DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Iwanoyko, Eugeniusz: Emblematyczne Sobiesciana Gotfryda Peschwitza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27012#0013
ROZPRAWY
Eugeniusz Iwanoyko
EMBLEMATYCZNE SOBIESCIANA GOTFRYDA PESCHWITZA
W polskiej emblematyce barokowej, obejmującej zarówno literaturę,
jak i sztuki plastyczne, ważną rolę odgrywał Gdańsk. Tu powstawały
najliczniejsze projekty dekoracji i budowli okolicznościowych realizowa-
nych w tym mieście i w stolicy, tu drukowano pisma ulotne upamięt-
niające uroczystości miejskie, opatrując je dokumentacją graficzną, tu
wydawano dzieła polskich pisarzy obficie ilustrowane, tu wreszcie bito
i odlewano liczne medale emblematyczne ł.
W repertuarze gdańskich emblematów — dalekich jeszcze od peł-
nego ogarnięcia — dążono środkami artystycznymi i psychologicznymi,
by w wyobraźni odbiorcy utrwalić i zaktualizować wydarzenia oraz ko-
jarzące się z nimi myślowo i uczuciowo treści. Starano się w nich skon-
kretyzować, za pomocą współdziałania obrazu i słowa, syntetyczny wi-
zerunek bohatera czy idei, a także prezentowanych przez emblematy
wartości.
Zgodnie z jedną z reguł o kształtowaniu wypowiedzi emblematycz-
nej zawierają one „enklawy semantyczne” przeważnie dwuczłonowe,
w których akcent decydujący spoczywa na obrazies. Pierwszy człon,
rebusowo zaszyfrowany obraz rzeczy czy postaci, uzupełniany jest przez
drugi — eksplikację słowną, niezbędną dla syntetycznego interpretowa-
nia kontekstu całości. W zespole znaków i napisów ważną rolę odgrywa-
1 Obszerny wykaz literatury 'dawnej i współczesnej, łącznie z drukami gdań-
skimi zawiera prąca J. Pelca, Obraz-Słowo-Znak, studium o emblematach w li-
teraturze staropolskiej, Wrocław 197:3; wyłącznie ilustrowane druki omawia
A. Kurkowa, Grafika ilustracyjn-a gdańskich druków okolicznościowych XVII
wieku, Wrocław 1979 — gdańskie medalierstwo w aspekcie emblematycznym jest
aktualnie przedmiotem bądań Marii Stahr (Muzeum Narodowe w Poznaniu). Wiele
cennego (materiału wniotsi J. Sliziński, Jan III Sobieski w literaturze narodów
Europy, Warszawa 1979.
2 M. Walili s, Napisy w obrazach, Studia Semiiotyczne II, 1971, s, 39 - 43,
Eugeniusz Iwanoyko
EMBLEMATYCZNE SOBIESCIANA GOTFRYDA PESCHWITZA
W polskiej emblematyce barokowej, obejmującej zarówno literaturę,
jak i sztuki plastyczne, ważną rolę odgrywał Gdańsk. Tu powstawały
najliczniejsze projekty dekoracji i budowli okolicznościowych realizowa-
nych w tym mieście i w stolicy, tu drukowano pisma ulotne upamięt-
niające uroczystości miejskie, opatrując je dokumentacją graficzną, tu
wydawano dzieła polskich pisarzy obficie ilustrowane, tu wreszcie bito
i odlewano liczne medale emblematyczne ł.
W repertuarze gdańskich emblematów — dalekich jeszcze od peł-
nego ogarnięcia — dążono środkami artystycznymi i psychologicznymi,
by w wyobraźni odbiorcy utrwalić i zaktualizować wydarzenia oraz ko-
jarzące się z nimi myślowo i uczuciowo treści. Starano się w nich skon-
kretyzować, za pomocą współdziałania obrazu i słowa, syntetyczny wi-
zerunek bohatera czy idei, a także prezentowanych przez emblematy
wartości.
Zgodnie z jedną z reguł o kształtowaniu wypowiedzi emblematycz-
nej zawierają one „enklawy semantyczne” przeważnie dwuczłonowe,
w których akcent decydujący spoczywa na obrazies. Pierwszy człon,
rebusowo zaszyfrowany obraz rzeczy czy postaci, uzupełniany jest przez
drugi — eksplikację słowną, niezbędną dla syntetycznego interpretowa-
nia kontekstu całości. W zespole znaków i napisów ważną rolę odgrywa-
1 Obszerny wykaz literatury 'dawnej i współczesnej, łącznie z drukami gdań-
skimi zawiera prąca J. Pelca, Obraz-Słowo-Znak, studium o emblematach w li-
teraturze staropolskiej, Wrocław 197:3; wyłącznie ilustrowane druki omawia
A. Kurkowa, Grafika ilustracyjn-a gdańskich druków okolicznościowych XVII
wieku, Wrocław 1979 — gdańskie medalierstwo w aspekcie emblematycznym jest
aktualnie przedmiotem bądań Marii Stahr (Muzeum Narodowe w Poznaniu). Wiele
cennego (materiału wniotsi J. Sliziński, Jan III Sobieski w literaturze narodów
Europy, Warszawa 1979.
2 M. Walili s, Napisy w obrazach, Studia Semiiotyczne II, 1971, s, 39 - 43,