DOI Artikel:
Brendel, János: Rodczenko - produktywizm - Proletkult: uwagi na marginesie monografii artysty
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27011#0242
190
J. BRENDEL
sła Artystycznego w ramach IZO, jak również konkursy 11 ogłoszone w
tych latach przez Związek Zawodowy Artystów Malarzy Prezentujących
Nową Sztukę utrwalały tę sytuację. Proces ten zakończyły jednak dopiero
takie wydarzenia, jak manifest Rodczenki i Stiepanowej — „Program gru-
py Produktywistów”, wygłoszone w połowie 1921 r. przez Tarabukina wy-
kłady w Inchuku „Od sztalugi do maszyny” 12 a wreszcie publikacja książ-
ki A. Gana pt. Konstruktywizm 13.
Rodczenko odegrał znaczną rolę we wstępnej fazie kształtowania się
nowej teorii konstruktywistycznej — produktywizmiie. Czynił to pracując
w sekcji IZO, biorąc udział w konkursach Związku Zawodowego Artystów
Malarzy, rozpowszechniając „świadomość” produktywistyczną w szerokich
kręgach studentów Wchutemasu. Zbiór haseł przygotowany dla tej uczel-
ni w lutym 1921 r. wyraźnie zapowiadał tezy Tarabukina. Hasła te opra-
cowane przez Rodczenkę zmierzały ku produktywizmowi. „Konstrukcja
jest współczesnym wymogiem organizacji i utylitarnego wykorzystania
materiałów” — pisał, a dalej — „Życie konstrukcyjne to sztuka przyszło-
ści”; „Najwyższy czas, aby sztuka stała się organiczną częścią życia”; „Ży-
cie zorganizowane konstrukcyjnie przewyższa czarodziejską — duszącą
sztukę magików”; „Sztuka naszej epoki to świadome, zorganizowane ży-
cie zdolne do widzenia i tworzenia” 14.
Uwaga konstruktywistów odwracała się od dzieła sztuki kierując się
ku produkcji, aby w dalszej konsekwencji dążyć do organizowania pro-
dukcji, a w końcu — „całego życia”. Koncepcja artysty w teorii produk-
tywistycznej przechodziła kolejne zmiany: z artysty malarza twórca staje
się artystą-robotnikiem, a następnie artystą-inżynierem, w końcu zaś, w
przyszłości, stanie się artystą-organizatorem produkcji i życia.
Jest faktem niewątpliwym, że produktywizm, nawet w ostatecznym,
skrajnie utopijnym wydaniu, jest wynikiem ewolucji koncepcji kon-
struktywistycznej, w ramach której każda następna faza stanowi logiczne
następstwo poprzedniej. Ale czy rzeczywiście jest tylko tak? Czy nie na-
leży widzieć rozwój konstruktywizmu ku produktywizmowi w ogólnej
sferze przemian proletkultowskich? Czy pewien pragmatyzm wynikający
z określonej sytuacji historycznej nie stymulował właśnie tego rodzaju
przeobrażeń?
11 Dla rozwinięcia produktywistycznej teorii i praktyki ważnym momentem było
powołanie w sierpniu 1918 r. Sekcji Rzemiosła Artystycznego przez IZO Narkompros,
na czele której stanęła Rozanowa, jej zastępcą był Rodczenko. W maju 1919 r. pow-
stał Dział Pracy Artystycznej, który ogłaszał liczne konkursy na kioski, plakaty, etc.,
podobnie jak Zwia.zki Zawodowe. K a r g i n o v, op. cit., s. 85.
12 Wykłady te zostały opublikowane pt. Ot molberta k maśine, Moskva 1923, wy-
dane przez Nakova, Taraboukine, op. cit.
13 A. G a n, Konstruktivizm, Tver 1922.
u G. K a r g i n o v, op. cit., s. 88.
J. BRENDEL
sła Artystycznego w ramach IZO, jak również konkursy 11 ogłoszone w
tych latach przez Związek Zawodowy Artystów Malarzy Prezentujących
Nową Sztukę utrwalały tę sytuację. Proces ten zakończyły jednak dopiero
takie wydarzenia, jak manifest Rodczenki i Stiepanowej — „Program gru-
py Produktywistów”, wygłoszone w połowie 1921 r. przez Tarabukina wy-
kłady w Inchuku „Od sztalugi do maszyny” 12 a wreszcie publikacja książ-
ki A. Gana pt. Konstruktywizm 13.
Rodczenko odegrał znaczną rolę we wstępnej fazie kształtowania się
nowej teorii konstruktywistycznej — produktywizmiie. Czynił to pracując
w sekcji IZO, biorąc udział w konkursach Związku Zawodowego Artystów
Malarzy, rozpowszechniając „świadomość” produktywistyczną w szerokich
kręgach studentów Wchutemasu. Zbiór haseł przygotowany dla tej uczel-
ni w lutym 1921 r. wyraźnie zapowiadał tezy Tarabukina. Hasła te opra-
cowane przez Rodczenkę zmierzały ku produktywizmowi. „Konstrukcja
jest współczesnym wymogiem organizacji i utylitarnego wykorzystania
materiałów” — pisał, a dalej — „Życie konstrukcyjne to sztuka przyszło-
ści”; „Najwyższy czas, aby sztuka stała się organiczną częścią życia”; „Ży-
cie zorganizowane konstrukcyjnie przewyższa czarodziejską — duszącą
sztukę magików”; „Sztuka naszej epoki to świadome, zorganizowane ży-
cie zdolne do widzenia i tworzenia” 14.
Uwaga konstruktywistów odwracała się od dzieła sztuki kierując się
ku produkcji, aby w dalszej konsekwencji dążyć do organizowania pro-
dukcji, a w końcu — „całego życia”. Koncepcja artysty w teorii produk-
tywistycznej przechodziła kolejne zmiany: z artysty malarza twórca staje
się artystą-robotnikiem, a następnie artystą-inżynierem, w końcu zaś, w
przyszłości, stanie się artystą-organizatorem produkcji i życia.
Jest faktem niewątpliwym, że produktywizm, nawet w ostatecznym,
skrajnie utopijnym wydaniu, jest wynikiem ewolucji koncepcji kon-
struktywistycznej, w ramach której każda następna faza stanowi logiczne
następstwo poprzedniej. Ale czy rzeczywiście jest tylko tak? Czy nie na-
leży widzieć rozwój konstruktywizmu ku produktywizmowi w ogólnej
sferze przemian proletkultowskich? Czy pewien pragmatyzm wynikający
z określonej sytuacji historycznej nie stymulował właśnie tego rodzaju
przeobrażeń?
11 Dla rozwinięcia produktywistycznej teorii i praktyki ważnym momentem było
powołanie w sierpniu 1918 r. Sekcji Rzemiosła Artystycznego przez IZO Narkompros,
na czele której stanęła Rozanowa, jej zastępcą był Rodczenko. W maju 1919 r. pow-
stał Dział Pracy Artystycznej, który ogłaszał liczne konkursy na kioski, plakaty, etc.,
podobnie jak Zwia.zki Zawodowe. K a r g i n o v, op. cit., s. 85.
12 Wykłady te zostały opublikowane pt. Ot molberta k maśine, Moskva 1923, wy-
dane przez Nakova, Taraboukine, op. cit.
13 A. G a n, Konstruktivizm, Tver 1922.
u G. K a r g i n o v, op. cit., s. 88.