Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (3.1986)

OD IKONOLOGII DO HERMENEUTYKI

159

sienią ■— ikonologi?. w sensie Panofsky’ego i ogólna hermeneutyka — nie
tworzą zapewne jedynej podstawy do zbudowania hermeneutyki histo-
rycznoartystycznej, choć zaliczyć je należy do najważniejszych. Ujęcie,
ikonologii jako nauki o obrazach eliminuje jakby problem, który poja-
wia się wraz z późniejszym rozciągnięciem ikonologii na architekturę * * * 4.
W tym względzie poprzestać musimy na przypuszczeniu, że hermeneutyka
historii sztuki, właśnie dzięki zrozumieniu centralnej problematyki her-
meneutyki ogólnej jako teorii wykładania, nie będzie mogła tworzyć ge~
neralizacji w oderwaniu od cech specyficznych swoich przedmiotów ba-
dań. Wydaje się więc, że tym samym powstanie w jej obrębie kilka roz-
maitych teorii wykładania (Auslegungslehre).
II
Na początku swego artykułu Zur Beschreibung und Inhaltsdeutung
z 1932 r. podejmuje Panofsky sprawę wyjaśnienia pewnego błędu: Lu-
kian w II w. n.e. odczytał fałszywie relief Zeuksisa, ale dopiero Lessing
rozpoznał błąd i jego przyczynę w niedostatecznej świadomości różnych
możliwości przedstawiania5. Wynikają stąd dwie rzeczy. Podniesiony
przez Panofsky’ego na początku, a zrozumiany błąd przypomina o za-
sadzie, która charakteryzuje rygorystyczną praktykę sztuki wykładni

stehung der Hermeneutik (dalej cytowane według W. Dilthey, Gesammelte
Schriften) T. 5, Leipzig—Berlin 1924, s. 317 - 338; polski przekład: Powstanie her-
meneutyki, w: W. Dilthey, Pisma estetyczne, przeł. K. Krzemieniowa, Warszawa
1982, s. 290 - 311), który przedstawił drogę od ukształtowania się reguł wykładni do
powszechnie obowiązującej analizy rozumienia. W roku 1927 wraz z Martina Hei-
deggera Sein und Zeit ukazał się zarys fenomenologii hermeneutycznej; w 1955 roku
ukazała się w Mediolanie Emilio Betti Teoria generale della interpretazione
(przekład niemiecki: Allgemeine Auslegungslehre als Methodik der Geisteswissen-
schaften, Tübingen 1962), a w 1960 r. w Tybindze H. G. G a d a m e r a, Wahrheit
und Methode. Gründzüge einer philosophischen Hermeneutik (tu cytowane według
III wyd., Tübingen 1972), hermeneutyka, która oddziałała szeroko. Por. ponadto
N. Heinrich, Bibliographie der Hermeneutik und ihrer Anwendungsbereiche
seit Schleiermacher, Düsseldorf 1968, z niepełnym i przypadkowym spisem pism
hermeneutycznych w historii sztuki.
4 Por. tu E. Panofsky, Gothic Architecture and Scholasticism, Latrobe 1951,
i ważny, tworzący posłowie wydania francuskiego artykuł P. Bourdieu, Der
Habitus op. cit.; dalej G. Band mann, Ikonologie der Architektur, Jahrbuch
für Ästhetik und allgemeine Kunstwissenschaft, I, 1951, s. 76 - 109; dalsza literatura
u J. Białostockiego, Iconography op. cit., szp. 784 i Forssman, Ikono-
logie op. cit., s. 161 in.
5 E. Panofsky, Z urn Problem der Beschreibung und Inhalts de utung von
Werken der bildenden Kunst (1932), w: tenże, Aufsätze zu Grundfragen der Kunst-
wissenschaft, Berlin 1964, s. 85.