DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Piotrowski, Piotr: Retoryka banknotu: przyczynek do badań kultury wizualnej dwudziestolecia międzywojennego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27012#0166
P. PIOTROWSKI
136
czesne j świadomości społecznej. Jako zespół wartości, czy postawa ideo-
wa był swoistym pryzmatem, przez który widziano przeszłość i jedno-
cześnie budowano programy polityczne. Stąd też odwołania do tradycji
tego typu należy rozumieć jako odwołania do pewnego stereotypu hi-
storii oraz z drugiej strony, jako określony — związany z obozem sanacji
— symbol programu politycznego Drugiej Rzeczpospolitej. W tym śro-
dowisku bowiem kult romantycznych wzorów utożsamianych z pojęciem
wodza, wielkiej indywidualności, czynem zbrojnym etc. przybrał naj-
większe rozmiary; będąc podstawą ideologicznej doktryny stał się jedno-
cześnie jej orężem 5.
Rewersy banknotów — jak wspomniałem — nie wskazują już na ge-
nealogię Polski, a na jej współczesność. W bilecie dwudziestozłotowym
jest ona definiowana przez trzy postacie ujęte w architektoniczną ramę.
Są to personifikacje: przemysłu, rolnictwa i gospodarki morskiej (il. 9).
Pierwsza z nich i ostatnia przedstawione są pod postaciami dzieci, środ-
kowa natomiast to figura dojrzałej acz młodej dziewczyny, ubranej
w stylizowany strój ludowy. Na prawym barku przytrzymuje snop zbo-
ża, lewą ręką zaś jakby patronowała towarzyszącym jej dzieciom. Wy-
mowa tej sceny figuralnej jest stosunkowo łatwo czytelna. Rolnictwo
to najbardziej rozwinięta gałąź gospodarki narodowej; jest ono podstawą
i jakby „matką” przemysłu i handlu morskiego, które obecnie „w po-
wijakach” mogą stać się wkrótce silnymi filarami Rzeczpospolitej. Pod-
kreśla to zdecydowana tektonika podziałów architektonicznych, gdzie
usytuowane na potężnych cokołach mocne trzony kanelowanych kolumn
powtarzają rytmikę ustawienia postaci dziecięcych. Podobną rolę pełnią
umieszczone w górnych narożnikach kompozycji pęki owoców, tworzące
swoiste „pendant” do znajdujących się niżej orłów. Są one symbolami
płodności polskiej gospodarki.
Antynomię i jednocześnie harmonijną koegzystencję rolnictwa oraz
p'rzietmyisliu i handlu morskiego sugerują również iintae figury dzieci sto-
jące na wspomnianych cokołach. Jedno z nich dźwiga snop, drugie na-
tomiast usytuowane wobec poprzedniego symetrycznie trzyma kotwicę.
Nastąpiła tu pewnego rodzaju fuzja atrybutów; model statku i młot
zastąpione zostały jednym, który nie tylko obejmuje obie rozwijające
się gałęzie życia gospodarczego, ale również wzbogaca ich znaczenie —
kotwica to symbol nadziei, jaką kraj pokłada w nowych, rozwijających
się dziedzinach. Triada personifikacji: rolnictwo, przemysł i perspekty-
wy ekonomiczne płynące z „polskiego morza”, występuje również na
rewersie dziesięciozłotowego banknotu z 1926 i 1929 roku (il. 10). Nie
6 Lu Kamiński, Romantyzm a ideologia. Główne ugrupowania polityczne
Drugiej Rzeczpospolitej wobec tradycji romantycznej. Wrocław 1980.
136
czesne j świadomości społecznej. Jako zespół wartości, czy postawa ideo-
wa był swoistym pryzmatem, przez który widziano przeszłość i jedno-
cześnie budowano programy polityczne. Stąd też odwołania do tradycji
tego typu należy rozumieć jako odwołania do pewnego stereotypu hi-
storii oraz z drugiej strony, jako określony — związany z obozem sanacji
— symbol programu politycznego Drugiej Rzeczpospolitej. W tym śro-
dowisku bowiem kult romantycznych wzorów utożsamianych z pojęciem
wodza, wielkiej indywidualności, czynem zbrojnym etc. przybrał naj-
większe rozmiary; będąc podstawą ideologicznej doktryny stał się jedno-
cześnie jej orężem 5.
Rewersy banknotów — jak wspomniałem — nie wskazują już na ge-
nealogię Polski, a na jej współczesność. W bilecie dwudziestozłotowym
jest ona definiowana przez trzy postacie ujęte w architektoniczną ramę.
Są to personifikacje: przemysłu, rolnictwa i gospodarki morskiej (il. 9).
Pierwsza z nich i ostatnia przedstawione są pod postaciami dzieci, środ-
kowa natomiast to figura dojrzałej acz młodej dziewczyny, ubranej
w stylizowany strój ludowy. Na prawym barku przytrzymuje snop zbo-
ża, lewą ręką zaś jakby patronowała towarzyszącym jej dzieciom. Wy-
mowa tej sceny figuralnej jest stosunkowo łatwo czytelna. Rolnictwo
to najbardziej rozwinięta gałąź gospodarki narodowej; jest ono podstawą
i jakby „matką” przemysłu i handlu morskiego, które obecnie „w po-
wijakach” mogą stać się wkrótce silnymi filarami Rzeczpospolitej. Pod-
kreśla to zdecydowana tektonika podziałów architektonicznych, gdzie
usytuowane na potężnych cokołach mocne trzony kanelowanych kolumn
powtarzają rytmikę ustawienia postaci dziecięcych. Podobną rolę pełnią
umieszczone w górnych narożnikach kompozycji pęki owoców, tworzące
swoiste „pendant” do znajdujących się niżej orłów. Są one symbolami
płodności polskiej gospodarki.
Antynomię i jednocześnie harmonijną koegzystencję rolnictwa oraz
p'rzietmyisliu i handlu morskiego sugerują również iintae figury dzieci sto-
jące na wspomnianych cokołach. Jedno z nich dźwiga snop, drugie na-
tomiast usytuowane wobec poprzedniego symetrycznie trzyma kotwicę.
Nastąpiła tu pewnego rodzaju fuzja atrybutów; model statku i młot
zastąpione zostały jednym, który nie tylko obejmuje obie rozwijające
się gałęzie życia gospodarczego, ale również wzbogaca ich znaczenie —
kotwica to symbol nadziei, jaką kraj pokłada w nowych, rozwijających
się dziedzinach. Triada personifikacji: rolnictwo, przemysł i perspekty-
wy ekonomiczne płynące z „polskiego morza”, występuje również na
rewersie dziesięciozłotowego banknotu z 1926 i 1929 roku (il. 10). Nie
6 Lu Kamiński, Romantyzm a ideologia. Główne ugrupowania polityczne
Drugiej Rzeczpospolitej wobec tradycji romantycznej. Wrocław 1980.