DOI Artikel:
Suchocki, Wojciech: Pokój pana w pałacu w Mosznej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27011#0188
144
W. SUCHOCKI
sunięciem machikuł, wykusz D — w alkierzu, wreszcie część Ax zawiera się
w członie bryły wyodrębnionym płytkim ryzalitem i dachem czterospado-
wym. Pozostałe, niewielkie partie pomieszczenia obejmuje człon bryły
powstały przez oparcie czterospadowego dachu z długą kalenicą na mu-
rach obwodowych skrzydła, tworzący niejako tło dla wyrastających ponad
niego, opisanych wyżej, wyodrębnionych części bryły.
2.2. Całe skrzydło „burgu” dominuje zdecydowanie w bryle pałacu, w
nim zaś — wieża. Wieża jest najwyższym elementem zamku, przewyższa-
jącym zdecydowanie inne człony bryły, wyodrębnionym ponadto dzięki
założeniu na planie koła, co daje jej kształt walca nakrytego stożkiem,
przy czym partia przejścia walca w stożek jest rozbudowana przez wysu-
nięcie machikuł, blanki, dodanie czterech półwieżyczek z własnymi, stoż-
kowymi hełmami. Wywodząc się najbardziej bezpośrednio z form wieży
obronnej 1G, konotuje znaczenia prestiżowe, sakralne, znaczenie „pępka
świata”.
2.3. Zestawienie wysokości, mas i form poszczególnych członów bry-
ły, związanych z częściami przestrzeni sali znów nakłada na nie pewien
hierarchiczny porządek. Skrzydło, w którym pomieszczono salę, dominuje
nad pałacem, zawdzięczając to w głównej mierze tak silnemu rozbiciu bry -
ły, wyodrębnieniu w niej kilku członów odpowiadających podziałowi prze-
strzeni sali. Ustala się pomiędzy nimi hierarchia: wieża — część C, ostro-
słup dachu wsparty na machikułach od strony pn.-wsch. — część B, ostro-
słup wsparty na ryzalicie od strony pn.-zach. — część A1; wreszcie al-
kierz — część D, która rozpatrywana w relacjach planu, elewacji, bryły,
w porządku narzuconym przez przestrzenie i kierunki zasadnicze dla or-
ganizacji sali, podporządkowuje się, ma jednak swój własny porządek —-
wybiegający w przestrzeń zewnętrzną i z nią wchodzący w relacje.
3.1. Spójrzmy teraz na salę w kontekście przekroju budowli. Na par-
terze, pod nią, a ściśle — pod jej częścią, znajduje się kaplica: w wieży —
prezbiterium, nawa zaś pod częścią B. Pod resztą pokoju pana znajduje się
kilka mniejszych pomieszczeń, przeznaczonych na kuchnie. Ta relacja,
wzmocniona i uprawniona niejako dotychczasowymi ustaleniami, konotuje
tylko jedno: uświęcenie przestrzeni i uświęcenie hierarchii17.
4.1. Rozważmy z kolei plan sali w kontekście planu pałacu, ściśle pa-
łacu w kształcie nadanym mu po pierwszej rozbudowie. Interesować nas
16 Podobnie jak w poprzednio wskazanym wypadku (przypis 12) nie zajmuje nas
tu jeszcze rekonstrukcja słowników konotacyjnych.
17 Idąc dalej, niż nam pozwala sama odpowiedniość tych przestrzeni, trzeba spy-
tać o znaczenie umieszczenia pokoju pana ponad kaplicą. Możliwość podyktowa-
nia tej sytuacji funkcjami prymarnymi (umożliwienie widokowości, umieszczenie na
jednej kondygnacji z resztą wne.trz programowo istotnych) nie uchyla jednak — wo-
bec potwierdzenia istotności relacji wysokościowych konotacjami wspinania się, uwz-
nioślania — niezwykłego wzmocnienia konotacji sakralności.
W. SUCHOCKI
sunięciem machikuł, wykusz D — w alkierzu, wreszcie część Ax zawiera się
w członie bryły wyodrębnionym płytkim ryzalitem i dachem czterospado-
wym. Pozostałe, niewielkie partie pomieszczenia obejmuje człon bryły
powstały przez oparcie czterospadowego dachu z długą kalenicą na mu-
rach obwodowych skrzydła, tworzący niejako tło dla wyrastających ponad
niego, opisanych wyżej, wyodrębnionych części bryły.
2.2. Całe skrzydło „burgu” dominuje zdecydowanie w bryle pałacu, w
nim zaś — wieża. Wieża jest najwyższym elementem zamku, przewyższa-
jącym zdecydowanie inne człony bryły, wyodrębnionym ponadto dzięki
założeniu na planie koła, co daje jej kształt walca nakrytego stożkiem,
przy czym partia przejścia walca w stożek jest rozbudowana przez wysu-
nięcie machikuł, blanki, dodanie czterech półwieżyczek z własnymi, stoż-
kowymi hełmami. Wywodząc się najbardziej bezpośrednio z form wieży
obronnej 1G, konotuje znaczenia prestiżowe, sakralne, znaczenie „pępka
świata”.
2.3. Zestawienie wysokości, mas i form poszczególnych członów bry-
ły, związanych z częściami przestrzeni sali znów nakłada na nie pewien
hierarchiczny porządek. Skrzydło, w którym pomieszczono salę, dominuje
nad pałacem, zawdzięczając to w głównej mierze tak silnemu rozbiciu bry -
ły, wyodrębnieniu w niej kilku członów odpowiadających podziałowi prze-
strzeni sali. Ustala się pomiędzy nimi hierarchia: wieża — część C, ostro-
słup dachu wsparty na machikułach od strony pn.-wsch. — część B, ostro-
słup wsparty na ryzalicie od strony pn.-zach. — część A1; wreszcie al-
kierz — część D, która rozpatrywana w relacjach planu, elewacji, bryły,
w porządku narzuconym przez przestrzenie i kierunki zasadnicze dla or-
ganizacji sali, podporządkowuje się, ma jednak swój własny porządek —-
wybiegający w przestrzeń zewnętrzną i z nią wchodzący w relacje.
3.1. Spójrzmy teraz na salę w kontekście przekroju budowli. Na par-
terze, pod nią, a ściśle — pod jej częścią, znajduje się kaplica: w wieży —
prezbiterium, nawa zaś pod częścią B. Pod resztą pokoju pana znajduje się
kilka mniejszych pomieszczeń, przeznaczonych na kuchnie. Ta relacja,
wzmocniona i uprawniona niejako dotychczasowymi ustaleniami, konotuje
tylko jedno: uświęcenie przestrzeni i uświęcenie hierarchii17.
4.1. Rozważmy z kolei plan sali w kontekście planu pałacu, ściśle pa-
łacu w kształcie nadanym mu po pierwszej rozbudowie. Interesować nas
16 Podobnie jak w poprzednio wskazanym wypadku (przypis 12) nie zajmuje nas
tu jeszcze rekonstrukcja słowników konotacyjnych.
17 Idąc dalej, niż nam pozwala sama odpowiedniość tych przestrzeni, trzeba spy-
tać o znaczenie umieszczenia pokoju pana ponad kaplicą. Możliwość podyktowa-
nia tej sytuacji funkcjami prymarnymi (umożliwienie widokowości, umieszczenie na
jednej kondygnacji z resztą wne.trz programowo istotnych) nie uchyla jednak — wo-
bec potwierdzenia istotności relacji wysokościowych konotacjami wspinania się, uwz-
nioślania — niezwykłego wzmocnienia konotacji sakralności.