DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Żuchowski, Tadeusz J.: O pojmowaniu religii przez formację artystów niemieckich pierwszej dekady XIX wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27013#0098
68
T. ŻTJCHOWSKI
domów bożych przez obrazy „nowej wiary”. 'Główny sprzeciw wobec
tych obrazów miał podłoże estetyczne. Ciekawym przykładem takiej
opozycji jest sąd Ramdohra o friedrichowskim obrazie „Krzyż w górach”
(Ołtarz deczyński). Ramdohr doskonale wychwycił nowatorstwo obrazu
z tym, że progresywne cechy dzieła nie zyskały jego aplauzu. Dla Ram-
dohra były one tymi, które niszczą prawdziwą sztukę i powodują, że
obraz religijny staje się przyrodą. Widz nie ogląda dzieła, ale pejzaż,
obraz natury. Dla Ramdohra, człowieka oświecenia, profanacją sztuki
i religii było to, że człowiek ma modlić się do gór i nieba, jak również
ujmą dla sztuki, że elementy przyrody mogą być głównym tematem ob-
razu, żeby nie powiedzieć obrazem. Na cechy te wskazuje się po dziś
dzień jako typowe dla „wczesnego romantyzmu niemieckiego”, który
z pejzażu uczynił obiekt sakralny 45.
Jeżeli zwiążemy obraz z (nurtem nowej formy dewocji i potraktujemy
go jako propozycję religii kontemplacji, staniemy wobec problemu pro-
testu protestantyzmu. A więc wobec problemu reformackich zakusów tej
formacji. Ten efemeryczny ruch reformacki przemycił do literatury
i sztuki pod płaszczykiem protestantyzmu i katolicyzmu, pod pozorem
poszukiwania źródeł prawdy, elementy sprzeczne z symboliką chrześci-
jańską. Przykładem takim może być alchemia i jej przeogromny wpływ
na twórczość omawianych artystów. Nota bene „Krzyż w górach” Fried-
richa można ująć w kategorie alchemicznej sublimacji złota ze skał, co
koresponduje z komentarzem twórcy na temat symboliki obrazu 46.
Odejście od doktryny chrześcijańskiej oraz bałwochwalcza duma, któ-
ra cechuje artystę kreatora daje się w interesujący sposób prześledzić
w’ ujęciu problemu miłości. To, w jaki sposób miłość erotyczna z wartości
45 F. W. B. v. R a m d o h r, Über ein zum Alterblatte bestimmtes Landschaftsge-
mälde von Herrn Friedrich in Dresden, und über Landschaftsmalerei, Allegorie und
Mystizizmus überhaupt, (ostatnio drukowane w:) S. Hinz (opr.) op. cit. Caspar Da-
vid Friedrich in Brieten und Bekentnissen, (wyd. 2), Berlin 1974, s. 134 nn.; E.
Reitharowa, W. Sumowski, Beiträge zu Caspar David Friedrich, Pantheon,
XXXV, 1977, s. 41 nn., E. Reitharova, Obrazy V. D. Friedricha v svetle do-
kladu byv. Thun-Hohensteiskeho arch, v Deöine, Umeni, 25, 1977, s. 44 nn., opubli-
kowali nieznany tekst, z którego wynika, że obraz był pierwotnie przeznaczony dla
króla szwedzkiego Gustawa IV. Adolfa, a Thun-Hohenstein nabył go po usilnych
staraniach i zapewnieniu, że obraz będzie wisiał w kaplicy, H.-L. Hoch, Der so-
genannte Tetschner Altar C. D. Driedrichs, Pantheon, XXXIX, 1981, s. 322, stwier-
dza, że obraz nigdy w kaplicy nie wisiał (por. Reitharova, Sumowski, s. 46),
lecz w sypialni, s. 304; nie zmienia to jednak faktu, że dyskusja dotyczyła obrazu
ołtarzowego.
40 C. D. Friedrich, C. A. Se ml er, Der Tetschner Altar, [w:] S. Hinz
(opr.) op. cit., s. 1031. D. de Chapeaurouge, C. D. Friedrichs Tetschner Altar,
Pantheon, XXXIX, 1081, s. 50 nn, traktuje tekst jako napisany przez Semlera,
przeciw temu Hoch, op. cit., s. 2212 nn., oraz tenże, Caspar David Friedrich un-
bekannte Dokumente seines Lebens, Dresden 19®5, s. 3i9.
T. ŻTJCHOWSKI
domów bożych przez obrazy „nowej wiary”. 'Główny sprzeciw wobec
tych obrazów miał podłoże estetyczne. Ciekawym przykładem takiej
opozycji jest sąd Ramdohra o friedrichowskim obrazie „Krzyż w górach”
(Ołtarz deczyński). Ramdohr doskonale wychwycił nowatorstwo obrazu
z tym, że progresywne cechy dzieła nie zyskały jego aplauzu. Dla Ram-
dohra były one tymi, które niszczą prawdziwą sztukę i powodują, że
obraz religijny staje się przyrodą. Widz nie ogląda dzieła, ale pejzaż,
obraz natury. Dla Ramdohra, człowieka oświecenia, profanacją sztuki
i religii było to, że człowiek ma modlić się do gór i nieba, jak również
ujmą dla sztuki, że elementy przyrody mogą być głównym tematem ob-
razu, żeby nie powiedzieć obrazem. Na cechy te wskazuje się po dziś
dzień jako typowe dla „wczesnego romantyzmu niemieckiego”, który
z pejzażu uczynił obiekt sakralny 45.
Jeżeli zwiążemy obraz z (nurtem nowej formy dewocji i potraktujemy
go jako propozycję religii kontemplacji, staniemy wobec problemu pro-
testu protestantyzmu. A więc wobec problemu reformackich zakusów tej
formacji. Ten efemeryczny ruch reformacki przemycił do literatury
i sztuki pod płaszczykiem protestantyzmu i katolicyzmu, pod pozorem
poszukiwania źródeł prawdy, elementy sprzeczne z symboliką chrześci-
jańską. Przykładem takim może być alchemia i jej przeogromny wpływ
na twórczość omawianych artystów. Nota bene „Krzyż w górach” Fried-
richa można ująć w kategorie alchemicznej sublimacji złota ze skał, co
koresponduje z komentarzem twórcy na temat symboliki obrazu 46.
Odejście od doktryny chrześcijańskiej oraz bałwochwalcza duma, któ-
ra cechuje artystę kreatora daje się w interesujący sposób prześledzić
w’ ujęciu problemu miłości. To, w jaki sposób miłość erotyczna z wartości
45 F. W. B. v. R a m d o h r, Über ein zum Alterblatte bestimmtes Landschaftsge-
mälde von Herrn Friedrich in Dresden, und über Landschaftsmalerei, Allegorie und
Mystizizmus überhaupt, (ostatnio drukowane w:) S. Hinz (opr.) op. cit. Caspar Da-
vid Friedrich in Brieten und Bekentnissen, (wyd. 2), Berlin 1974, s. 134 nn.; E.
Reitharowa, W. Sumowski, Beiträge zu Caspar David Friedrich, Pantheon,
XXXV, 1977, s. 41 nn., E. Reitharova, Obrazy V. D. Friedricha v svetle do-
kladu byv. Thun-Hohensteiskeho arch, v Deöine, Umeni, 25, 1977, s. 44 nn., opubli-
kowali nieznany tekst, z którego wynika, że obraz był pierwotnie przeznaczony dla
króla szwedzkiego Gustawa IV. Adolfa, a Thun-Hohenstein nabył go po usilnych
staraniach i zapewnieniu, że obraz będzie wisiał w kaplicy, H.-L. Hoch, Der so-
genannte Tetschner Altar C. D. Driedrichs, Pantheon, XXXIX, 1981, s. 322, stwier-
dza, że obraz nigdy w kaplicy nie wisiał (por. Reitharova, Sumowski, s. 46),
lecz w sypialni, s. 304; nie zmienia to jednak faktu, że dyskusja dotyczyła obrazu
ołtarzowego.
40 C. D. Friedrich, C. A. Se ml er, Der Tetschner Altar, [w:] S. Hinz
(opr.) op. cit., s. 1031. D. de Chapeaurouge, C. D. Friedrichs Tetschner Altar,
Pantheon, XXXIX, 1081, s. 50 nn, traktuje tekst jako napisany przez Semlera,
przeciw temu Hoch, op. cit., s. 2212 nn., oraz tenże, Caspar David Friedrich un-
bekannte Dokumente seines Lebens, Dresden 19®5, s. 3i9.