DOI Artikel:
Turowski, Andrzej: Utopia awangardy
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27011#0209
Andrzej Turowski
UTOPIA AWANGARDY
Historia sztuki jako historia specyficznej praktyki była zagadnieniem
kluczowym dla całej działalności twórczej Władysława Strzemińskiego.
Wynikający z tego postulat pracy w historii realizował artysta w różnych
zakresach swych zainteresowań: w analizach teoretycznych, pisanych pro-
gramach, malowanych obrazach, organizowanych instytucjach. Historia
tworzyła w ten sposób podstawowy wymiar, tak dla dociekań nad językiem
plastyki, jak i obszarem funkcjonowania społecznego sztuki. Odwołanie
się do historii stanowiło charakterystyczny rys awangardy konstruktywi-
stycznej. Wyróżniało ją to wśród likwidatorskich żądań odrzucenia histo-
rii kultury wielu tendencji artystycznych pierwszego ćwierćwiecza na-
szego wieku. Strzemiński — konstruktywista, opowiadał się za ciągłością
rozwoju artystycznego, podkreślając, że jedynie analiza procesów histo-
ryczno-artystycznych w zakresie rozwoju formy plastycznej, może uspra-
wiedliwić dyskusję nad współczesnością. Zgadzał się, że kultura przeszłości
jest balastem, ale takim, który należy wykorzystać, aby go odrzucić.
Historia sztuki jako historia widzenia i odpowiadające jej prawa kon-
strukcji obrazowej, wyznaczały — zdaniem artysty — w obszarze kultury
pole praktyki plastycznej, opartej na niezależności jej języka wizualnego.
W okresie sporów artystycznych lat dwudziestych Strzemiński, wycho-
dząc od tych przesłanek, opowiadał się za autonomią procesu historyczno-
-artystycznego, którego podstawowym kryterium są przemiany formy pla-
stycznej. Praca artysty jest pracą w języku widzenia, jest ciągłym poszu-
kiwaniem formy, ustawicznym ustalaniem adekwatności kształtu. Sztuka
w przekonaniu artysty nie wyraża świata, lecz sytuuje się w nim. Sytuuje
się poprzez prawa struktury artystycznej. Stąd w działalności Strzemiń-
skiego dochodziły do głosu stale dwa postulaty. Jeden — analityczny —
kierujący uwagę ku sztuce, i drugi — aktywistyczny — prowadzący ku
zewnętrznej wobec sztuki rzeczywistości. Realizacja tych postulatów okre-
ślała dynamikę myśli artysty, a powstające na tej drodze napięcia, poszu-
UTOPIA AWANGARDY
Historia sztuki jako historia specyficznej praktyki była zagadnieniem
kluczowym dla całej działalności twórczej Władysława Strzemińskiego.
Wynikający z tego postulat pracy w historii realizował artysta w różnych
zakresach swych zainteresowań: w analizach teoretycznych, pisanych pro-
gramach, malowanych obrazach, organizowanych instytucjach. Historia
tworzyła w ten sposób podstawowy wymiar, tak dla dociekań nad językiem
plastyki, jak i obszarem funkcjonowania społecznego sztuki. Odwołanie
się do historii stanowiło charakterystyczny rys awangardy konstruktywi-
stycznej. Wyróżniało ją to wśród likwidatorskich żądań odrzucenia histo-
rii kultury wielu tendencji artystycznych pierwszego ćwierćwiecza na-
szego wieku. Strzemiński — konstruktywista, opowiadał się za ciągłością
rozwoju artystycznego, podkreślając, że jedynie analiza procesów histo-
ryczno-artystycznych w zakresie rozwoju formy plastycznej, może uspra-
wiedliwić dyskusję nad współczesnością. Zgadzał się, że kultura przeszłości
jest balastem, ale takim, który należy wykorzystać, aby go odrzucić.
Historia sztuki jako historia widzenia i odpowiadające jej prawa kon-
strukcji obrazowej, wyznaczały — zdaniem artysty — w obszarze kultury
pole praktyki plastycznej, opartej na niezależności jej języka wizualnego.
W okresie sporów artystycznych lat dwudziestych Strzemiński, wycho-
dząc od tych przesłanek, opowiadał się za autonomią procesu historyczno-
-artystycznego, którego podstawowym kryterium są przemiany formy pla-
stycznej. Praca artysty jest pracą w języku widzenia, jest ciągłym poszu-
kiwaniem formy, ustawicznym ustalaniem adekwatności kształtu. Sztuka
w przekonaniu artysty nie wyraża świata, lecz sytuuje się w nim. Sytuuje
się poprzez prawa struktury artystycznej. Stąd w działalności Strzemiń-
skiego dochodziły do głosu stale dwa postulaty. Jeden — analityczny —
kierujący uwagę ku sztuce, i drugi — aktywistyczny — prowadzący ku
zewnętrznej wobec sztuki rzeczywistości. Realizacja tych postulatów okre-
ślała dynamikę myśli artysty, a powstające na tej drodze napięcia, poszu-