Universitätsbibliothek HeidelbergUniversitätsbibliothek Heidelberg
Metadaten

Archivio storico dell'arte — 4.1891

DOI Heft:
Fasc. V
DOI Artikel:
Nuovi documenti
DOI Seite / Zitierlink: 
https://doi.org/10.11588/diglit.18090#0397

DWork-Logo
Überblick
loading ...
Faksimile
0.5
1 cm
facsimile
Vollansicht
OCR-Volltext
NUOVI DOCUMENTI

365

mera ratione cujusdam domus tua) in urbe et foro Ca-
pitelli sita) prò ampliatione platea) (lieti fori, (le mandato
s,mi dfii fi ri papa) et Camera) apostolica) demolita), de
quibus quidem dueatis centum et viginti cum a dieta
camera tibi minime fuerit satisfactum teque propterea
de dicto debito omnino compensare et ipsam cameram
liberare intendentes, de mandato s.mi dfii nri Papa), viva)
vocis oraculo nobis facto, et auctoritate, etc. communi-
catoque Consilio et deliberatone habita super hoc cum
Reverendis patribus diiis prsesidentibus et clericis dieta)
camera), tibi offitium quod obtines supradictum ad decem
annos ex nunc inmediate (sic) sequentes, cum omnibus
et singulis honoribus, oneribus, lucris, stipendiis et emo-
lumentis consuetis habendum, retinendum et exercen-
dum, prout hactenus fecisti, per te ac filium et succes-
sores tuos concedimus per prgesentes in veram et indu-
bitatam compensationem et satisfactionem prsedictorum
centum et viginti ducatorum tibi per Cameram debito-
rum, etc. ». (A. S. V., Divers. Cam., 1489-1491, fol. 117
e v°, dopo la trascrizione del sig. prof. Giorgatti).

Nel 1492, Innocenzo Vili confermò ai canonici del
Pantheon, in opposizione ai magistri viarum, il diritto
di affittare bancos per totani plateam, e proibì contem-
poraneamente di demolire le case appartenenti al ca-
pitolo. 1

A.

La basilica di San Pietro e il palazzo Vaticano.

IL CIBORIO DELLA SANTA LANCIA.

I lavori intrapresi per ordine d'Innocenzo Vili nella
basilica di San Pietro furono piuttosto varii che impor-
tanti. Si crede che egli facesse continuare la Loggia
della benedizione incominciata da Pio II, 2 e fece inco-
minciare presso alla cappella Sistina una sacrestia fatta
poi ingrandire da Giulio II, come risulta dalla testimo-
nianza deirAlbertini.

« Omitto sacrarum locum ab Innocentio Vili fun-
datum, ampliatimi vero a tua Beatitudine (Giulio II), in
quo sunt ad honorem Dei et ornatum pra)dictee capellse
(Sixti IV) paramenta gemmis et auro cum unionibus
contexta ».3

II ciborio della Santa Lancia fu costruito sull'area
d'una cappella oretta da Gregorio III, e che alla fine
del secolo xv cadeva in mina (e vetustate pene attrita).
Innocenzo Vili non ebbe però la soddisfazione di con-
durre a fine questo monumento, e morendo incaricò i
cardinali Lorenzo Cibo e Antoniotto Pallavicino di ter-
minarlo, 4 come risulta da una iscrizione che si conserva
ancora nelle Grotte vaticane:

1 Archivio della Società romana di Storia patria, Vili, 586-587.

2 Stevenson, Topografia e Monumenti, p. 11.

3 Albertini, Opusculum de tnirabilibus novee et veteris urbis Ro-
mue, ed. del 1515, fol. 84.

4 Bullarium Vaticanum. Cfr. Dionisi, Sacrarum Vaticana basilica')
cryptarum monumenta, p. 29 et passim.

«Genetr. dei . Maria) . A Gregorio III P. M. ante-
postimi et dedic. Innocentius Vili Cibo . Genuen. P. M.
Laurentio nep. S. Cicilia) presb. card, Benevent. a fund.
renovand. supr. q. ferrimi quo patuit latus salvatoris
santis. sua) majest. Byzantio missum a max. Turcar. ad
servand. reliquit. A. D. mcdxcv ». 1

Sigismondo dei Conti ne ricorda la fondazione eolle
parole seguenti :

« (Innocentius) spiculum lancea) Longiniana) quod in
cubiculo servarat suo, et loco sublimi marmore calato
inauratoque in a)de saneti Petri vaticani, si diutius vi-
xisset, locare statuerat, sacrario in quo Redemptoris
nostri sudarium asservaretur, recondi jussit, ubi statis
anni temporibus populo romano et peregrinis una cimi
sudario ipso ostenditur ». 2

Onofrio Panvinio ce ne ha lasciata la seguente de-
scrizione :

« In extrema navi ante portam sanetam est altare
Sudarii, cui imminet suggestus marmoreus elegans qua-
tuor columnis inunitus. In eo Sudarium sanctissimi Sal-
vatoris nostri Jesu Christi, et lancea, qua ejus latus
perforatum fuit a milite, quando sanguis et aqua exivit,
conservantur.... Id oratorium a Johanne VII factum, to-
tum adbuc musiveis imaginibus pictum, et tabulis mar-
moreis incrustatum est. Ab eodem latere, inter sepulerum
Innocentii Vili aereum, et Pii IIII lateritium, est altare
beata) Virginis illue ex ruinis veteris templi translatum,
et ab Innocentio Vili dedicatimi, cum marmoreo oper-
culo parastatis marmoreis munito, cui ipse Pontifex lan-
ceam Salvatoris imposuerat, quse postea ad sanctum Su-
darium translata est. Sequitur postea aliud altare Crucifixi
quod inter sepulcra Pauli li et Nicolai V collocatimi
est. In extrema basilica pilo antiquo marmoreo jacet
Marcelius II. A dextro latere, inter portam argenteam
sive mediani et portam ravennianam, est altare, quod
nunc mortuorum, antiquitus sanctorum Simonis et Juda)
dicebatur, quod Xystus IIII papa transtulit ad mediani
basilicam in intercolumnio, ubi nunc sanctissima Euclia-
ristia conservatur : id altare cancellis munitimi est cum
insignibus Innocentii Vili, habetque lapideum opercu-
lum, sive ciboriolum cum clavibus et clypeis Ursinorum
et alterius mihi incognitee familiee ».3

Un disegno del Grimaldi, inserito nella raccolta della
biblioteca Barberini (XXXIV, n. 50), ci ha conservato
la riproduzione del ciborio della Santa Lancia. Era esso
un'edicola elevata su d'un piano quadrato e appoggiata
al pilone sinistro dell'arco trionfale. Ciascun lato era
composto d'un arco sostenuto da pilastri, di cui le basi
erano ornate di stemmi pontifici. Sul fregio della tac-
ciata era scritto : Innocentius Vili Ciba Genuen. F. M.
Nell'arco sopra l'altare, che era recinto da una balau-
strata in cui s'apriva una porta, una pittura rappresen-

1 Dionisio, t. XII. — Forcella, Iscrizioni, t. VI, il. 106.

2 Le storie de' suoi tempi, t. II. p. 37.

3 Mai, Spicilegium romanum, t. X, p. 371-372.
 
Annotationen