Βόλου άριΰ'. 20.—
Όλοκλήρου τής περισωϋείσης στήλης ϋψ. 1.105, πλάτ.
0.473, πάχ. 0.12, τής δε εικόνος ϋψος 0.485, πλάτ-
άνωτάτω 0.413, κατωτάτω 0.459. Το κάτω μετά τής
γραφής τμήμα εϋρέϋ'η έν τω διακένω τής Νοτίου πλευ-
ράς τοΰ Α' πύργου τω 1907, το δέ άνω τμήμα εϋρέϋ'η
κατά το μέγα διάκενον τής Ανατολικής πλευράς τω
1907 επίσης- — Περιγράφεται έν τοις Θεσσαλ. Μνη-
μείοις μου σελ. 155-164.
Στήλη τής Άρχιδίκης, έκ μελανολεύκου καλοΰ μαρμάρου,
*) Ή άπόδοσις τής δεξιάς χειρός έπί τοΰ αντιγράφου δέν είναι
κατά πάσας τάς λεπτομέρειας ακριβής.
2) Πανσαν. Β' 7,3 «προελθοΰσι δέ καί έπιστρέψασιν ώς έπί
τήν πόλιν (ενν. τήν Σικυώνα), Ξενοδίκης μνήμα έστιν, άπο&ανονσης
εν ώδΐαι- πεποίηται δ' ου κατά τον έπιχώριον τρόπον, άλλ' ώς δν τ#
γραφή μάλιστα άρμόζοι- γξαφή δε είπερ άλλη τις χαϊ αϋτη εστί
&έας αξία*.
λευκότερου, έκ δύο τμημάτων συναρμοσθεϊσα ;Η)- ελλείπει
κάτω ίκανόν μετά τοΰ τέρματος τής παραστάσεως. "Ανω
λήγει εις αέτωμα μετά τριών ακρωτηρίων, ων τά άνθέμια
απεδόθησαν δι' έλαφρας γλυφής, καί ένισχύθησαν διά βαφών,
ελάχιστα σωζόμενων διετηρήθησαν δμως αί γραπταί γλώσ-
σα ι τών κυ ματ ίων καί ό έπί τοΰ μέσου τοΰ τύμπανου πορ-
φυρούς καρπός ροιάς, προς άνάμνησιν τοΰ υπό τοΰ Πλού-
τωνος δοθέντος τή Περσεφόνη, ϊνα καταγάγη αυτήν εις
τον "Αδην.
Ύπό το γεΐσον μετά μικρόν διάστημα κενόν, δπερ θά
κατείχε ποτέ γραπτή κορωνίς, έχαράχθη διά λίαν μικρών
γραμμάτων, άβαθώς καί επιμελώς, έξάστιχον έλεγεΐον κατά
στίχον, ώς ακριβώς τύ τής Ήδίστης-ΰψ. γραμμ. 0.004-0.014,
') Κάτω αριστερά παρά τήν ακμή ν είχεν αποκοπή άρχήθεν σχίζα,
ην συνεκόλλησεν ό αρχαίος τεχνίτης, ποιήσας δύο κυλινδρικά τρήματα
έπί της στήλης- κατόπιν δμως άπεκολλήθη κατά τον ένιοιχισμόν
ή σχίζα εκείνη καί δεν άνευρέθη εισέτι.