DOI Artikel:
Suchocki, Wojciech: Pokój pana w pałacu w Mosznej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27011#0186
142
W. SUCHOCKI
1.1. Przestrzeń sali i poszczególne elementy tej przestrzeni istnieją w
innych jeszcze znaczących relacjach, jakie powstają przy rozpatrywaniu
sali w kontekście elewacji, bryły, przekroju budowli czy jej planu.
Na elewacjach sala zaznacza swą obecność we wnętrzu poprzez otwory.
Ciąg odrębnie rozwiązanych otworów pierwszego piętra w elewacji pół-
nocno-wschodniej południowego skrzydła to okna pokoju pana (ii. 3). Miej-
sce bliskie geometrycznemu centrum elewacji zajmuje para okien, powstała
przez maksymalne niemal, w stosunku do wielkości otworów największe w
całej elewacji, zbliżenie ich do siebie. Okna są ostrołukowe, wysokość nie-
wiele przewyższa szerokość. W stosunku do okien parteru para okien zde-
cydowanie góruje rozmiarami; ponadto zachodzi zjawisko niejako obejmo-
wania przez nią trzech osi parteru (dwa okna i portal z okułusem). Podob-
nie w stosunku do podziałów wyższych kondygnacji para okien zachowuje
zdecydowaną dominację optyczną, o czym decydują: kształt, rozmiary, wy-
pełnienie dekoracją, usytuowanie w elewacji. Centralność usytuowania
podkreślona jest w partii wieńczącej o tyle, że część rozwiązana jako ciąg
pseudomachikuł14 wraz z opadającą nań połacią dachu — wybierają pewną
partię elewacji, w ramach której centralność ta jest mierzona. Jednocześ-
nie linia przebiegająca zamiennie przez środek okien i odstępów między-
okiennych zostaje w tej części ostatecznie określona jako oś elewacji.
1.2. Pojedyncze okno pokoju pana umieszczone obok i nieco niżej od
pary okien, po stronie północnej, jest w stosunku do odpowiadających mu
w pionie otworów niższych kondygnacji wyeksponowane przez użycie tych
samych środków. Trzy pary okien: piwnic i w dwóch poziomach parteru
(co wyłamuje je z poziomego ciągu tej kondygnacji i włącza w pionowy)
wiążą się z tym oknem wspólną osią, co całą tę część wyodrębnia z elewa-
cji. Jej „pozostawanie na uboczu” podkreślone jest też w górnej partii przez
brak otworu okiennego i przede wszystkim przez krawędź machikuły, ury-
wającą się co prawda nieopodal okapu, której przedłużenie jednak prze-
kreśla okno.
1.3. Próba „zobaczenia sali w elewacji” koncentruje się jak widać na
rozważaniu funkcji estetycznej, która wysuwa się tu na pierwszy plan.
Jeśli odniesiemy to rozwiązanie do przyjętych sposobów kształtowania ele-
wacji, to stwierdzić możemy istnienie „efektu wyobcowania” 15, obecne
choćby w pewnych trudnościach opisania jej przy pomocy podstawowych,
przyjętych jednostek artykulacji, jakimi są osie i kondygnacje. Ta nieja-
14 Przykład komunikowania niepełnionej funkcji (na ten temat zob. U. E c o,
Pejzaż ... s. 285).
15 Cecha komunikatu estetycznego, której teorię opracowali formaliści rosyjscy,
osiągana przez deautomatyzację języka, przedstawianie pewnych faktów niezgod-
nie z formułkami, do jakich język nas przyzwyczaił, niejako odchylenie od normy,
zob. U. E c o, Pejzaż ... s. 118.
W. SUCHOCKI
1.1. Przestrzeń sali i poszczególne elementy tej przestrzeni istnieją w
innych jeszcze znaczących relacjach, jakie powstają przy rozpatrywaniu
sali w kontekście elewacji, bryły, przekroju budowli czy jej planu.
Na elewacjach sala zaznacza swą obecność we wnętrzu poprzez otwory.
Ciąg odrębnie rozwiązanych otworów pierwszego piętra w elewacji pół-
nocno-wschodniej południowego skrzydła to okna pokoju pana (ii. 3). Miej-
sce bliskie geometrycznemu centrum elewacji zajmuje para okien, powstała
przez maksymalne niemal, w stosunku do wielkości otworów największe w
całej elewacji, zbliżenie ich do siebie. Okna są ostrołukowe, wysokość nie-
wiele przewyższa szerokość. W stosunku do okien parteru para okien zde-
cydowanie góruje rozmiarami; ponadto zachodzi zjawisko niejako obejmo-
wania przez nią trzech osi parteru (dwa okna i portal z okułusem). Podob-
nie w stosunku do podziałów wyższych kondygnacji para okien zachowuje
zdecydowaną dominację optyczną, o czym decydują: kształt, rozmiary, wy-
pełnienie dekoracją, usytuowanie w elewacji. Centralność usytuowania
podkreślona jest w partii wieńczącej o tyle, że część rozwiązana jako ciąg
pseudomachikuł14 wraz z opadającą nań połacią dachu — wybierają pewną
partię elewacji, w ramach której centralność ta jest mierzona. Jednocześ-
nie linia przebiegająca zamiennie przez środek okien i odstępów między-
okiennych zostaje w tej części ostatecznie określona jako oś elewacji.
1.2. Pojedyncze okno pokoju pana umieszczone obok i nieco niżej od
pary okien, po stronie północnej, jest w stosunku do odpowiadających mu
w pionie otworów niższych kondygnacji wyeksponowane przez użycie tych
samych środków. Trzy pary okien: piwnic i w dwóch poziomach parteru
(co wyłamuje je z poziomego ciągu tej kondygnacji i włącza w pionowy)
wiążą się z tym oknem wspólną osią, co całą tę część wyodrębnia z elewa-
cji. Jej „pozostawanie na uboczu” podkreślone jest też w górnej partii przez
brak otworu okiennego i przede wszystkim przez krawędź machikuły, ury-
wającą się co prawda nieopodal okapu, której przedłużenie jednak prze-
kreśla okno.
1.3. Próba „zobaczenia sali w elewacji” koncentruje się jak widać na
rozważaniu funkcji estetycznej, która wysuwa się tu na pierwszy plan.
Jeśli odniesiemy to rozwiązanie do przyjętych sposobów kształtowania ele-
wacji, to stwierdzić możemy istnienie „efektu wyobcowania” 15, obecne
choćby w pewnych trudnościach opisania jej przy pomocy podstawowych,
przyjętych jednostek artykulacji, jakimi są osie i kondygnacje. Ta nieja-
14 Przykład komunikowania niepełnionej funkcji (na ten temat zob. U. E c o,
Pejzaż ... s. 285).
15 Cecha komunikatu estetycznego, której teorię opracowali formaliści rosyjscy,
osiągana przez deautomatyzację języka, przedstawianie pewnych faktów niezgod-
nie z formułkami, do jakich język nas przyzwyczaił, niejako odchylenie od normy,
zob. U. E c o, Pejzaż ... s. 118.