DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Iwanoyko, Eugeniusz: Emblematyczne Sobiesciana Gotfryda Peschwitza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27012#0047
EMBLEMAT YC Z NE SOB'ÜESGIANA GOTFRYDA PESCHWITZ A
23
na jej (postać, z trąbą przy ulsifcaidh, ijielst pokryta pcdobiiziniamii otwartych
oczu — imago oculata. Według tego autora, obecność oczu na skrzydłach
i ciele bogini oznacza szybkość, równą szybkości wzroku, z jaką rozchodzi
się rozgłos, oznacza również konieczność czuwania nad osiągniętą sła-
wą 19.
Ten z pozoru drobny symboliczny detal należący do rekwizytów de-
koracji świadczy o precyzyjnie obmyślanych elementach narracji, a tak-
że o erudycyjnym przygotowaniu inwentora i wielkiej wadze, jaką przy-
wiązywano do każdego szczegółu.
Nad czterema arkadami luku umieszczono trzy popiersia królów po-
przedników: Władysława IV, Jana Kazimierza, Michała Korybuta Wiś-
niowieckiego — i samego Jana Sobieskiego. Heraldyczny orzeł widnie-
jący w centrum przestrzeni luku, na zwisie girlandowym — w praWo
zwrócony na rycinie, w lewo na rysunku — podtrzymuje, w dziobie tran-
sparentową wstęgę z gratulacyjnym napisem: AVGEAT IMPERIVM TIBI
NVMEN ET AVGEAT ANNOS! czyli: Niech Bóg powiększy twe państwo
i lata panowania!
Symbolami personifikującymi cnoty króla są umieszczone po bokach
luku alegoryczne figury Marsa i Pallas Ateny 20. Do nich odnosi się ła-
ciński dystych na stopniach i umieszczony poniżej czterowiersz niemiec-
ki. Inwokacja skierowana jest do Gdańska, wzywa go do podziwiania
króla łączącego z męstwem Marsa mądrość Pallady. Motyw ten, wystę-
pujący już w starożytności, jest szczególnie częsty w epoce nowożytnej.
Przy całej wytwornej i kurtuazyjnej formie z nieodzowną heroizacją bo-
hatera, napisy te, jak też dewizy na malowidłach, cechuje pewien umiar,
brak akcentów wiernopoddańczych.
Jak podkreśliłem, wialką wagę w dekoracji łu!ku odgrywały imagines,
malowidła ukazane na rycinie oddzielnie, dla większej wyrazistości, i po-
numerowane zgodnie z porządkiem ich rozmieszczenia.
Prawidłową interpretację tego cyklu malowideł i sentencji, znanego
nam lepiej, dzięki omawianej tu dokumentacji rysunkowej, od uprosz-
czonych i niewyraźnych przedstawień na miedziorycie, należy rozpocząć
od ogólnej zasady systematyzującej wykład. Dwutorowy przekaz ikono-
graficzny nakazuje równoległe i symetryczne odczytywanie emblematów
19 V. Cartari, op. eit. ... haibibia (Fama) tanti occhi ancora vigilanti, s. 290-
- .291... e la fecero tutta carica di occhi (z ilustracją).
20 T. Witczak, osp. cit., s. 93, wbrew treści łacińskiego i rfiiemiieckiago wier-
sza, określa te postacie jako Palladę i Junonę. Wśród popiersi królów nlie do-
strzega podobizny Władysława IV. Mars to według określeń częstych w XVH w.
Virtus bellica,, Pallada to Consilium; dzielność i rozum.
23
na jej (postać, z trąbą przy ulsifcaidh, ijielst pokryta pcdobiiziniamii otwartych
oczu — imago oculata. Według tego autora, obecność oczu na skrzydłach
i ciele bogini oznacza szybkość, równą szybkości wzroku, z jaką rozchodzi
się rozgłos, oznacza również konieczność czuwania nad osiągniętą sła-
wą 19.
Ten z pozoru drobny symboliczny detal należący do rekwizytów de-
koracji świadczy o precyzyjnie obmyślanych elementach narracji, a tak-
że o erudycyjnym przygotowaniu inwentora i wielkiej wadze, jaką przy-
wiązywano do każdego szczegółu.
Nad czterema arkadami luku umieszczono trzy popiersia królów po-
przedników: Władysława IV, Jana Kazimierza, Michała Korybuta Wiś-
niowieckiego — i samego Jana Sobieskiego. Heraldyczny orzeł widnie-
jący w centrum przestrzeni luku, na zwisie girlandowym — w praWo
zwrócony na rycinie, w lewo na rysunku — podtrzymuje, w dziobie tran-
sparentową wstęgę z gratulacyjnym napisem: AVGEAT IMPERIVM TIBI
NVMEN ET AVGEAT ANNOS! czyli: Niech Bóg powiększy twe państwo
i lata panowania!
Symbolami personifikującymi cnoty króla są umieszczone po bokach
luku alegoryczne figury Marsa i Pallas Ateny 20. Do nich odnosi się ła-
ciński dystych na stopniach i umieszczony poniżej czterowiersz niemiec-
ki. Inwokacja skierowana jest do Gdańska, wzywa go do podziwiania
króla łączącego z męstwem Marsa mądrość Pallady. Motyw ten, wystę-
pujący już w starożytności, jest szczególnie częsty w epoce nowożytnej.
Przy całej wytwornej i kurtuazyjnej formie z nieodzowną heroizacją bo-
hatera, napisy te, jak też dewizy na malowidłach, cechuje pewien umiar,
brak akcentów wiernopoddańczych.
Jak podkreśliłem, wialką wagę w dekoracji łu!ku odgrywały imagines,
malowidła ukazane na rycinie oddzielnie, dla większej wyrazistości, i po-
numerowane zgodnie z porządkiem ich rozmieszczenia.
Prawidłową interpretację tego cyklu malowideł i sentencji, znanego
nam lepiej, dzięki omawianej tu dokumentacji rysunkowej, od uprosz-
czonych i niewyraźnych przedstawień na miedziorycie, należy rozpocząć
od ogólnej zasady systematyzującej wykład. Dwutorowy przekaz ikono-
graficzny nakazuje równoległe i symetryczne odczytywanie emblematów
19 V. Cartari, op. eit. ... haibibia (Fama) tanti occhi ancora vigilanti, s. 290-
- .291... e la fecero tutta carica di occhi (z ilustracją).
20 T. Witczak, osp. cit., s. 93, wbrew treści łacińskiego i rfiiemiieckiago wier-
sza, określa te postacie jako Palladę i Junonę. Wśród popiersi królów nlie do-
strzega podobizny Władysława IV. Mars to według określeń częstych w XVH w.
Virtus bellica,, Pallada to Consilium; dzielność i rozum.