DOI Artikel:
Dąb-Kalinowska, Barbara: XIV-wieczne malowidło koprzywnickie: misterium biblijne i kosmologiczne
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27011#0081
Barbara Dąb-Kalinowska
XIV-WIECZNE MALOWIDŁO KOPRZYWNICKIE —
MISTERIUM BIBLIJNE I KOSMOLOGICZNE
Przedmiotem rozważań niniejszego artykułu są malowidła ścienne po-
wstałe w ostatniej ćwierci XIV wieku, zdobiące prezbiterium kościoła po-
cysterskiego w Koprzywnicy pod wezwaniem Panny Marii i św. Floriana.
Polichromia znajduje się na południowej ścianie prezbiterium, pomiędzy
południowo-wschodnim jego narożem a lukiem tęczowym (ii. 1, 2). Malo-
widła koprzywnickie zostały odkryte i poddane zabiegom konserwator-
skim w latach 1960 - 1961 przez konserwatora Karola Dąbrowskiego1.
1Katalog Zabytków Sztuki, t. III, z. 11, pow. sandomierski. Warszawa 1962,
s. 24, il. 212, 213. Odczytano tu tematy kolejnych scen i określono czas powstania
polichromii na ok. 1400 lub pocz. XV w. Czas powstania malowideł koprzywnickich
wyznacza przede wszystkim przeprowadzona poniżej analiza ikonograficzna. Zniko-
mość bowiem istniejącego, nie publikowanego materiału archiwalnego i charakter
zachowanych dokumentów powoduje, że przy próbie odtworzenia dziejów opactwa
w drugiej poł. XIV w. napotyka się duże trudności. Źródła zawierają jedynie infor-
macje o rządach poszczególnych opatów i ich dążeniach do pomnożenia majątku
klasztornego. Zupełnie znikome są zapiski dotyczące prac przy ozdobieniu i upo-
sażeniu opactwa.
Jedyna istniejąca Kronika klasztoru pochodzi dopiero z XVII w. (Biblioteka Ka-
pitulna w Sandomierzu G. 1295). Autor Kroniki opierał się na dziele określonym
przez siebie jako „Chronica sive catalogus abbatum nostrii monasterii” lub „Chro-
nica antiąua”, na dokumentach przechowywanych w archiwum opactwa, a także czer-
pał z archiwum Koprzywnicy, korzystał z napisów na pomnikach, sprzętach kościel-
nych i okładkach ksiąg. Autorem owej „Chronica antiąua” był zapewne mnich ko-
przywnicki Maternus, żyjący około poł. XV w. (Z. W d o w i s z e w s k i, Ród Bogo -
riów w wiekach średnich. Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego we Lwo-
wie, t. IX, 1928 - 1929, s. 318). Z dwóch odpisów Kroniki klasztornej, przepisanych z ory-
ginału, zachował się jeden, przechowywany w Archiwum Cystersów w Mogile (nr
590). Wypisany przez Prohaskę w Petersburgu Kopiarz koprzywnicki — przecho-
wywany w Instytucie Historii PAN, Zakład Dokumentacji w Krakowie — pokrywa
się w dużej części z KDM. Określenie analogii stylowych i wynikającego z niego
datowania malowideł koprzywnickich, utrudnione jest w dużym stopniu stanem za-
XIV-WIECZNE MALOWIDŁO KOPRZYWNICKIE —
MISTERIUM BIBLIJNE I KOSMOLOGICZNE
Przedmiotem rozważań niniejszego artykułu są malowidła ścienne po-
wstałe w ostatniej ćwierci XIV wieku, zdobiące prezbiterium kościoła po-
cysterskiego w Koprzywnicy pod wezwaniem Panny Marii i św. Floriana.
Polichromia znajduje się na południowej ścianie prezbiterium, pomiędzy
południowo-wschodnim jego narożem a lukiem tęczowym (ii. 1, 2). Malo-
widła koprzywnickie zostały odkryte i poddane zabiegom konserwator-
skim w latach 1960 - 1961 przez konserwatora Karola Dąbrowskiego1.
1Katalog Zabytków Sztuki, t. III, z. 11, pow. sandomierski. Warszawa 1962,
s. 24, il. 212, 213. Odczytano tu tematy kolejnych scen i określono czas powstania
polichromii na ok. 1400 lub pocz. XV w. Czas powstania malowideł koprzywnickich
wyznacza przede wszystkim przeprowadzona poniżej analiza ikonograficzna. Zniko-
mość bowiem istniejącego, nie publikowanego materiału archiwalnego i charakter
zachowanych dokumentów powoduje, że przy próbie odtworzenia dziejów opactwa
w drugiej poł. XIV w. napotyka się duże trudności. Źródła zawierają jedynie infor-
macje o rządach poszczególnych opatów i ich dążeniach do pomnożenia majątku
klasztornego. Zupełnie znikome są zapiski dotyczące prac przy ozdobieniu i upo-
sażeniu opactwa.
Jedyna istniejąca Kronika klasztoru pochodzi dopiero z XVII w. (Biblioteka Ka-
pitulna w Sandomierzu G. 1295). Autor Kroniki opierał się na dziele określonym
przez siebie jako „Chronica sive catalogus abbatum nostrii monasterii” lub „Chro-
nica antiąua”, na dokumentach przechowywanych w archiwum opactwa, a także czer-
pał z archiwum Koprzywnicy, korzystał z napisów na pomnikach, sprzętach kościel-
nych i okładkach ksiąg. Autorem owej „Chronica antiąua” był zapewne mnich ko-
przywnicki Maternus, żyjący około poł. XV w. (Z. W d o w i s z e w s k i, Ród Bogo -
riów w wiekach średnich. Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego we Lwo-
wie, t. IX, 1928 - 1929, s. 318). Z dwóch odpisów Kroniki klasztornej, przepisanych z ory-
ginału, zachował się jeden, przechowywany w Archiwum Cystersów w Mogile (nr
590). Wypisany przez Prohaskę w Petersburgu Kopiarz koprzywnicki — przecho-
wywany w Instytucie Historii PAN, Zakład Dokumentacji w Krakowie — pokrywa
się w dużej części z KDM. Określenie analogii stylowych i wynikającego z niego
datowania malowideł koprzywnickich, utrudnione jest w dużym stopniu stanem za-