DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Gołąb, Maria: "Sonata Słońca" M. K. Ciurlionisa
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27012#0100
74
M. GOŁĄB
Zasygnalizowane strukturalne związki między obrazami a formalny-
mi zasadami sonaty muzycznej wymagają, dla jaśniejszego ich uchwy-
cenlią, (przywtałiainiiia tradycyjnego podiziiiału datitela ma treść i formę. Zda-
jąc sobie sprawę z tego, iż zabieg ten jest nieuprawniony przy badaniach
sztuki przełomu wieków, które winny widzieć dzieło jako nie dającą się
rozdzielić jedność planu obrazu i wyrażania * * 4, uważamy, iż ów sztuczny
rozdział usprawiedliwiony jest specyfiką dzieł Ciurlionisa.
Kilkuletnie studia kompozytorskie artysty 5 musiały wykształcić w nim
znamienne dla tego okresu rozumienie formy muzycznej i tylko to, hi-
storycznie zweryfikowane pojęcie formy stać się może bazą dla analizy
wybranego cyklu 6.
Forma rozumiana była jako statyczny układ architektoniczny, w któ-
rym najistotniejsza jest segmentacja części i ich wzajemne relacje. Po-
mijano wielowarstwowość związków między poszczególnymi współczyn-
nikami i procesami rządzącymi muzyką, dodając do uprzedniego rozu-
mienia ewentualne interpretacje wyrazowe, pojmujące formę jako prze-
jaw treści pcizamiuzycznych. Szczególne znaczenie w 'teorii fioinmy miiatłia
fionmia seniaitoWia. Jej dynamiczny rozwój iw ciągu XIX (wieku, jej prze-
nikanie ido tininycfh form jak kwartet, symfonia, kanicant solowy ietic.
przyczyniły się db skodyfitoowaimia jej założeń. W .utrwalonym ozteroezte-
ściowym schemacie sonaty (Allegro — Andante — Scherzo — Finale),
szczególną rolę odgrywał ustęp pierwszy, rozpadający się na trzy części:
ekspozycję, przetworzenie i repryzę. Ustęp ten realizuje tzw. formę so-
natową, ustanawiającą dokładne relacje między ekspozycją a pozostałymi
częściami Allegra. Ekspozycja prezentuje materiał tematyczny Allegra.
Część druga operując całym materiałem ekspozycji1, przetwarza temat,
krzyżując w sobie te wszystkie poczynania konstrukcyjne, które nale-
iaristwa abstrakcyjnego (A. Bannit, M. K. Ciurlionis Pionhier de l’art abstrait.
Pariis i9è9 (Unesico).
4 Por. rozważania o symbolu w poezji modernistyczne j M. Podr a zy - K wiat-
ko w'-S feie j, Symbolizm i symbolika w poezji Młodej Polski. Kraików 1975,
s. 5-Sä.
■s.W datateti 1893-1898 Giuirliorais studiował w Konserwatorium Warszawskim
w klasie kompozycji Z. Noskowskiego; naukę kompozycji kontynuował od 1901 do
1902 w Konserwatorium w Lipsku.
« Zgodność ogólnej budowy icyklóiw Ciurlionisa z normami formy sonatowej
podkreślana jeslt przez wiielu ibadalczy malarstwa Ciurlionisa. Interpretacje IM. Et-
k'inda {Mir kak bolśaja symjonja. Kniga o chudożrukie Ciurlionisie. Leningrad
1970), N. Vorobi o va (M. K. Ciurlionis der litauische Maler und Musiker. Kau-
nas und Leipzig 1938) czy V. Landsbargfea uwzględniając ów nadrzędny dla na-
szych dzieł czynnik, 'zatrzymują się na stwierdzeniu generalnej odpowiadniości
ust rufetur owania obrazów ,i formy muzycznej. Postawa ta, nie uwzględniająca
historycznej ewolucji formy sonatowej, byłaby uprawniona :przy hraku muzycznego
wykształcenia artysty.
M. GOŁĄB
Zasygnalizowane strukturalne związki między obrazami a formalny-
mi zasadami sonaty muzycznej wymagają, dla jaśniejszego ich uchwy-
cenlią, (przywtałiainiiia tradycyjnego podiziiiału datitela ma treść i formę. Zda-
jąc sobie sprawę z tego, iż zabieg ten jest nieuprawniony przy badaniach
sztuki przełomu wieków, które winny widzieć dzieło jako nie dającą się
rozdzielić jedność planu obrazu i wyrażania * * 4, uważamy, iż ów sztuczny
rozdział usprawiedliwiony jest specyfiką dzieł Ciurlionisa.
Kilkuletnie studia kompozytorskie artysty 5 musiały wykształcić w nim
znamienne dla tego okresu rozumienie formy muzycznej i tylko to, hi-
storycznie zweryfikowane pojęcie formy stać się może bazą dla analizy
wybranego cyklu 6.
Forma rozumiana była jako statyczny układ architektoniczny, w któ-
rym najistotniejsza jest segmentacja części i ich wzajemne relacje. Po-
mijano wielowarstwowość związków między poszczególnymi współczyn-
nikami i procesami rządzącymi muzyką, dodając do uprzedniego rozu-
mienia ewentualne interpretacje wyrazowe, pojmujące formę jako prze-
jaw treści pcizamiuzycznych. Szczególne znaczenie w 'teorii fioinmy miiatłia
fionmia seniaitoWia. Jej dynamiczny rozwój iw ciągu XIX (wieku, jej prze-
nikanie ido tininycfh form jak kwartet, symfonia, kanicant solowy ietic.
przyczyniły się db skodyfitoowaimia jej założeń. W .utrwalonym ozteroezte-
ściowym schemacie sonaty (Allegro — Andante — Scherzo — Finale),
szczególną rolę odgrywał ustęp pierwszy, rozpadający się na trzy części:
ekspozycję, przetworzenie i repryzę. Ustęp ten realizuje tzw. formę so-
natową, ustanawiającą dokładne relacje między ekspozycją a pozostałymi
częściami Allegra. Ekspozycja prezentuje materiał tematyczny Allegra.
Część druga operując całym materiałem ekspozycji1, przetwarza temat,
krzyżując w sobie te wszystkie poczynania konstrukcyjne, które nale-
iaristwa abstrakcyjnego (A. Bannit, M. K. Ciurlionis Pionhier de l’art abstrait.
Pariis i9è9 (Unesico).
4 Por. rozważania o symbolu w poezji modernistyczne j M. Podr a zy - K wiat-
ko w'-S feie j, Symbolizm i symbolika w poezji Młodej Polski. Kraików 1975,
s. 5-Sä.
■s.W datateti 1893-1898 Giuirliorais studiował w Konserwatorium Warszawskim
w klasie kompozycji Z. Noskowskiego; naukę kompozycji kontynuował od 1901 do
1902 w Konserwatorium w Lipsku.
« Zgodność ogólnej budowy icyklóiw Ciurlionisa z normami formy sonatowej
podkreślana jeslt przez wiielu ibadalczy malarstwa Ciurlionisa. Interpretacje IM. Et-
k'inda {Mir kak bolśaja symjonja. Kniga o chudożrukie Ciurlionisie. Leningrad
1970), N. Vorobi o va (M. K. Ciurlionis der litauische Maler und Musiker. Kau-
nas und Leipzig 1938) czy V. Landsbargfea uwzględniając ów nadrzędny dla na-
szych dzieł czynnik, 'zatrzymują się na stwierdzeniu generalnej odpowiadniości
ust rufetur owania obrazów ,i formy muzycznej. Postawa ta, nie uwzględniająca
historycznej ewolucji formy sonatowej, byłaby uprawniona :przy hraku muzycznego
wykształcenia artysty.