DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Żuchowski, Tadeusz J.: O pojmowaniu religii przez formację artystów niemieckich pierwszej dekady XIX wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27013#0100
70
T. ŻUCHOWSKI
„Die Liebe eröffnet uns freilich die Augen über uns selber und über die
Welt..., man lernt dann die Religion und Wunder des Himmels begreifen, der
Geist wird demütiger und stolzer” 49.
„Demütiger” i „stolzer” typowe dla formacji zestawienie dwóch prze-
ciwstawnych sobie pojęć dla złagodzenia rzeczywistego wydźwięku: czło-
wiek poznaje świat i jest dumny, butny, pyszny; wszystko to osiąga
dzięki miłości. Jest więc potrzebna mu tak samo jak owa dziecięcość, bez
której prawdziwy twórca nie może istnieć. Nic więc dziwnego, że Runge
w jednym z listów nazwie miłość koniecznym warunkiem dla artysty 50.
Wielostronna nobilitacja tego kontrowersyjnego w rozważaniach etycz-
nych uczucia została rozpoczęta. Stopniowo obok miłości jako pojęcia ab-
strakcyjnego zaczyna się pojawiać w rozważaniach postać ukochanej bądź
kochających się. Charakterystyczne jest w tym aspekcie utożsamienie ko-
chających się osób z dziećmi, a więc połączenie symboliki dziecka (czy-
stości i pierwotności) z symboliką erotyczną. Dzięki temu zabiegowi zła-
godzony zostaje wydźwięk erotyczny. Schlegel pisze w Lucinde:
„Umarme mich fester, Kuss gegen Kuss; ... Nimm meine Seele ganz und gib
mir deine! ... Sind wir nicht Kinder!” 51
W podobny sposób zostaje ujęta miłość w pierwszych tekstach i obra-
zach Rungego z lat 1801 - 1803. Najbardziej charakterystyczne pod tym
względem są jego ilustracje do zbioru pieśni Tiecka Minnelieder aus dem
Schwäbischen Zeitalter, które powstały w roku 1803 52. Również tam zbyt
drażliwy problem erotyzmu został podany w formie zawoalowanej jako
miłość dziecięca. Wprowadzenie dziecka —■ elementu czystego, to dokona-
nie zabiegu ablucji na miłości, która dzięki niemu z brudnej, występnej
chuci staje się nową wartością boską. W takim traktowaniu tego uczucia
formacja ma, na gruncie europejskim, niewielu poprzedników. Zaliczyć
można do nich Jaooba Böhmego, mistyka i alchemika niemieckiego z po-
czątku XVII wieku, w którego pracach twórcy formacji często szukali
wzorów. Określa on miłość jako wartość boską o jakości słodkiej i gorą-
cej:
„Die fünfte Qualität... ist die holdselige, freundliche und freudenreiche Liebe
... Wenn die Hitze in der süssen Qualität aufgehet und zündet den süssen Quelen
an . ..” 53
49 Ibidem, s. 33.
50 Runge, op. cit., B. 2, s. 122.
51 F. Schlegel, Lucinde, [w:] tegoż, Werke, op. cit., s. 317.
52 Por. S. Stubbe, Sinnpflanze und Paradiesgarten. Philipp Otto Runges „Vig-
nietten” zu Ludwig Tiecks Sammlung „Minnelieder aus dem Schwäbischen Zeital-
ter". 1803, [w:] Intuition und Kunstwissenschaft. Festschrift für Hans Swarzenski,
Berlin 1973, s. 536 n.; por. też M ä h 1, op. cit., s. 365, 388; Faber, op. cit., s. 74.
53 J. Böhme, Aurora oder Morgenrothe im Aufgang. Das ist die Wurzel oder
Mutter der Philosophie, Astrologie und Theologie aus rechten Grunde, oder Be-
schreibung der Natur (1620), [w:] tegoż, Sämtliche Werke, B. 2, Leipzig 1832, s. 84.
T. ŻUCHOWSKI
„Die Liebe eröffnet uns freilich die Augen über uns selber und über die
Welt..., man lernt dann die Religion und Wunder des Himmels begreifen, der
Geist wird demütiger und stolzer” 49.
„Demütiger” i „stolzer” typowe dla formacji zestawienie dwóch prze-
ciwstawnych sobie pojęć dla złagodzenia rzeczywistego wydźwięku: czło-
wiek poznaje świat i jest dumny, butny, pyszny; wszystko to osiąga
dzięki miłości. Jest więc potrzebna mu tak samo jak owa dziecięcość, bez
której prawdziwy twórca nie może istnieć. Nic więc dziwnego, że Runge
w jednym z listów nazwie miłość koniecznym warunkiem dla artysty 50.
Wielostronna nobilitacja tego kontrowersyjnego w rozważaniach etycz-
nych uczucia została rozpoczęta. Stopniowo obok miłości jako pojęcia ab-
strakcyjnego zaczyna się pojawiać w rozważaniach postać ukochanej bądź
kochających się. Charakterystyczne jest w tym aspekcie utożsamienie ko-
chających się osób z dziećmi, a więc połączenie symboliki dziecka (czy-
stości i pierwotności) z symboliką erotyczną. Dzięki temu zabiegowi zła-
godzony zostaje wydźwięk erotyczny. Schlegel pisze w Lucinde:
„Umarme mich fester, Kuss gegen Kuss; ... Nimm meine Seele ganz und gib
mir deine! ... Sind wir nicht Kinder!” 51
W podobny sposób zostaje ujęta miłość w pierwszych tekstach i obra-
zach Rungego z lat 1801 - 1803. Najbardziej charakterystyczne pod tym
względem są jego ilustracje do zbioru pieśni Tiecka Minnelieder aus dem
Schwäbischen Zeitalter, które powstały w roku 1803 52. Również tam zbyt
drażliwy problem erotyzmu został podany w formie zawoalowanej jako
miłość dziecięca. Wprowadzenie dziecka —■ elementu czystego, to dokona-
nie zabiegu ablucji na miłości, która dzięki niemu z brudnej, występnej
chuci staje się nową wartością boską. W takim traktowaniu tego uczucia
formacja ma, na gruncie europejskim, niewielu poprzedników. Zaliczyć
można do nich Jaooba Böhmego, mistyka i alchemika niemieckiego z po-
czątku XVII wieku, w którego pracach twórcy formacji często szukali
wzorów. Określa on miłość jako wartość boską o jakości słodkiej i gorą-
cej:
„Die fünfte Qualität... ist die holdselige, freundliche und freudenreiche Liebe
... Wenn die Hitze in der süssen Qualität aufgehet und zündet den süssen Quelen
an . ..” 53
49 Ibidem, s. 33.
50 Runge, op. cit., B. 2, s. 122.
51 F. Schlegel, Lucinde, [w:] tegoż, Werke, op. cit., s. 317.
52 Por. S. Stubbe, Sinnpflanze und Paradiesgarten. Philipp Otto Runges „Vig-
nietten” zu Ludwig Tiecks Sammlung „Minnelieder aus dem Schwäbischen Zeital-
ter". 1803, [w:] Intuition und Kunstwissenschaft. Festschrift für Hans Swarzenski,
Berlin 1973, s. 536 n.; por. też M ä h 1, op. cit., s. 365, 388; Faber, op. cit., s. 74.
53 J. Böhme, Aurora oder Morgenrothe im Aufgang. Das ist die Wurzel oder
Mutter der Philosophie, Astrologie und Theologie aus rechten Grunde, oder Be-
schreibung der Natur (1620), [w:] tegoż, Sämtliche Werke, B. 2, Leipzig 1832, s. 84.