DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Żuchowski, Tadeusz J.: O pojmowaniu religii przez formację artystów niemieckich pierwszej dekady XIX wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27013#0084
54
T. ZUCHOWSKI
nych wiązało się z reguły z manifestowaniem przekonań wyznaniowych.
Katolicyzm i protestantyzm znalazł w owej epoce konkretne odniesienia
polityczne. Pierwszy kojarzył się z propruskim, drugi z kontrpruskim
nastawieniem.
W takiej atmosferze wyboru w drugiej dekadzie w Wiedniu formuje
się tzw. środowisko „romantyków wiedeńskich”, w którym główne role
odgrywali między innymi Schlegel oraz przyjaciel Friedricha i Rungego,
malarz i literat Friedrich August von Klimkowström (1778 - 1835). An-
typruskie i antynapoleońskie nastroje panujące w środowisku wiedeń-
skim zostały umiejętnie wykorzystane przez polityczną propagandę Met-
ternicha, która potraktowała je a priori jako konformistyczne i prorzą-
dowe. Problem ten jednak wychodzi poza chronologiczne granice na-
szych rozważań. Należy jedynie podkreślić, że w drugim dziesięcioleciu
następuje proces wyraźnej dezorientacji politycznej twórców formacji
pierwszej dekady.
„Nowa wiara” poddała krytyce kulturę katolicką po 1520 roku; atak
formacji na wiek XVI jest charakterystyczny zarówno dla katolików jak
i protestantów; sprzeciw w aspekcie artystycznym był skierowany prze-
ciwko twórczości porafaelowskiej. Twórczość Rafaela i Michała Anioła
była uznawana przez formację pjerwszej dekady za twórczość graniczną
między sztuką naturalną i sztuką historyczną. Za malarstwo prawdziwie
religijne i naturalne uważano malarstwo średniowieczne. Schlegel uza-
sadniał to w sposób następujący:
„Die altdeutsche Malerei ist nicht nur im Mesjanischen Ausführung genauer
und gründlicher, als es die italienische meistens ist, sondern auch den ältesten,
seltsamem und tiefsinnigem christlich katholischen Sinnbilder länger treu geb-
lieben ...” 10
Trudno zgodzić się z poglądem, że niechęć wobec okresu po 1520 roku
miała już w sobie cechy protestantyzmun. Kierowała się ona raczej
przeciwko rozłamowi, przeciwko podziałom w wierze, która dla twór-
ców formacji była jedna i absolutna. Formacja obróciła się przeciwko
rozbitemu i podzielonemu chrześcijaństwu. Jej zadaniem miało być stwo-
rzenie nowej wiary we wszystkich wymiarach, łącznie z samą ewange-
lią. Nowa wiara miała wyrażać takiego Boga, który był doskonałością
doskonałości, zawierać więc musiał w sobie wszystkie walory religii po-
wszechnych. Bóg ten choć nie był czysty genetycznie, był panreligijną
strukturą, do której mogło się odwołać każde wyznanie, każda religia.
Religia tworzona przez formację miała być uniwersalna tak pod wzglę-
10 F. Schlegel, Dritter Nachtrag alter Gemälde, [w:] tegoż, Werke in zwei
Bänden, B. 2, Weimar—Berlin I;9i80, s. 3115.
11 B e r e f e 11, op. eit-, s. 18.
T. ZUCHOWSKI
nych wiązało się z reguły z manifestowaniem przekonań wyznaniowych.
Katolicyzm i protestantyzm znalazł w owej epoce konkretne odniesienia
polityczne. Pierwszy kojarzył się z propruskim, drugi z kontrpruskim
nastawieniem.
W takiej atmosferze wyboru w drugiej dekadzie w Wiedniu formuje
się tzw. środowisko „romantyków wiedeńskich”, w którym główne role
odgrywali między innymi Schlegel oraz przyjaciel Friedricha i Rungego,
malarz i literat Friedrich August von Klimkowström (1778 - 1835). An-
typruskie i antynapoleońskie nastroje panujące w środowisku wiedeń-
skim zostały umiejętnie wykorzystane przez polityczną propagandę Met-
ternicha, która potraktowała je a priori jako konformistyczne i prorzą-
dowe. Problem ten jednak wychodzi poza chronologiczne granice na-
szych rozważań. Należy jedynie podkreślić, że w drugim dziesięcioleciu
następuje proces wyraźnej dezorientacji politycznej twórców formacji
pierwszej dekady.
„Nowa wiara” poddała krytyce kulturę katolicką po 1520 roku; atak
formacji na wiek XVI jest charakterystyczny zarówno dla katolików jak
i protestantów; sprzeciw w aspekcie artystycznym był skierowany prze-
ciwko twórczości porafaelowskiej. Twórczość Rafaela i Michała Anioła
była uznawana przez formację pjerwszej dekady za twórczość graniczną
między sztuką naturalną i sztuką historyczną. Za malarstwo prawdziwie
religijne i naturalne uważano malarstwo średniowieczne. Schlegel uza-
sadniał to w sposób następujący:
„Die altdeutsche Malerei ist nicht nur im Mesjanischen Ausführung genauer
und gründlicher, als es die italienische meistens ist, sondern auch den ältesten,
seltsamem und tiefsinnigem christlich katholischen Sinnbilder länger treu geb-
lieben ...” 10
Trudno zgodzić się z poglądem, że niechęć wobec okresu po 1520 roku
miała już w sobie cechy protestantyzmun. Kierowała się ona raczej
przeciwko rozłamowi, przeciwko podziałom w wierze, która dla twór-
ców formacji była jedna i absolutna. Formacja obróciła się przeciwko
rozbitemu i podzielonemu chrześcijaństwu. Jej zadaniem miało być stwo-
rzenie nowej wiary we wszystkich wymiarach, łącznie z samą ewange-
lią. Nowa wiara miała wyrażać takiego Boga, który był doskonałością
doskonałości, zawierać więc musiał w sobie wszystkie walory religii po-
wszechnych. Bóg ten choć nie był czysty genetycznie, był panreligijną
strukturą, do której mogło się odwołać każde wyznanie, każda religia.
Religia tworzona przez formację miała być uniwersalna tak pod wzglę-
10 F. Schlegel, Dritter Nachtrag alter Gemälde, [w:] tegoż, Werke in zwei
Bänden, B. 2, Weimar—Berlin I;9i80, s. 3115.
11 B e r e f e 11, op. eit-, s. 18.