Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones ([1].1979)

Konstanty Kalinowski

MOTYW TONĄCEGO OKĄRĘTU
W MALARSTWIE IWANA K. AJWAZOWSKIEGO

1

Wzrost zainteresowania w ostatnich latach XIX wiekiem zadecydował
o intensyfikacji badań nad sztuką tego stulecia, a efekty tych badań wpro-
wadziły zasadnicze zmiany w dotychczasowym obrazie malarstwa XIX
wieku 1. Odnotować wypada jako tendencje najistotniejsze: próby wyjścia
poza linearny schemat następstw stylowych romantyzm — realizm — im-
presjonizm, interpretowanych w sposób deterministyczny jako stały pro-
ces konfrontacji artystów awangardowych z oficjalną sztuką akademicką,
a także zerwanie z wartościowaniem malarstwa XIX stulecia z perspekty-
wy awangardy malarskiej przełomu XIX/XX w., a więc wyłącznie według
kryterium „nowoczesności” lub „prekursorstwa” i w związku z tym od-
chodzenie od genetycznego modelu prezentacji sztuki tego stulecia jako
kolejnych konkretyzacji awangardy. Znamienna jest także rezerwa wo-
bec takich niedawno kreowanych modeli XIX wieku, jak „stulecia natura-
lizmu” czy „stulecia pejzażu” 2.

Jednym ze sposobów konstruowania nowego obrazu malarstwa XIX
wieku jest śledzenie motywów malarskich jako elementów mobilnych,
lecz zarazem stale obecnych i łatwo przechodzących przez granice zmian

1 Jako najbardziej ważkie wymienić wypada: W. Hofmann, Das Irdische
Paradies. Motive und Ideen des 19. Jahrhunderts. Miinchen 1960 (II wyd. 1974);
R. H a m a n n, J. Hermand, Deutsche Kunst und Kultur von der Griinderzeit bis
zum Expressionismus, t. I-III. Berlin 1965 - 1967; R. Z e i 11 e r, Die Kunst des
19. Jahrhunderts, Propylaen Kunstgeschichte, t. 11. Berlin (W.) 1966; A. B o i m e, The
Academy and French Painting in the Nineteenth Cent.ury. London 1971. Zagadnienie
malarstwa akademickiego XIX wieku w najnowszych publikacjach omawia M. P o-
P r z ę c k a, Renesans pompierów (w niniejszym tomie), tamże obszerna literatura.

2 E. Novotny, Painting and Sculpture in Europę: 1780 to 1880. London 1960.